krótko: jak czytać zapis wymowy

ci·nē·ra·ri·a ma·ri·ti·ma

cir·si·um

si·le·ne

ni·we·a

Przy większości nazw naukowych, w nawiasie kwadratowym [] jest podana ich wymowa. Czytamy tak jak napisane. Każdą literę (poza ch) z osobna, zbitki ci, si, ni to nie zmiękczenia ć, ś, ń lecz czytamy spółgłoskę twardo cirsium, silene, nivea. Ważne by zwrócić uwagę na umiejscowienie akcentu. Jest on podany wytłuszczonym/pogrubionym znakiem. Prosta kreska nad literą oznacza długą samogłoskę (niekoniecznie akcentowaną). Poza tym nie są stosowane inne specjalne znaki fonetyczne, bo i nie trzeba, głoski łacińskiej wymowy są takie same jak w polszczyźnie. Dla wygody odczytania słowa są podzielone na sylaby przy pomocy środkowej kropki.

syntetyczne zestawienie przyjętych w atlas-roslin.pl i grzyby.pl reguł wymowy nazw naukowych

Reguły te są zasadniczo zgodne z tzw. systemem wymowy północnoeuropejskiej, z nielicznymi polskimi naleciałościami i uzupełnieniem reguł o zasady zwykle nie podawane w uproszczonych poradnikach wymowy.
wszystkie litery czytamy "jak jest" chyba, że jak wyszczególnione poniżej
zapiswymowauwagi, przykład wymowy
dwuznaki (dyftongi)
uwaga czasem dwa litery z poniższego zestawu to nie dyfton i czytane są z osobna, czasem w literaturze są one wtedy oznaczane np. tak Istes
au reus
eiej tylko w wyrazach z greki np. klejstantium
często zbieg liter ei występuje w wyrazach złożonych, gdzie i jest łącznikiem czytanym z osobna np. herakleifolia
eu tylko w wyrazach z greki np. trochium
zwykle zbieg liter eu nie jest dyftongiem np. de.ustus i często w końcówkach np. *e.us
aedługie e cēspitosa
oedługie e edipodium (oedipodium)
spółgłoski
c przed e, i, y, ae, oec cespitosa (caespitosa)
c gdzie indziejk kaput (caput); ale zbitka ch to po prostu ch
vw lub f salwia (Salvia), sylwatika (sylvatica)
chch kochlearia (Cochlearia); wyrazy zapożyczone z greki
phf feospora (Phaeospora); wyrazy zapożyczone z greki
rhr Rinantus (Rhinanthus); nieme h w wyrazach z greki
tht Rizinia (Rhizinia); nieme h w wyrazach z greki
qukw inekwalis (inaequalis), kwerkus lub kferkus (Quercus); preferowane w; w Polsce wymawia się też jak kf
xks ksantium (Xanthium)
su przed samogłoskamisw swekikus (suecicus) [457]
gu przed samogłoskamigw [457]
ngu polska osobliwość wymowyngw sangwinea (sanguinea); stąd polski sangwinik
ti m.in. pomiędzy samogłoskami lub przed samogłoską cj lub w każdym przypadku ti
ti w zbiegach sti, xti, tti lub przed spółgłoską ti pistillatus;
ss lub z preferowane s; ale można wymawiać z w przypadkach, gdy s jest pomiędzy samogłoskami np. Roza, izotomus (rosa, isotomus)
samogłoski
ii ionoksanta (ionoxantha); w położeniu po c, s, n itp. nie zmiękcza spółgłoski, nadal pozostaje samodzielną głoską i
y na początku; przed samogłoską i gdy jest między nimi j julania (Yulania)
y gdzie indziej y afylla (aphylla)
nazwy osobowe i własne jeśli nazwa nie jest w pełni zlatynizowana, to: 1. wymawiany zgodnie z oryginalną wymową plus łacińska końcówka np. gejdżea (Gagea)
LUB 2. wymawiamy jak zapisana i wg reguł wymowy nazw łacińskich np. gagea
CHYBA, że to karkołomne, to wracamy do pkt. 1 np. eszszolcja (Eschscholzia)

wymowa nazw naukowych (łacińskich)

