właściwości i zastosowanie
Poza okresem kwitnienia ozdobę stanowią wąskie, długie, ±sztywne zielone liście.
W zależności od gatunku uprawia się je jako typowe byliny rabatowe lub w ogrodach skalnych; zarówno na glebach wilgotnych albo okresowo bardzo suchych. Są też gatunki gatunki z terenów mokradłowych, zdatne dla strefy brzegowej i bagiennej zbiorników i oczek wodnych.
wymagania i uprawa
Korzystnie jest bezpośrednio po kwitnieniu zasilić nawozem, w międzyrzędzia (nie bezpośrednio na kłącza), kolejny raz można zasilić na przełomie sierpnia i września.
Bezpośrednio po kwitnieniu usuwa się pędy kwiatostanowe przez wyłamanie lub wycięcie u samej nasady. Liści nie usuwa się, także i zimą, chyba że są porażone przez choroby. Rośliny oczyszcza się dopiero wiosną.
Byliny odpowiednio prowadzone dość trwałe, ale pozostawione w tym samym miejscu, po kilku latach, wskutek przegęszczenia zaczynają gorzej kwitnąć. Mogą nawet zamierać. Opis odmładzania, przesadzania i rozmnażania jest podany niżej na stronie.
⇈ 🌱 🌸
odmiany uprawne (#313) ⇒ analiza dostępności roślin i nasion
A · Accent · Admiral · Advance Design · Ali Baba · Alice Goodman · Alladins Flame · Alpine Glow · Amazon Princess · America's Cup · Amethyst Flame · Andrus · Arkady · Aurea · Ave Eva · Azurite · B · Ballada · Ballet Lesson · Bałtyk · Baria · Bazaar · Bedford Lilac · Bee's Knees · Before The Storm · Being Busy · Believe in Magic · Best Bet · Betty Simon · Bistro · Bit of Choccolate · Black Dragon · Black Hills · Bleached Blonde · Blessed Again · Blue Rhythm · Blushing Pink · Bonnieblue · Boo · Brainwaite · Broadway Baby · Broken Halo · Brown Lasso · Burning Desire · C · Camelot Rose · Can't Wait · Canary Feathers · Cancan Red · Carnival in Rio · Carnival Time · Carved Marble · Casbah · Casino Queen · Castanet · Cat's Eye · Cavort · Celebration Song · Champagne Waltz · Chanted · Chantilly Dancer · Cherry Garden · Chinese Coral · Cimarron Rose · Cimmaron Strip · Cisza Przed Burzą · Clear Creek · Collage · Colossal Mohr · Combo · Copper Classic · Cream Cake · Cream Taffeta · Crispette · Crystalline Entity · D · Dacota · Dark Vader · Dawning · Deep Pacific · Depute Nomblot · Derive · Derring-Do · Desert Orange · Designing Woman · Dotted Swiss · Double Lament · Dream Lover · Drozd · E · Easter · Edith Wolford · El Nafasa · Eleanor Roosevelt · Eleanor's Pride · Elmohr · English Cottage · Espana · Experiment · F · Fairy Ballet · Fairy Fable · Fall Fiesta · Fashion Bug · Fast Forward · Favourite Angel · Fiery Chariot · Fiesta Time · Fire Cracker · Firecracker · Fires of Fiji · Firestorm · Fleurtation · Florentina Alba · Florentina Coerulea · Flying Circus · Foaming Seas · Foamy Wave · Folkwang · Forest Light · Forfun · Fringe Benefits · Fringe of Gold · Frotingslosh · Fuzzy Wuzzy Rocket · G · Gaily Forward · Galleon Gold · Gay Lights · Gay Parasol · Gingerbread Man · Gleaming Gold · Going My Way · Golden Ruby · Golden Russet · Goodbye Heart · Grand Waltz · Great Lakes · Green Quest · Green Spot · H · Harvest of Memories · Hawaii · Hazels Pink · Hee Haw · Helge · Hello Happiness · Henna Stitches · Hilmteich · Hindenburg · Hoodlum · Hot · Hyperspace · I · Immortality · Impeached · Investor · Irish Moss · Island Sunset · J · Janus · Jazzamatazz · Just a Croc · Jutrzenka · K · Kaszub · Kentucky Derby · Kiesing Circle · Książę Pepi · Kupferhammer · L · Laced Cotton · Lady Mohr · Latin Hideaway · Latin Lover · Lela Dixon · Lenna M · Leprechaun's Delight · Lilli-White · Limelight · Little Dream · Little Shadow · Locarno · Lola · Lothario · Lumalite · Lunar Flame · Lutea · M · Magharee · Mała Andaluzyjka · Man's Best Friend · Mango Kiss · Marksman · Mary