Calluna vulgaris (L.) Hull [🔉 kal·lu·na wul·ga·ris]

Zimozielona krzewinka lub niski krzew, (15) 20-40 (100-200) cm wysokości, silnie rozgałęziająca się, dolne odgałęzienia często rozesłane (i zakorzeniające się) lub podnoszące się, odgałęzienia w górze pędu wzniesione, ± nagie do gęsto przylegająco omszonych. Korzenie sznurowate, często wrzecionowato zgrubiałe. Poszczególne egzemplarze żyją ok. 25 lat.

Liście igiełkowate, wąskolancetowate, łódeczkowate, 2-3 (4) mm długości, brzegiem orzęsione, z dwoma wydłużonymi ostrymi uszkami skierowanymi w dół. Na bocznych, płonnych gałązkach nieco drobniejsze, gęsto (nakładają się na siebie dachówkowato), skrętolegle, ułożone; nasadą obejmujące trzon i wyciągnięte w dół dwoma ostrymi uszkami. Na głównych pędach ulistnienie jest rzadkie, naprzeciwległe, nakrzyżległe.

Kwiatostanem jest ± jednostronne grono na szczycie pędu lub na bocznych gałązkach. Kwiaty 4-krotne, na krótkich omszonych szypułkach, wyrastają z kątów liści; przykwiatki w liczbie 4 (6), skupione pod kwiatem tworzą pozorny kielich (kieliszek).

Kielich z czteroma wolnymi działkami barwy takiej jak korona; listki kielicha odwrotniejajowate, 3-4 mm długości (nieco dłuższe od korony).

Korona dzwonkowata, zrośnięta w dole, o czterech ząbkach ± 2 mm długości, fioletoworóżowa lub rzadziej biała.

Pręcików osiem; nitka króciutka, pylniki u podstawy z przydatkiem, razem z nim ± 2 mm długości, otwierają się podłużną szczeliną. Słupek górny; szyjka słupka prosta lub nieco wygięta, niewiele wystaje z kwiatu, znamię główkowate.

Torebki kuliste, 1.5-2.0 mm średnicy, owłosione, z zaschniętym kielichem i koroną, pękają wzdłuż ścian na łączeniu komór. Nasiona jajowate, brązowe, ok. 0.1-0.3 mm długości.

Kwitnienie od lipca do września; owocuje we wrześniu i październiku.

Do rodzaju Calluna należy tylko ten jeden euroazjatycki gatunek.

Pospolity na terenie całego kraju we właściwych dla siebie siedliskach, w górach aż do piętra subalpejskiego.

Preferuje gleby kwaśne, światłolubny. Często zarasta duże obszary tworząc tzw. wrzosowiska, poza tym w jasnych lasach (zarówno suchych jak i wilgotnych), na piaskach, pastwiskach, skałach.

W uprawie znajdują się liczne odmiany ozdobne.

Ważna jesienna roślina miododajna.

Rodzima krzewinka lub krzew. Dość krótkowieczna, żyje do 25 lat. Pędy w nasadzie pokładające i zakorzeniające się.

Uprawiana w ogrodach na glebach kwaśnych, piaszczystych ale dostatecznie wilgotnych. Efektowne, szczególnie w czasie kwitnienia, gdy posadzone w większych grupach i jako składnik tzw. ogrodów wrzosowych. Sprawdza się też w obwódkach. Gdy nie mamy kwaśnej gleby w ogrodzie, można ją uprawiać w odpowiednim podłożu w pojemnikach.

Ważna roślina miododajna.

Oprócz roślin typowych uprawia się liczne odmiany, rodem z zachodu Europy, różniące się barwą kwiatów, wczesnością kwitnienia i barwą liści - często są one niedostatecznie mrozoodporne i podatne na choroby.

W ziołolecznictwie (nie ma w farmakopei) stosuje się Ericae flos (kwiat wrzosu) i Ericae herba (ziele wrzosu).

Tylko stanowiska dobrze nasłonecznione. Gleba musi być kwaśna, wskazana piaszczysto-próchniczna lub torfiasta, możliwie równomiernie umiarkowanie wilgotna (bardzo pomocne jest ściółkowanie korą iglastą).

Odmiany mogą wymagać okrywania w surowe zimy.

Warto przycinać wiosną poniżej zeszłorocznych kwiatostanów (wrzosy kwitną na krótkotrwałych pędach bocznych).