Jeśli przy nazwie na stronie taksonu (lub w paragrafie "nomenklatura i etymologia") jest podana wymowa, to podana jest zwykłym alfabetem (bez specjalnych znaków fonetycznych), czyli "czytać jak napisane". Jedynie akcentowana samogłoska jest zaznaczona przy pomocy pogrubienia; zaznaczony jest też podział na sylaby.

W nielicznych przypadkach podana jest znakiem długość samogłoski, tak jak w niektórych słownikach. Kreska pozioma nad samogłoską znaczy, że jest ona długa. Krótka samogłoska jest oznaczona odwróconą ku górze połową okręgu.

Reguły wymowy tekstów czysto łacińskich są czytelne i proste do stosowania. W przypadku nazw roślin złożoność zasad wymowy zwiększają stworzone przez po-starożytno-rzymskie pokolenia badaczy nowe słowa-hybrydy (zwykle grecko-łacińskie) i latynizowane nazwy własne. Swoje dodaje narodowa tradycja wymowy.

Z reguł wymowy łacińskiej i tradycyjno-botaniczno-polskiej podaję to co jest często spotykane i względnie łatwe do opanowania. Należy zwrócić uwagę na:

· dla większości słów "wymawiamy wszystkie samogłoski z osobna" np. del-to-i-des a nie del-toj-des, A-i-zo-on a nie Aj-zon, Co-to-ne-as-ter a nie Co-ton-as-ter i nie Co-to-nes-ter, patrz też niżej o podziale na sylaby,

· wplatając nazwę w zdanie nie odmieniamy jej przez przypadki tj. mówimy "Widziałem Poa annua"; w żadnym razie nie mówimy "Widziałem Poę annuę"; można odmieniać w ten sposób nazwy rodzajów gdy utarły się i są częścią polszczyzny np. "Czytałem monogriafię Lilium" lub "Czytałem moografię lilii" (w tym wypadku w piśmie z małej litery).