Frances · Mary Randall · Matinata · Melodyjka · Michigan Pride · Midnight Mist · Milano · Millrace · Mission Ridge · Misty Gold · Mocny Kontrast · Morning Show · Morocco · Muggles · Music · Mystic Melody · N · Navy Strut · Nepalensis · Night Edition · Noc Majowa · O · Oddbod · Ola Kala · Old Vienna · Oliwki · On Edge · Open Sky · Orange Carpet · P · Pacemaker · Pal Sam · Palaver · Pandora · Pansy Top · Paradise · Party Dress · Patt · Peking Summer · Pele · Perle Rose · Pink Pele · Pixie Delight · Pledge Allegiance · Pretender · Prince of Burgundy · Proton · Q · Queeche · Queens Prize · R · Rabbits Foot · Ragtime · Rain Dance · Rainbow Room · Rajah Brooke · Raspberry Jam · Rebus · Red Heart · Red Orchid · Red Zinger · Rein Dance · Resette Wine · Ringer · Rita Kinsella · Ritz · Rococo · Rondetta · Royal Tapestry · Rubistar · Russet Wings · S · Salonique · Sass with Class · Schneekoppe · Sea Dancer · Shanon · Sheer Poetry · Sierra Skies · Silver Finery · Silverado · Siva-Siva · Sky Hooks · Słoneczko · Smak Miodu · Small Wonder · Smart Aleck · Snickers · Snugglebug · Sonatina · Spell of Spring · Spellbound · Splash O'Pink · St. Louis Blues · Starbaby · Starina · Stepping Out · Stitch Witch · Stitched Beauty · Stockholm · Striptease · Superstition · Supreme Sultan · Sweet Serenity · Szafiry Koronne · Ś · Świtezianka · T · Tact · Taste of Honey · Thornbird · Tickled Peach · Timescape · Torchy · Transcribe · Tripod · Troubadours Song · Trusty Rusty · Tulip Festival · Turbulence · Tweety Bird · Two Rubies · U · Ultimate · V · Venus in Pink · Victoria Falls · Vivien · Voyage · W · Wabash · Walhalla · Warrior King · Well Suited · West Coast · Westar · White Extra · White Gem · Y · Yellow · Yo-Yo · Z · Zelený Počátek · Zuchwalec▫ | ‘America's Cup’ |
‘Andrus’ | |
‘Bazaar’ | |
‘Before The Storm’ | |
▫ | ‘Best Bet’ |
‘Betty Simon’ | |
▫ | ‘Black Dragon’ |
‘Black Hills’ | |
▫ | ‘Blessed Again’ |
‘Blushing Pink’ | |
▫ | ‘Brainwaite’ |
▫ | ‘Brown Lasso’ — kwiaty żółto-czarniawobrązowe |
‘Cancan Red’ | |
‘Carnival in Rio’ | |
‘Carnival Time’ | |
‘Carved Marble’ | |
‘Casbah’ | |
‘Casino Queen’ | |
▫ | ‘Cimmaron Strip’ |
‘Cisza Przed Burzą’ | |
‘Collage’ | |
‘Cream Taffeta’ | |
‘Dotted Swiss’ | |
○ | ‘Edith Wolford’ — kwiaty żółtawo-jasnoniebieskofioletowe |
‘Elmohr’ | |
○ | ‘English Cottage’ |
‘Fairy Fable’ | |
‘Fall Fiesta’ | |
‘Fiery Chariot’ | |
▫ | ‘Fire Cracker’ |
‘Florentina Alba’ · odmiana ujmowana też w ramach Iris germanica ssp. germanica var. florentina (kosaciec florentyński) | |
‘Florentina Coerulea’ · odmiana ujmowana też w ramach Iris germanica ssp. germanica var. florentina (kosaciec florentyński) | |
▫ | ‘Fringe of Gold’ — kwiaty żółte, z białym i pomarańczowym |
▫ | ‘Frotingslosh’ |
‘Gaily Forward’ | |
‘Gay Lights’ | |
▫ | ‘Going My Way’ — 75 cm |
‘Golden Russet’ | |
▫ | ‘Green Spot’ |
▫ | ‘Harvest of Memories’ |
‘Hyperspace’ | |
○ | ‘Immortality’ — białe |
‘Island Sunset’ | |
‘Jutrzenka’ | |
‘Kaszub’ | |
▫ | ‘Kiesing Circle’ |
‘Laced Cotton’ | |
‘Latin Hideaway’ | |
‘Latin Lover’ | |
‘Lela Dixon’ | |
‘Magharee’ | |
‘Mary Randall’ | |
‘Matinata’ | |
▫ | ‘Mission Ridge’ |
‘Misty Gold’ | |
▫ | ‘Morning Show’ |
‘Nepalensis’ | |
▫ | ‘Night Edition’ |
‘Ola Kala’ | |
▫ | ‘On Edge’ |
▫ | ‘Orange Carpet’ |
▫ | ‘Pandora’ |
▫ | ‘Party Dress’ |
▫ | ‘Patt’ |
‘Pledge Allegiance’ | |
▫ | ‘Queeche’ — kwiaty purpurowofioletowe |
▫ | ‘Rajah Brooke’ |
‘Red Orchid’ | |
‘Rein Dance’ | |
‘Resette Wine’ | |
‘Rondetta’ | |
▫ | ‘Salonique’ — górny okółek biały, dolne płatki purpurowe, wąsko biało obrzeżone |
▫ | ‘Silverado’ — jasne białoliliowe |
▫ | ‘Siva-Siva’ |
‘Starbaby’ | |
▫ | ‘Stepping Out’ |
