Tulipa [🔉 tu·li·pa]

Byliny cebulowe zimujące w gruncie, przechodzące okres spoczynku latem. W normalnym cyklu uprawy odmian ozdobnych, cebule są wykopywane na okres letniego spoczynku.

Uprawiane w tysiącach odmian jako popularne rośliny ogrodowe. Można je uprawiać w gruncie, na rabatach cebulowych, w ogrodach skalnych ale także i w pojemnikach. Często uprawia się na wiosenny kwiat cięty.

Odmiany dzieli się na grupy w zależności od cech użytkowych (wczesność kwitnienia, właściwości uprawowe), wyglądu (kwiaty pełne lub pojedyncze, forma, barwa, wielkość kwiatów) oraz pochodzenia botanicznego lub historycznego (od których gatunków botanicznych i kiedy zostały wyprowadzone). Byliny cebulowe zimujące w gruncie, przechodzące okres spoczynku latem. W normalnym cyklu uprawy odmian ozdobnych, cebule są wykopywane na okres letniego spoczynku.

Odmiany dzieli się na grupy w zależności od cech użytkowych (wczesność kwitnienia, właściwości uprawowe), wyglądu (kwiaty pełne lub pojedyncze, forma, barwa, wielkość kwiatów) oraz pochodzenia botanicznego lub historycznego (od których gatunków botanicznych i kiedy zostały wyprowadzone).

Gleba próchniczna, głęboko uprawiona, luźna, nie podmokła, stale dostatecznie wilgotna. Gleba do uprawy tulipanów nie może zatrzymywać wody zimą, gdyż prowadzi to zwykle do gnicia cebul. Odczyn obojętny lub lekko zasadowy (pH 6.5-7.5). Na glebach ciężkich, wilgotnych, tulipany źle rosną i słabo kwitną.

Stanowisko słoneczne lub częściowo ocienione. Optymalny rozwój cebul tulipanów następuje w okresie długiej chłodnej i wilgotnej jesieni i takiej samej wiosny. Zima najkorzystniej gdy jest krótka, śnieżna ale nie mroźna.Gleba próchniczna, głęboko uprawiona, luźna, nie podmokła, stale dostatecznie wilgotna. Gleba do uprawy tulipanów nie może zatrzymywać wody zimą, gdyż prowadzi to zwykle do gnicia cebul. Odczyn obojętny lub lekko zasadowy (pH 6.5-7.5). Na glebach ciężkich, wilgotnych, tulipany źle rosną i słabo kwitną.

Cebule tulipanów zimują w gruncie. Liście i kwiaty wyrastają wiosną. Kwitną w końcu kwiatnia lub w maju. Po kwitnieniu ogławia się pędy kwiatostanowe (urywa szczyt pędu z przekwitłym kwiatem) aby nie osłabiać roślin.Cebule tulipanów zimują w gruncie. Liście i kwiaty wyrastają wiosną. Kwitną w końcu kwiatnia lub w maju. Po kwitnieniu ogławia się pędy kwiatostanowe (urywa szczyt pędu z przekwitłym kwiatem) aby nie osłabiać roślin.

Okres po wczesnowiosennym kwitnieniu do momentu zaschnięcia liści to czas, gdy rośliny prowadzą fotosyntezę a jej produkty są magazynowane w nowej cebuli i cebulach przybyszowych (służących rozmnożeniu). Zmagazynowaną wtedy energia pozwoli na kwitnienie tulipanów wiosną przyszłego roku. Dlatego należy pozwolić na dobry rozwój liści i nie przycinać ich aż do momentu, gdy same zaschną. Wzmocnieniu cebul służy też ogławianie pędów kwiatowych po przekwitnięciu — roślina nie traci części energii na wytwarzanie nasion (nieprzydatnych ogrodnikom w rozmnażaniu) i kieruje asymilaty do cebuli.