szczególne przypadki "odmiennej wymowy liter" w słowach łacińskich

· c przed y, i, e, ae, oe wymawiamy jak c, np. Cirsium - "cirsium", ale ...
· w pozostałych wypadkach, w tym końcową głoskę, c wymawiamy jak k, np. np. Cucumis - "kukumis"; więc coccineus - "kokcineus"; [co ciekawe: w klasycznej mówionej łacinie, w Starożytym Rzymie, zawsze wymawiano c jak k, no ale później, w tym my botanicy po swojemu ...]
· zbitka liter ti przed samogłoską wymawiamy cj - np. łacińskie absentia — dało polskie słowo absencja; przed spółgłoską (pe-ti-o-la-tus) lub w zbitkach sti, xti, tti - zawsze wymawiamy ti (pis-til-la-tus)[456]
Dyftongi zapisywane dwoma literami samogłosek (nie tworzących własnych sylab), są to au, ei, eu, ae, oe.
· dawne dyftongi ae oraz oe są w praktyce dwuznakami (digrafami) i wymawiamy jak jeden dźwięk, w wymowie tradycyjnej zawsze długie e (np. Poaceae - "po-a-ce-e"); w precyzyjnej wymowie (nie stosowanej w botanice) wymawia się oe→ö (układ jak do e, usta jak przy u), co jest trudniejsze, coś jakby "e trochę w kierunku y" np. aequalis - "e/ö-kwa-lis",
· w niektórych słowach zbitki liter ae i oe to nie dwuznaki i są wymawiane wtedy jako osobne samogłoski np. poeta, Hierochloe, Hippophae, (także polski aeroplan i poeta), czasem zaznaczana jest wtedy druga samogłoska znakiem umlautu np. Isoëtes,
· au wymawiany a[ł/u] (ł pośrednie do u, takie jak w autor)
· dyftong ei wymawiany ej; występuje tylko w słowach pochodzenia greckiego;
· dyftong eu wymawiany e[ł/u] (ł pośrednie do u, takie jak w Europa) jest bardzo rzadko spotykany np. eu-chlo-rus; częściej te samogłoski nie tworzą dyftongu np. a-lu-ta-ce-us
· podwojone samogłoski wymawiamy z przytrzymaniem ("prawie podwójnie") jak w polskim "winny", dzielą się one pomiędzy sylaby, np. Sagittaria - sa-git-ta-rja
· zbitkę qu wymawiamy kw np. aqua — a-kwa,
· zbitkę ngu przed samogłoską wymawiamy ngw np. sanguineus — "sangwíneus",
· zbitkę su przed a, e wymawiamy sw np. suaveolens — "swawéolens",
· s wymawiamy s np. ramosus — "ra-mo-sus", rosa — "ro-sa" LUB (zgrzyta!) "z niemiecka" s pomiędzy samogłoskami wymawiamy z wtedy np. ramosus — "ra-mo-zus", rosa — "roza",
· x wymawiamy ks,
· w zapożyczeniach z greki: literę h oznaczającą przydech całkowicie pomija się w wymowie w dwuznakach rh, th (np. w xánthus, rhizína)
· ale przydechowe dwuznaki ch i ph wymawia się odpowiednio jako ch i f np. cochleátus — "koch-le-a-tus" i philo- — '"filo-"
· zbitkę sch- wymawia się sch np. Schizophyllum → Schi-zo-fil-lum[456]
· pochodzące z greki z wymawiamy jako z lub dz
· h w wyrazach łacińskich wymawiamy miękko lub możliwie twardo jako w hak, herbata lub angielskim horse
· i zawsze jest wymawiane jak i[457] (ale uwaga! czasem słowniki nie rozróżniają i i j - w starożytności nie było w alfabecie j, stąd może być majus i maius) uwaga! i za spółgłoską nie zmiękcza jej i nie tworzy z nią odrębnej sylaby, wymawia się ją z osobna, a-bi-es, sal-vi-a, eks-cel-si-or; przy wymowie niestarannej wygodniej bywa wymawiać jak j np. Abies - a-bjes, Salvia - "sal-wja" i excelsior - "eks-cel-sjor",

· y pochodzi ze słów greckich; y wymawiamy j: 1) na początku słowa (np. yulan - ju-lan); 2) gdy jest pomiędzy samogłoskami (np. delavayi - de-la-va-ji), jest ona wtedy funkcjonalnie spółgłoską; 3) gdy jest przed samogłoską
· w innych przypadkach y wymawiamy jak y, albo ü np. -phylla (-fyl-la "-listna") — porównaj z -phila (-fi-la "-lubna")

wymowa nazw ukutych od nazwisk

Szczególne niepewności z wymową pojawiają się w przypadku nazw ukutych od nazwisk i innych nazw własnych z różnych języków współczesnych. W wymawianiu takich nazw są dwa skrajne podejścia i trzecie pragmatyczne:

a) zgodnie z ich brzmieniem w języku z którego pochodzą, poza latynizującą końcówką, którą wymawiany wg zasad ogólnych,

b) wymowa zgodnie z ogólnymi zasadami wymowy nazw łacińskich — czasem praktycznie niewykonalna np. Eschscholtziae,

c) pośrednia: wymawiamy znaki alfabetu łacińskiego w nazwisku jak napisane ale transliteracje "liter narodowych" wymawiamy "narodowo"[452].

Mocny przykład jak może różnić się wymowa nazwy odosobowej to np. Gagea wymawiana ga.ge.a lub gej.dże.a

Jeśli chodzi o akcent, to może on uwzględniać oryginał rdzenia wyrazu i w niektórych wypadkach odbiegać od łacińskiej akcentacji na 2 lub 3 sylabie od końca LUB można wymawiać akcent zgodnie z zasadami ogólnymi.[455][109]

W przypadkach tego typu podano w atlasie proponowane warianty wymowy rozdzielone znakami ||.

