miododajne

Rośliny miododajne to termin potoczny dla określenia roślin pożytkowych tj. takich które dostarczają pokarmu pszczołom (czyli pożytku pszczelego). Tym pokarmem może być nektar, pyłek kwiatowy lub spadź.
Nektar to słodki sok wydzielany w nektarnikach zlokalizowanych w lub przy kwiatach. Jest on bogaty w cukry, dostarcza energii dla podtrzymania procesów życiowych pszczoły. Miód to odwodniony nektar, jest on końcowym produktem przetwarzania przez pszczoły nektaru. W gniazdach pszczół - ulach, miód jest magazynowany w woskowych plastrach jako pokarm zapasowy na okres braku pożytków lub zimę.
Pyłek kwiatowy to drugi, równie ważny pożytek pszczeli. Zmieszany z miodem i przefermentowany w komórkach plastra tworzy pierzgę. Jest białkowy pokarm tych owadów, niezbędnego dla wzrostu i rozwoju ich larw.
W zależności od przewagi któregoś z tych pożytków można mówić o dobrych roślinach pyłkodajnych lub roślinach nektarodajnych.

Swego rodzaju pożytkiem dla pszczół są żywice i woski roślinne, zbierane głównie z pączków topoli i innych drzew, z których pszczoły tworzą kit pszczeli (propolis).

Poszczególne gatunki "roślin miododajnych" czyli pożytkowych różnią się swoją wartością. Wartość nektarodajną roślin określa się jako wydajność miodową - ilości kg miodu która może być wyprodukowana z hektara zwartego łanu danego gatunku przez cały okres kwitnienia.
Wydajność pyłkową roślin określa się jako ilość kg pyłku jaka może być zebrana przez pszczoły z hektara zwartego łanu przez cały okres kwitnienia danego gatunku.

Wydajność miodowa i pyłkowa waha się od kilku do kilkuset kilogramów na hektar, w zależności od gatunku rośliny. Nie jest ona jedynym czynnikiem określającym wartość pszczelarską roślin. Jest ona jeszcze wypadkową okresu kwitnienia, długości kwitnienia, masowością występowania danego gatunku oraz zwartości łanu - co określa średni czas stracony na przeloty pomiędzy kwiatami i do ula, dostępności nektaru (budowa kwiatu może utrudniać lub uniemożliwiać dostęp pszczół), konkurencji z innymi owadami - zbyt łatwo dostępny nektar, np. w kwiatach rodziny selerowatych (Apiaceae) jest w znacznym stopniu zjadany przez inne owady np. muchówki.
Niemal wyłącznie w przypadku upraw polowych mamy do czynienia z łanowym występowaniem danego gatunku miododajnego na dużym obszarze (np. kapusta rzepak typowa (Brassica napus ssp. napus)). W przypadku roślin pastewnych i łąk mogą one być wydajniejsze w drugiej pełni lata, ponieważ aby uzyskać lepszą paszę dla zwierząt gospodarskich, pierwszy pokos rolnicy starają się wykonać przed kwitnięciem traw i roślin zielnych. W przypadku wielu roślin uprawianych nie dla nasion czy owoców, nie dopuszcza się do kwitnienia (np. czosnek cebula (Allium cepa)), chyba że na plantacjach nasiennych.
Dziko rosnące rośliny pożytkowe zwykle nie występują łanowo. Ich realną wydajność na jednostkę powierzchni jest więc niższa niż maksymalna możliwa do uzyskania tylko w uprawie w ogródkach pszczelich. Wreszcie realna "miododajność" zależy od przebiegu pogody w danym roku.

Pośrednim pożytkiem pszczelim pozyskiwanym z roślin jest spadź. Są to słodkie odchody mszyc, czerwców lub miodówek wysysających soki roślinne. Zebrane przez pszczoły są one zamieniane na wysoko ceniony miód spadziowy. Spadź jest, w znacznej ilości produkowane na niektórych gatunkach drzew silnie opanowywanych latem przez mszyce - np. zwykle corocznie na świerkach, jodłach, stosunkowo często na takich liściastych jak lipy, czasem dęby.

Do roślin miododajnych należą rośliny dziko rosnące, niektóre rośliny uprawne i gatunki specjalnie, o bardzo wysokiej wydajności pożytkowej, uprawiane przez pszczelarzy w tzw. ogródkach pszczelarskich.

Wartość pożytkowa różnych rodzin i rodzajów roślin

Zdolność dostarczania pożytku pszczelego jest zróżnicowana w różnych grupach systematycznych roślin. Zależy ona od budowy kwiatu i strategii zapylania. W szczególności:
· większość przedstawicieli rodziny jasnotowate (Lamiaceae) cechuje się wysoką miododajnością, powyżej 100 kg, w nierzadkich rekordowych przypadkach nawet 600 kg z ha; u niektórych gatunków z tej rodziny budowa kwiatu utrudnia lub uniemożliwia pozyskiwanie nektaru pszczołom - np. u koniczyny łakowej (Trifolium pratense), wyki ptasiej (Vicia cracca)
· większość przedstawicieli rodziny ślazowate (Malvaceae) cechuje się wydajnością miodową w przedziale 100-200 kg z ha
· gatunki z rodziny selerowate (Apiaceae) cechuje zwykle wysoka miododajność - powyżej 100 kg z ha, otwarty dostęp do nektaru sprawia jednak, że silną konkurencję dla pszczół stanowią inne owady wykorzystujące nektar
· uprawiane gatunki z rodzaju trojeść (Asclepias) mają bardzo wysoką wydajność miodową, nieraz znacznie ponad 300 kg z ha
· wielu przedstawicieli rodziny astrowate s.l. (Asteraceae) ma przyzwoitą wydajność miodową powyżej 100 kg z ha i dobrą pyłkową, niektóre rodzaje są wybitnie miododajne np. chaber (Centaurea)