W kilka tygodni po kwitnieniu, ±pod koniec czerwca lub na początku lipca, liście zaczynają żółknąć i zamierać. To pora gdy cebula mateczna przekształciła się w zastępczą i wytworzone zostały dodatkowe cebule przybyszowe — cały taki zbiór cebul potomnych nazywa się klonem cebul. Optymalny termin wykopywania jest gdy łuska okrywająca zaczyna brązowieć (równocześnie liście zaczynają żółknąć ± 2/3 części nadziemnej jest zaschnięte).

Na tym etapie cebule tulipanów wchodzą w okres spoczynku letniego i w przypadku mieszańcowych odmian uprawnych najwłaściwiej jest co roku wykopać cebule z gruntu i przechować w pomieszczeniu aż do drugiej połowy września. Taka procedura zapobiega ich drobnieniu (co za tym idzie ograniczeniu kwitnienia), zmniejsza też ryzyko w wilgotne lata uszkodzenia cebul przez patogeny i szkodniki.

W przypadku część odmian oraz gatunków botanicznych, nie tworzących corocznie licznych dodatkowych cebul, można sobie pozwolić na nie wykopywanie przez 2-3 lata, o ile są posadzone w przepuszczalnym podłożu. W razie wątpliwości lepiej co roku wykopać niż pozostawiać. Na pewno corocznie należy wykopywać wszystkie tulipany odmian późnych: mieszańce Darwina, liliokształtne, pojedyncze i pełne późne, papuzie. Odmiany wczesne i Triumph mogą pozostać w gruncie do 3 lat. Ze względów sanitarnych warto też corocznie wykopywać cebule późnych odmian "fikuśnych", mimo że mnożą się słabo — strzępiastych/fryzowanych, liliokształtnych, zielonokwiatowych.

Podstawowym celem wykopywania jest zapewnienie dorodności cebul. Tu liczy się jakość/wielkość nie ilość. Ponownie sadzone będą najokazalsze, pojedynczo, nie będą więc ze sobą konkurowały o zasoby w glebie i dostęp do światła na rabacie. Wykopywanie daje możliwość rozdzielenia cebul na grupy okazałych cebul do pędzenia lub na rabatę kwiatową. Drobne cebulki można przeznaczyć do podrośnięcia i rozmnożenia na "pomocniczej rabacie" lub po prostu wyrzucić.

Po wykopaniu, usuwa się pędy a klony zrośniętych cebul suszy się przez kilka dni lub dłużej w suchym, ciepłym, przewiewnym miejscu. Następnie oczyszcza z resztek pędów, zeszłorocznych łusek i korzeni, rozdziela cebule i sortuje. Wyrzuca się wszystkie chore, uszkodzone. Drobne też się wyrzuca, chyba że chcemy je dla rozmnożenia uprawiać "na wielkość" na rabacie pomocniczej. Następnie cebule zaprawia się środkiem grzybobójczymi i przechowuje się w suchym pomieszczeniu, w temperaturze pokojowej, aż do czasu jesiennego sadzenia. W tym okresie w cebuli tworzy się zawiązek nowego pędu kwiatostanowego i pąk kwiatowy. Optymalna temperatura przechowywania to 18-20°C.Okres po wczesnowiosennym kwitnieniu do momentu zaschnięcia liści to czas, gdy rośliny prowadzą fotosyntezę a jej produkty są magazynowane w nowej cebuli i cebulach przybyszowych (służących rozmnożeniu). Zmagazynowaną wtedy energia pozwoli na kwitnienie tulipanów wiosną przyszłego roku. Dlatego należy pozwolić na dobry rozwój liści i nie przycinać ich aż do momentu, gdy same zaschną. Wzmocnieniu cebul służy też ogławianie pędów kwiatowych po przekwitnięciu — roślina nie traci części energii na wytwarzanie nasion (nieprzydatnych ogrodnikom w rozmnażaniu) i kieruje asymilaty do cebuli.