W praktyce, chodzi głównie o komunikatywność. Bez studiów nomenklatury, proste rozwiązanie, to stosowanie ogólnych reguł wymowy łacińskiej. Epipet zawadskii inne nacje wymówią najpewniej "zawad-z-ski", choć dla Polaków może być dość oczywista wymowa "zawa-dz-ki". Na stronach wielu taksonów jest akapit o nomenklaturze; w nim podano sugerowaną wymowę, ewentualnie z wariantami i czasem z komentarzem.

systemy wymowy łacińskiej

Wymowa restytuowana różni się od polskiej tradycyjnej w następujących elementach:
· zawsze c→k (Cirsium - kir-sium), ti→ti, s→s, y→ü (tak jak i z wargami jak do u),
· wymawiane są dyftongi ae→aj, oe→oj jak niemieckie ei w leider i eu jak w niemiecki Europa, przypomina to nasze aj, oj; inne dyftongi jak w podanej dalej wymowie tradycyjnej
· i na początku słowa przed samogłoską oraz pomiędzy samogłoskami wymawia się jak j (można nawet z przytrzymaniem (maior → majjor) tj. tak jak np. wymawiamy głoskę k w lekki)
· v przed samogłoską jak ł, poza tym jak u np. Veronica - łe-ro-ni-ca
· ngu przed samogłoską ngł np. sanguineus - san-głi-ne-us; qu→kł np. aquaticus - a-kła-ti-kus; su przed samogłoską sł np. suaveolens - sła-we-o-lens
· w wyrazach z greki i niektórych rdzennie łacińskich wymawia się z przydechem ch (kʰ), ph (pʰ), th (tʰ), z jak polskie dz
· i po spółgłosce nie zmiękcza jej i tworzy ze spółgłoską sylabę np. Abies - a-bi-es
Opinie o tym jak wymawiać nazwy naukowe wahają się od filologicznej ortodoksji (wymowa rekonstruowana/restytuowana z okresu klasycznego), poprzez odmiany regionalno-narodowe (osobliwości w wymowie niektórych głosek i zbitek w obszarze niemieckim [wymowa północnoeuropejska], włosko-kościelnym [wymowa południowoeuropejska] i spore osobliwości anglosaskie).

Niewłaściwe jest dopuszczanie zupełnego bałaganu i niestosowanie się do kilku reguł utrwalonych tradycją w danej części Europy. Niechlujność wynika z wymowy łacińskich napisów "tak jak napisane" wg reguł czytania własnego języka, z ignorancji, częstej zwłaszcza w kręgu języka angielskiego, gdzie spotkać można w wymowie takie potworki dźwiękowe, jak wymawiana z angielska "ejmanajta" w miejsce Amanita (muchomor).

W przypadku nazw naukowych, zgodnie z historią rozwoju nauki i systemu edukacji w ostatnich wiekach, sugeruję trzymanie się ustalonej u nas wymowy tradycyjnej, gdyż nazwy naukowe roślin tylko korzeniami są w starożytności i swój rozwój przeżywały dopiero w średniowieczu i później. Stosować się więc należy do botanicznej tradycji wymowy którą jest wymowa północnoeuropejska, ewentualnie z polskimi naleciałościami. Dla ułatwienia na stronach wielu taksonów jest akapit o nomenklaturze; w nim i przy nazwach naukowych (dla nietrywialnych przypadków) podano taką wymowę, ewentualnie z komentarzem co do wariantów.

Polacy są w o tyle szczęśliwej sytuacji, że w większości przypadków wymowa nazw naukowych jest intuicyjna bo większość liter słowa wymawia się tak jak w polszczyźnie. Przeważnie poprawna jest też intuicja co do akcentowanej sylaby (druga lub trzecia od końca).