▫ | ‘Stitched Beauty’ — górny okółek niebieskofioletowy, dolny biały, niebieskofioletowo obrzeżony |
‘Superstition’ | |
▫ | ‘Supreme Sultan’ — górny okółek żółty, dolny czerwonobrązowy |
‘Taste of Honey’ | |
‘Timescape’ | |
▫ | ‘Tulip Festival’ |
‘Turbulence’ | |
‘Warrior King’ | |
▫ | ‘Yellow’ |
‘Flying Circus’ |
‘Bistro’ | |
‘Bonnieblue’ | |
‘Broadway Baby’ | |
‘Eleanor Roosevelt’ | |
‘Fast Forward’ | |
‘Helge’ | |
‘Man's Best Friend’ | |
‘Palaver’ | |
‘Pink Pele’ | |
‘Prince of Burgundy’ | |
‘Red Zinger’ | |
‘Tact’ | |
‘Tripod’ | |
‘Walhalla’ |
kwiatostan i kwiaty kosaćców bródkowych
odnawianie, pora i technika wykopywania
Najlepszą porą na podział kłączy i przesadzanie jest okres spoczynku letniego. W tym czasie, w przeciwieństwie do wielu roślin bulwiastych i kłączowych, liście nie zamierają, tylko ustaje większy przyrost kłączy. Okres słabo wyrażonego spoczynku letniego następuje przeciętnie 4-6 tygodni po kwitnieniu, w końcu lipca i trwa do końca lata. Przyjmuje się, że optymalnie jest przesadzać w sierpniu, nie później jak do początku września. Zbyt późne przesadzanie utrudnia porządne ukorzenienie się i stabilizację roślin na nowym miejscu przed zimą. Ten czas jest też najlepszym na zakupy i wymianę kłączy pomiędzy kolekcjonerami.
Kłącza wykopuje się widłami amerykańskimi, w czasie pochmurnej pogody, z wyczuciem, tak aby nie uszkadzać korzeni. Jeśli chcemy uzyskać duże rozmnożenie, to odcina się ostrym nożem wszystkie nowe kłącza boczne, nawet drobne o ile mają własne liście. Gdy chodzi tylko o rozsadzenie wybiera się tylko silniejsze i większe odcinki ubiegłoroczne wraz z dwoma tegorocznymi kłączami bocznymi. Powierzchnia cięcia powinna być jak najmniejsza i równa; warto zasypać ją preparatem grzybobójczym. W razie potrzeby można użyć do rozmnożeń także starsze części karpy kosaćca, po uprzednim odrzuceniu zamierających lub uszkodzonych odcinków; zwykle wytworzą one jeszcze nowe kłącza boczne.
rozmnażanie wegetatywne; technika sadzenia kłączy kosaćców bródkowych
Przy uprawie rzędowej, stosuje się rozstawę rzędów co 30-40 cm, najwygodniej dla zabiegów uprawowych gdy rzędy są w poprzek zagonu. W rzędzie kłącza rozmieszcza się co 20-30 cm, na zakładkę względem poprzedniego rzędu. Dokładnie rozstawę należy skorygować pod wielkość odmiany, planowany sposób uprawy i zamierzony efekt.
podział odmian kosaćców bródkowych
· Barbata Nana — niskie, do 41 cm wysokości, tu mieszczą się współczesne grupy MDB, SDB
· Barbata Media — średnie, 41-75 cm wysokości, dawne Iris ×media lub Iris ×itermedia, współczesne IB
· Barbata Elatior — wysokie, ponad 75 cm wysokości, dawne Iris germanica lub Iris barbata, współczesne TB.
Kolekcjonerzy i pasjonaci kosaćców stosują bardziej szczegółowy podział na klasy wg. różnych kryteriów. Np. wśród irysów bródkowych, , ze względu na wysokość, porę kwitnienia i takie cechy jak rozmiar kwiatów oraz pokrój kwiatostanu, wyróżnia się następujące grupy odmian:
SDB — Standard Dwarf Bearded — 20-41 cm wysokości; zakwitają gdy odmiany miniaturowe kończą kwitnienie; idealne do sadzenia na większych powierzchniach
BB — Border Bearded — identycznego rozmiaru i pokroju jak pośrednie (IB) ale kwitnące równocześnie z wysokimi (TB) i o podobnej wielkości (nieco mniejszych) kwiatach; z uwagi na mniejszą wysokość kwiatostany są mniej narażone na wyłamywanie przez wiatr i a kępy łatwiej komponować się na rabatach
MTB — Miniature Tall Bearded — pora kwitnienia późna (jak TB); od mających ten sam rozmiar, 41-70 cm, BB i IB odróżniają się delikatnym pokrojem, pędy kwiatostanowe są uderzająco cienkie a kwiaty drobniejsze niż u BB; dość egzotyczna kategoria z niedużą liczbą odmian
rozmnażanie kosaćców z nasion