Na tym etapie cebule tulipanów wchodzą w okres spoczynku letniego i w przypadku mieszańcowych odmian uprawnych najwłaściwiej jest co roku wykopać cebule z gruntu i przechować w pomieszczeniu aż do drugiej połowy września. Taka procedura zapobiega ich drobnieniu (co za tym idzie ograniczeniu kwitnienia), zmniejsza też ryzyko w wilgotne lata uszkodzenia cebul przez patogeny i szkodniki.

Podstawowym celem wykopywania jest zapewnienie dorodności cebul. Tu liczy się jakość/wielkość nie ilość. Ponownie sadzone będą najokazalsze, pojedynczo, nie będą więc ze sobą konkurowały o zasoby w glebie i dostęp do światła na rabacie. Wykopywanie daje możliwość rozdzielenia cebul na grupy okazałych cebul do pędzenia lub na rabatę kwiatową. Drobne cebulki można przeznaczyć do podrośnięcia i rozmnożenia na "pomocniczej rabacie" lub po prostu wyrzucić.

Do gruntu sadzi się w drugiej połowie września lub na początku października, tak aby zdążyły ukorzenić się przed nadejściem zimy. Przed sadzeniem jeszcze raz przebiera się cebule usuwając wszystkie chore i uszkodzone. Cebule wybrane do sadzenia należy zaprawić środkiem grzybobójczym, przez moczenie 15-30 minut w roztworze preparatu. Duże cebule sadzi się na głębokość 11-15 cm na reprezentacyjnej rabacie, drobne sadzi na rabacie rozmnożeniowej na głębokość ok. 8 cm; na glebach ciężkich nieco płycej, na lekkich nieco głębiej. Rozstawa zależy od wielkości cebul i od odmiany, standardowo co 20-30 cm, najdrobniejsze nie gęściej jak co 10 cm.Do gruntu sadzi się w drugiej połowie września lub na początku października, tak aby zdążyły ukorzenić się przed nadejściem zimy. Przed sadzeniem jeszcze raz przebiera się cebule usuwając wszystkie chore i uszkodzone. Cebule wybrane do sadzenia należy zaprawić środkiem grzybobójczym, przez moczenie 15-30 minut w roztworze preparatu. Duże cebule sadzi się na głębokość 11-15 cm na reprezentacyjnej rabacie, drobne sadzi na rabacie rozmnożeniowej na głębokość ok. 8 cm; na glebach ciężkich nieco płycej, na lekkich nieco głębiej. Rozstawa zależy od wielkości cebul i od odmiany, standardowo co 20-30 cm, najdrobniejsze nie gęściej jak co 10 cm.

Można zimować w gruncie bez specjalnego przykrycia. Jedynie w przypadku braku pokrywy śnieżnej i zapowiadanego długiego okresu bardzo niskich temperatur okrywa z liści, torfu lub słomy nie zawadzi.

Nawozi się dwukrotnie - 1/3 dawki w kilka tygodni po posadzeniu jesienią, 2/3 dawki na przedwiośniu przed lub na początku „kiełkowania” cebul. Na zagonie z drobnymi cebulami przeznaczonymi do wzrostu lub do rozmnożenia nie dopuszczamy do kwitnienia, ogławiając pędy kwiatostanowe. W razie suchej wiosny konieczne jest podlewanie tak aby gleba była stale wilgotna.Można zimować w gruncie bez specjalnego przykrycia. Jedynie w przypadku braku pokrywy śnieżnej i zapowiadanego długiego okresu bardzo niskich temperatur okrywa z liści, torfu lub słomy nie zawadzi.

Pędzenie cebul tulipanów polega na wcześniejszym wywołaniu kwitnienie. W ten sposób kwitnące tulipany w doniczkach mogą być ozdobą w pierwszych miesiącach roku. W skali produkcyjnej stosuje się precyzyjne harmonogramy i sterowanie warunkami termiczne tak aby osiągnąć kwitnące rośliny dokładnie w wybranym okresie.