W praktyce są niuanse i szkoły wymowy botanicznej/medycznej/prawniczej, dotyczy to zwłaszcza s→z, ti, y, u w niektórych położeniach; czasem jakiś wariant "zgrzyta" w czyiś uszach, jeśli w (anty/pro)germańskich uszach profesora, lub (włosko/kościelnych) ojca przełożonego, to dla dobra własnego wymawiamy tak jak profesor lub szef.

podział na sylaby, długość sylaby

Podział na sylaby następuje:
· przed samotną spółgłoską pomiędzy dwoma samogłoskami (tj. spółgłoska trafia do następnej sylaby) np. la-na-tus, ro-sa, a-qua (qu to także spółgłoska, wymawiana kw),
· słowa w obrębie zbitek głosek "muta cum liquida" bl, br, cl, cr, dl, dr, gl, gr, pl, pr, tl, tr nie dzielą się sylaby, stąd podział następuje przed taką zbitką, np. a-gri-co-la,
· przed ostatnią głoską zbitki innych spółgłosek np. sa-git-ta-ri-us,
· dźwięczne j pomiędzy samogłoskami podwaja się w wymowie i trafia do sąsiednich sylab np. major — maj-jor,
· przedrostki tworzą sylabę np. bi-fo-lia-tus.

Dla określenia sylaby akcentowanej ważne jest określenie długości sylaby (może być długa lub krótka).

· a) krótką zwykle będzie sylaba jeśli w sylabie za samogłoską jest samogłoska lub para muta cum liquida,
· b) długa jest sylaba zawierająca dyftong (au, ei, eu, ae, oe) lub samogłoskę, po których następują dwie lub więcej spółgłosek (przy tym: x bo KS, z bo DZ liczą się za dwie spółgłoski, ALE ch, ph, th, qu to jedna spółgłoska, muta cum lauda tj. połączenie [bcdgpt][lr] często liczy się też za jedną spółgłoskę).
· c) jeśli w sylabie po samogłosce jest jedna spółgłoska to długość może być różna, w zależności od długości samogłoski, jest długość należy sprawdzić w słowniku,
· c1) otwarta sylaba (zakończona samogłoską) z krótką samogłoską jest krótka;
· c2) wszystkie pozostałe sylaby są długie, także z zakrytą krótką samogłoską, bo reguła b)

akcent

Dla zapożyczeń z greki w łacinie stosuje się łacińską zasadę ustalenia miejsca akcentu (przedostatnia lub ostatnia sylaba w zależności od długości samogłoski w przedostatniej sylabie) ALE długości samogłoski tak jak wymawiana jest w grece, stąd czasem nieoczywiste umiejscowienie akcentu np. Conium, bo w greckim (to trankrybowane w łacinie na i) jest długim z natury dyftongiem (w transliterowanym słowie greckim) koneion. W greckiej wymowie akcent jest na trzeciej od końca, w łacińskiej z uwagi na długi dyftong na przedostatniej.
Akcent w słowach łacińskich zawsze pada na drugą lub trzecią sylabę od końca (na ostatnią tylko w niektórych zapożyczeniach z greki).

W dwusylabowcach akcent jest zawsze na pierwszej sylabie (tj. przedostatniej), nawet gdy zawiera ona krótką samogłoskę.

W wielosylabowcach dla określenia akcentu trzeba określić długość przedostatniej sylaby; akcent pada na przedostania sylabę jeśli jest ona długa LUB na przed-przedostatnią jeśli przedostania jest krótka.

1) JEŚLI przedostatnia sylaba jest zakryta (zakończona spółgłoską lub półsamogłoską) lub zawiera dwudźwięk, lub dwuznak albo gdy ostatnia sylaba zaczyna się na x lub z, WTEDY przedostania sylaba jest długa i akcentowana np. ex-cel-sus (bo zakryta), A-do-xa (bo ostatnia na x), Ac-tae-a (bo dwuznak).

2a) Najczęściej słowa są akcentowane na przedostatnią sylabę jeśli jest ona odkryta np. offici-na-lis, ALE ...

2b) często słowa są akcentowane na przed-przedostatnią sylabę jeśli przedostania sylaba kończy się na i, u, y np. mono-gy-nus, can-di-dus, Campa-nu-la, ALE nie zawsze ...

2c) bo jest sporo takich ale z akcentowaną przedostatnią sylabą np. Ci-cu-ta, com-mu-nis,

2d) w szczególności jeśli słowo zawiera muta cum liquida to akcentowana jest przedostania sylaba np. Bo-try-tis, mimo zakończenia jej na i, u lub y.

3a) Jeśli na zetknięciu ostatniej i przedostatniej sylaby są samogłoski to przedostatnia będzie krótka więc akcent na przed-przedostatniej np. are-na-ri-us, A-bi-es, pi-ce-us, ALE ...

3b) nie stosują się do tej reguły niektóre słowa, zwykle greckiej proweniencji np. Centau-re-a, ja-ce-a

4) Przed-przedostatnia sylaba jest akcentowana w słowach złożonych z przyrostkiem greckiego pochodzenia (podaję stosowane w nazwach roślin i grzybów): -calyx, -cladus, -gamus, -genes, -graphus, -gynus, -lepis, -lobus, -philus, -phorus, -pterus, -sporum, -stachys, themus, -tomus, -trichus, -trix, -tropus, -typus, -xylon

alfabet grecki, transliteracja łacińska w nazwach

Wg kolejności liter w alfabecie greckim; dyftongi i zbitki/dwuznaki po odpowiedniej literze.

Litery oznaczające samogłoski podano w wariantach przydechowych, dla pokazania odmiennego losu przy latynizacji w nazwach roślin i grzybów. Tzw. przydech może być mocny, w realizacji na łacinę przekłada się na słyszalne [h] i (o ile) jest oznaczany, to przez przecinek (kształt jak c) nad samogłoską np. ἀ /U+0313 COMBINING COMMA ABOVE/. Przydech słaby nie jest słyszalny, (jeśli) jest oznaczany, to przez odwrócony przecinek nad samogłoską np. ἁ /U+0314 COMBINING REVERSED COMMA ABOVE/.