W warunkach amatorskich do pędzenia wybieramy największe cebule spośród standardowo przechowanych w okresie letnim (tj. na sucho, w ciepłym pomieszczeniu). Do doniczek sadzi się je w okresie od września do końca listopada — kwitnienie nastąpi w grudniu do kwietnia. W okresie ukorzeniania i początkowego wzrostu wskazane jest utrzymywanie niskiej temperatury ok. 10°C i stale wilgotnego podłoża. W końcowym etapie wzrostu pędu temperatura powinna być o kilka stopni wyższa.

Cebule pędzi się jednokrotnie. Po kwitnięciu można je wyrzucić lub traktować tak jak przy normalnej uprawie gruntowej tj. przechodzi ona okres spoczynku aż do wysadzenia jesienią do gruntu. Jest osłabiona i kolejne dwa sezony powinna być uprawiana normalnie w gruncie, bez pędzenia.Pędzenie cebul tulipanów polega na wcześniejszym wywołaniu kwitnienie. W ten sposób kwitnące tulipany w doniczkach mogą być ozdobą w pierwszych miesiącach roku. W skali produkcyjnej stosuje się precyzyjne harmonogramy i sterowanie warunkami termiczne tak aby osiągnąć kwitnące rośliny dokładnie w wybranym okresie.

Cebule pędzi się jednokrotnie. Po kwitnięciu można je wyrzucić lub traktować tak jak przy normalnej uprawie gruntowej tj. przechodzi ona okres spoczynku aż do wysadzenia jesienią do gruntu. Jest osłabiona i kolejne dwa sezony powinna być uprawiana normalnie w gruncie, bez pędzenia.

Rozmnażanie tulipanów z nasion, generatywne, jest możliwe lecz nie zalecane z uwagi na niepewne wyniki co czystości odmiany lub gatunku. Przy uprawie w ogrodzie kilku odmian lub gatunków botanicznych tulipanów łatwo dochodzi do krzyżowego zapylania i tworzą się mieszańce. U odmian uprawnych zwykle dochodzi do rozszczepienia cech w drugim pokoleniu generatywnym z bliżej nieokreślonym efektem. Tak, że ewentualne rozmnażanie tulipanów z nasion należy prowadzić jedynie w odniesieniu do czystych gatunków botanicznych. Jeśli kwitnienie różnych nakłada się na siebie, to eliminujemy możliwość krzyżówek np. przez nakładanie izolatorów na kwiaty z których będziemy uzyskiwać nasiona do mnożenia.

Rozmnażanie wegetatywne tulipanów polega na wykorzystaniu tworzonych przez nie co roku kilku cebul zastępczych. Takie mnożenie zapewnia kontynuację klonu - otrzymujemy egzemplarze identyczne z macierzystymi. Aby z mniejszych cebulek szybko otrzymać większe, muszą one być uprawiane standardowo, tj. sadzone pojedynczo i każdego lata, po zakończeniu wegetacji, wykopywane a tworzące się w ich miejsce nowe cebule zastępcze, rozdzielane i sortowane na grupy wielkości.Rozmnażanie tulipanów z nasion, generatywne, jest możliwe lecz nie zalecane z uwagi na niepewne wyniki co czystości odmiany lub gatunku. Przy uprawie w ogrodzie kilku odmian lub gatunków botanicznych tulipanów łatwo dochodzi do krzyżowego zapylania i tworzą się mieszańce. U odmian uprawnych zwykle dochodzi do rozszczepienia cech w drugim pokoleniu generatywnym z bliżej nieokreślonym efektem. Tak, że ewentualne rozmnażanie tulipanów z nasion należy prowadzić jedynie w odniesieniu do czystych gatunków botanicznych. Jeśli kwitnienie różnych nakłada się na siebie, to eliminujemy możliwość krzyżówek np. przez nakładanie izolatorów na kwiaty z których będziemy uzyskiwać nasiona do mnożenia.

Gnicie cebul jest największym problemem z jakim spotykamy się przy uprawie tulipanów. Ryzyko zgnilizny zmniejsza się przez:
· zaprawianie cebul środkiem grzybobójczym,
· przeprowadzanie letniego spoczynku cebul w suchych pomieszczeniach z uważnym przeglądem i usuwaniem cebul uszkodzonych i mających jakiekolwiek oznaki zgnilizny,
· uprawę w odpowiedniej glebie - lekkiej, przepuszczalnej, nie podmokłej.

Choroby liści tulipanów objawiają się przeważnie plamami i smugi. Najpewniejszym sposobem radzenia sobie z nimi jest usunięcie chorych roślin. Uwaga: niektóre odmiany (część z grupy Rembrandta) celowo są porażone wirusami aby rośliny wytwarzały pstro ubarwione kwiaty - wtedy jest to normalny obraz danej odmiany.

Cebule tulipanów mogą być zjadane przez podziemne gryzonie (tu ochronę dadzą odpowiednio wysokie koszyczki do sadzenia roślin cebulowych) lub uszkadzane przez szkodniki owadzie.

Profilaktyka jest najważniejsza. W miejscu ogrodu gdzie chorowały tulipany nie należy ich uprawiać przynajmniej przez kilka lat. Należy przenieść je na inną rabatę. Podłoże musi odpowiadać wymaganiom tulipanów. Chore rośliny należy natychmiast wykopywać i wyrzucać do śmieci (lub palić). Sadzić tylko zdrowe, nieuszkodzone cebule.Gnicie cebul jest największym problemem z jakim spotykamy się przy uprawie tulipanów. Ryzyko zgnilizny zmniejsza się przez:
· zaprawianie cebul środkiem grzybobójczym,
· przeprowadzanie letniego spoczynku cebul w suchych pomieszczeniach z uważnym przeglądem i usuwaniem cebul uszkodzonych i mających jakiekolwiek oznaki zgnilizny,
· uprawę w odpowiedniej glebie - lekkiej, przepuszczalnej, nie podmokłej.

Cebule tulipanów mogą być zjadane przez podziemne gryzonie (tu ochronę dadzą odpowiednio wysokie koszyczki do sadzenia roślin cebulowych) lub uszkadzane przez szkodniki owadzie.

Byliny cebulowe. Cebule są jednoroczne - po kwitnieniu matczynna cebula zamiera i wytwarza się w jej miejsce potomna cebula podobnych rozmiarów i do kilku drobniejszych cebul przybyszowych.

Pędy kwiatostanowe i liście w zależnosci od odmiany o wysokości kilkunastu cm do ok. 80 cm. Łodyga zwykle pojedyncza, z jednym szczytowym kwiatem; u niewielu gatunków rozgałęziona i kilkukwiatowa.

Liście pozbawione ogonka liściowego, szerokie lub wąskie, zwykle szarozielone z woskowym nalotem. Z cebuli zwykle wyrasta kilka liści, niżej położone są większe.

Kwiat trójkrotny, 2 okółki po 3 płatki korony w okółku. Pręciki okazałe, w dwóch okółkach, po trzy w okółku. Słupek górny, okazały, z trójdzelnym znamieniem słupka.

Owocem jest trójkomorowa torebka, pękająca po dojrzeniu na trzy części.

Kwitną wczesną wiosną, w zależności od gatunku lub odmiany od marca do maja. Okres kwitnienie konkretnej odmiany tulipana jest stosunkowo krótki i przy umiarkowanej pogodzie trwa około dwóch tygodni a przy ciepłej pogodzie jeszcze krócej. Skala barw kwiatów odmian tulipanów jest ogromna i brakuje w nich jedynie niebieskiego i jego odcieni. Wyprowadzone są do uprawy także odmiany ozdobne o pełnych kwiatach.Byliny cebulowe. Cebule są jednoroczne - po kwitnieniu matczynna cebula zamiera i wytwarza się w jej miejsce potomna cebula podobnych rozmiarów i do kilku drobniejszych cebul przybyszowych.

Liście pozbawione ogonka liściowego, szerokie lub wąskie, zwykle szarozielone z woskowym nalotem. Z cebuli zwykle wyrasta kilka liści, niżej położone są większe.

Owocem jest trójkomorowa torebka, pękająca po dojrzeniu na trzy części.