Każda litera lub zbitka są pokazane w wersji wielkiej i małej, oraz 3 krojami pisma: bezszeryfowym, szeryfowym i o stałej szerokości, tj. w rodzaju Verdana, Garamond, Courier.
litery greckie | transliteracja w nazwach biologicznych[452] wymowa przykłady, uwaginazwa
Α α Ἀ ἀ Α α Ἀ ἀ Α α Ἀ ἀ a [ă] krótka Ᾰ ᾰ lub [ā] długa Ᾱ ᾱ Acacia alfa
Ἁ ἁ Ἁ ἁ Ἁ ἁ ha [ha] Hapalopilus
αι αι αι ae, rzadko ai [e] rzadko [ai] Paeonia, Aira dyftong alfa-jota
αἱ αἱ αἱ hae [he] Haemanthus dyftong alfa-jota z przydechem mocnym
αυ αυ αυ au [aŭ] Daucus dyftong alfa-epsilon
Β β Β β Β β b [b] Briza bēta
Γ γ Γ γ Γ γ g [g] gigas gamma
γχ γχ γχ nch [nch] Sonchus, anchusa, rhyncho- zbitka gamma-chi
γγ γγ γγ ng [ng] Angelica (aggelikós, αγγελικος) zbitka gamma-gamma
γκ γκ γκ nk, nc [nk] lub [nc] Enkiantus, ancistro- zbitka gamma-kappa
γξ γξ γξ nx [nks] sphinx (w nazwach roślin i grzybów nie ma) zbitka gamma-ksi
Δ δ Δ δ Δ δ d [d] Dodecatheon delta
Ε ε Ἐ ἐ Ε ε Ἐ ἐ Ε ε Ἐ ἐ e [ĕ] krótkie Ebenus epsilon
Ἑ ἑ Ἑ ἑ Ἑ ἑ he [hĕ] krótkie Helenium epsilon
ει ει ει i lub e [i] lub [e] Erica, Potamogeton dyftong epsilon-jota
ευ ευ ευ eu, rzadko ev [eŭ] lub [ew] Teucrium, eu-, Evernia dyftong epsilon-ipsilon
εὑ εὑ εὑ heu [heu] bez przykładów w nazwach dyftong epsilon-ipsilon z przydechem mocnym
Ζ ζ Ζ ζ Ζ ζ z [z] (w greckiej wymowie filologicznej [dz]) Zea zeta (dzeta)
Η η Ἠ ἠ Η η Ἠ ἠ Η η Ἠ ἠ e lub (niekiedy gdy ostatnia) a [ē] długie lub (niekiedy gdy ostatnia) [ā] Aloe, Typha eta
Ἡ ἡ Ἡ ἡ Ἡ ἡ he [hē] Heracleum eta z przydechem mocnym
Θ θ Θ θ Θ θ th [t] Thesium theta (teta)
Ι ι Ἰ ἰ Ι ι Ἰ ἰ Ι ι Ἰ ἰ i [i] lub [j] Iris jota
Ἱ ἱ Ἱ ἱ Ἱ ἱ hi [hi] Hippuris jota z przydechem mocnym
Κ κ Κ κ Κ κ c, rzadko k [k] Cacalia kappa
Λ λ Λ λ Λ λ l [l] Melilotus lambda
Μ μ Μ μ Μ μ m [m] Lemna mi (my)
Ν ν Ν ν Ν ν n [n] Nerium ni (ny)
Ξ ξ x [ks] Xanthium ksi
Ο ο Ὀ ὀ Ο ο Ὀ ὀ Ο ο Ὀ ὀ o [ŏ] krótkie Orchis omikron
Ὁ ὁ Ὁ ὁ Ὁ ὁ ho [hŏ] krótkie Holosteum omikron z przydechem mocnym
ον ον ον um [um] Meum gdy omikron-ni na końcu słowa
ος ος ος us lub os [ŭm] lub [ŏs] Acanthus, Acinos gdy omikron-sigma na końcu słowa
οι οι οι oe [e] Phoenix dyftong omikron-jota
ου ου ου u [u] Anchusa dyftong omikron-ipsilon
Π π Π π Π π p [p] Peplis pi
Ρ ρ Ρ̓ ῤ Ρ ρ Ρ̓ ῤ Ρ ρ Ρ̓ ῤ r [r] Drypis rho [ro]
Ῥ ῥ Ῥ ῥ Ῥ ῥ rh [r] Rheum rho z przydechem mocnym
ρρ ρρ ρρ rrh [rrh] Glycorrhiza zbitka rho-rho (przydech mocny)
Σ σ, ς Σ σ, ς Σ σ, ς s [s] Seseli, stylus sigma; znak ς gdy na końcu słowa
Τ τ Τ τ Τ τ t [t] Tetralix tau
Υ υ Υ̓ ὐ Υ υ Υ̓ ὐ Υ υ Υ̓ ὐ y y lub i Drypis ipsylon
Ὑ ὑ Ὑ ὑ Ὑ ὑ hy [hy] Hyssopus ipsylon z przydechem mocnym
Φ φ Φ φ Φ φ ph [f] Philadelphus phi [fi]
Χ χ Χ χ Χ χ ch [ch] lub [h] Chelone chi
Ψ ψ Ψ ψ Ψ ψ ps [ps] Psylium psi
Ω ω Ὠ ὠ Ω ω Ὠ ὠ Ω ω Ὠ ὠ o [ō] długie Otites, Bromus omega
Ὡ ὡ Ὡ ὡ Ὡ ὡ ho [hō] horologium omega z przydechem silnym
literatura · references
specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈
ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji