atlas-roslin.pl

Acer pseudoplatanus L.

klon jawor, jawor
autorzy i statusy taksonu są widoczne na szerszym ekranie 🛈
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
30.04.2011, Warszawa, Grochów; copyright © by Barbara Łotocka
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
pień; widoczny pień młodego osobnika, który nie rozpoczął jeszcze faza złuszczania kory
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
pień; pień starszego drzewa, znajdującego się w fazie złuszczania kory
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
liść; matowo zielona dolna powierzchnia liścia
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
osobnik; fragment korony owocującego drzewa; widoczne groniaste owocostany
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
liść; widoczna górna powierzchnia blaszki liściowej
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
liść; dolna powierzchnia blaszki liściowej; widoczne jej owłosienie
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
owocostan; fragment pędu z widocznymi groniastymi owocostanami
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
pień; widoczna charakterystycznie łuszcząca się kora

opis

cechy diagnostyczne w kluczu:Acer (klon)kl 864
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
owoce
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
3D
owoce
Drzewo 30-40 m wysokości. Korona u drzew swobodnie rosnących niemal kulista, w zwarciu odwrotniejajowata do walcowatej. Pień do 1.5 m średnicy. Dożywa do 400 lat.

Korona długo gładka, szara, z wiekiem ciemnoszara i łuszcząca się dużymi lub mniejszymi płatami (stąd łaciński epitet gatunku bo przypomina w tym platan zachodni (Platanus occidentalis)); młoda kora pod złuszczonymi płatami jest jasnoszara.

Pędy jednoroczne zielonawoszare, nagie. Pąki jajowate, 5-15 mm długości, końcowe większe od pachwinowych (te silnie odstające), o łuskach zielonych, ciemno, brązowo obrzeżonych, jasno orzęsionych. Przeciwległe blizny liściowe nie stykają się brzegami. Młode części rośliny bez soku mlecznego.

Liście stosunkowo sztywne, duże, 7-20 cm długości i szerokości; ogonek liściowy 6-18 cm długości. Blaszka liściowa w większość 5-klapowa o ostrych wcięciach zatok; nasada płytko sercowata; brzeg grubo, nieregularnie, tępo karbowano-piłkowany, wcięcia klap ostre; z wierzchu ciemnozielone, spód liścia sinozielony (u odmian ±purpurowy lub zaczerwieniony), początkowo krótko owłosiony, potem wyłysiały, wzdłuż i w kontach nerwów ±owłosiony.

Kwiatostany na szczycie tegorocznych pędów, wielokwiatowa wiecha silnie wydłużona, sprawiająca wrażenie grona, zwisająca, 6-16 cm długości i 6-8 cm średnicy.

Kwiaty funkcjonalnie rozdzielnopłciowe ale roślina jednopienna. Działki i płatki podobne do siebie, zielonkawożółte, 4-5 mm długości, ich wewnętrzna powierzchnia króciutko owłosiona, brzeg orzęsiony. Pręcików 8, na wewnętrznej stronie tarczki miodnikowej. Zalążnia krótko owłosiona. W kwiatach męskich pręciki 2-3× dłuższe od płatków, pylniki do 1.7 mm długości. W kwiatach żeńskich pręciki skarlałe, krótsze od szyjki słupka.

Owocem niełupki, skrzydlaki 3-6 cm długości i do 15 mm szerokości; z silnie półkuliście wypukłą komorą nasienną i skrzydełkiem stopniowo rozszerzającym się ku górze; w parze zwykle ±równoległe lub rozchylone pod ostrym kątem, rzadziej szeroko rozwarte, czasem wyrastają po trzy. Owocowanie od sierpnia do września.

Kwitnienie po rozwinięciu się liści, w maju.

występowanie

Takson rodzimy lub trwale zadomowiony.[491]
wystepowanie
o mapie
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
ekologiczne liczby wskaźnikowe Acer pseudoplatanus (klon jawor)
Częsty w górach i na pogórzu, na niżu rzadziej, chyba że sadzony (często w parkach i zieleni miejskiej).

W Polsce przebiega północno-wschodnia granica jego naturalnego zasięgu (jest wrażliwy na silne mrozy).

Na glebach świeżych, wilgotnych, żyznych, słabo kwaśnych do zasadowych, preferuje wilgotniejsze powietrze.

Gatunek charakterystyczny (Ch.) dla:

space_elw

Istotny diagnostycznie gatunek wspólny dla:

space_elw

Różne parametry ekologiczne, z objaśnieniem - opisowym rozwinięciem tekstowym, są podane tekstem po zalogowaniu.

wybrane okazy · selected collections

znalezisko 00010000.3.jm - Acer pseudoplatanus (klon jawor); łęg nad Bobrem w okolicach Lwówka Śląskiego
3
leg. Jerzy Majdan
/łęg nad Bobrem w okolicach Lwówka Śląskiego/ #4
znalezisko 20070112.1.js - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Góry Kaczawskie, okolice Wlenia
070112-1
leg. Jacek Soboń
/Góry Kaczawskie, okolice Wlenia/ #6
znalezisko 20110813.5.11 - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Wrocław
110813-5
leg. Marek Snowarski
/Wrocław/ #5, 3.3D
znalezisko 00010000.Acr10.bl - Acer pseudoplatanus (klon jawor)
Acr10
leg. Barbara Łotocka #15
znalezisko 20020623.1.bl - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Bieszczady, Wołosate
020623-1
leg. Barbara Łotocka
/Bieszczady, Wołosate/ #1
znalezisko 20020500.14.bl - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Warszawa, Wilanów
020500-14
leg. Barbara Łotocka
/Warszawa, Wilanów/ #1
znalezisko 20030512.2.bl - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Warszawa, Lasek Bielański
030512-2
leg. Barbara Łotocka
/Warszawa, Lasek Bielański/ #2
znalezisko 20110430.3.bl - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Warszawa, Grochów
110430-3
leg. Barbara Łotocka
/Warszawa, Grochów/ #8
znalezisko 20131012.1.bl - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Goraj
131012-1
leg. Barbara Łotocka
/Goraj/ #1
znalezisko 20030504.1.bl - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Warszawa, Ursynów
030504-1
leg. Barbara Łotocka
/Warszawa, Ursynów/ #1
znalezisko 20111014.11.11 - Acer pseudoplatanus (klon jawor); dolina Bystrzycy, Ratyń-Galów k. Wrocławia
111014-11
leg. Marek Snowarski
/dolina Bystrzycy, Ratyń-Galów k. Wrocławia/ #5, 6.3D
znalezisko 20031129.7.bl - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Warszawa
031129-7
leg. Barbara Łotocka
/Warszawa/ #20
znalezisko 20070513.1.wm - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Dobczyce; Czasław [las mieszany]
070513-1
leg. Waldemar i Maria Mazur, det. Waldemar Mazur
/Dobczyce; Czasław [las mieszany]/ #8
znalezisko 20150702.1.wm - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Kłaj; Skotnica [Puszcza Niepołomicka]
150702-1
leg. Waldemar i Maria Mazur, det. Waldemar Mazur
/Kłaj; Skotnica [Puszcza Niepołomicka]/ #16
znalezisko 20160504.1.wm - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Kraków; Prokocim [park Jerzmanowskiego]
160504-1
leg. Waldemar i Maria Mazur, det. Waldemar Mazur
/Kraków; Prokocim [park Jerzmanowskiego]/ #2
znalezisko 20020621.7.am; Hucisko k. Żywca
020621-7
leg. Antoni Mielnikow
/Hucisko k. Żywca/ #1
znalezisko 20040421.1.am; Katowice
040421-1
leg. Antoni Mielnikow
/Katowice/ #1
znalezisko 20061015.1.wm - Acer pseudoplatanus (klon jawor); Miechów; Tunel [las bukowy]
061015-1
leg. Waldemar i Maria Mazur, det. Waldemar Mazur
/Miechów; Tunel [las bukowy]/ #7

właściwości i zastosowanie

wymagania uprawa Acer pseudoplatanus (klon jawor)
Acer pseudoplatanus (klon jawor)
🌱
Często uprawiany lub sadzony jako ozdobny, zwłaszcza w odmianach o purpurowo przebarwionym spodzie liści lub o pstrych liściach.

Często sadzone w grupach lub pojedynczo w parkach, przy alejach i drogach. Atrakcyjne są w starszym wieku, dzięki grubym pniom z jasną, łuszczącą się dużymi płatami korą i nisko osadzonym koronom.

Efektowny z uwagi na wczesny rozwój liści i ich jesienne przebarwienie, na żółty do żółtopomarańczowego. Bardzo dobrze wygląda w swojej typowej postaci. U odmian „purpurowych” rozwijające się liście są początkowo zielone. Poza tym w uprawie odmiany o liściach początkowo żółtych i o pstrych liściach. Ponieważ kwitnie po rozwoju liści, to kwiatostany są mniej widoczne i przez to mniej dekoracyjne.

Drewno twarde, suche bardzo trwałe. Dobrze się barwi, daje się toczyć. Używane w meblarstwie, do produkcji intarsji, instrumentów muzycznych (pudła rezonansowe).

Stosunkowo słabo miododajny (słabiej niż klon pospolity (Acer platanoides)).

⁂ pojedynczo lub po kilka w grupie (soliter) • ▩ grupa/płat
🌳 drzewa liściaste • liście sezonowe • o znaczeniu produkcyjnym
🌿 ozdobne liście • atrakcyjne przebarwienie liści jesienią • 🐝 pożytek pszczeli (miododajne)
wysokość: 20 – 30 (35) m
kwitnienie: maj • owocowanie: od sierpnia do września

wymagania i uprawa

🌸
🔆 miejsce:  słoneczne • 🌤 słoneczne, nieco ocienione
💧 woda: gleba dostatecznie wilgotna • nie znosi przesuszania
☷ gleba: żyzna • odczyn zbliżony do obojętnego • preferuje zasadową
❄️ zimowanie: strefa mrozoodporności 6

Wymagania (optimum rozwoju/konkurencyjności na naturalnych stanowiskach wg ekologicznych liczb wskaźnikowych): światło — półcień • wodapomiędzy gleba przeciętnie wilgotna a gleba wilgotna • próchnica — gleba mineralno-próchnicza, zasobna w humus • ciepło — miejsce umiarkowanie chłodne • zwięzłość — gleba kamienista, żwirowa • żyzność — podłoże żyzne

Wymaga gleb żyźniejszych i wilgotniejszych niż klon pospolity (Acer platanoides), optymalne są gleby ±zasadowe i świeże. Preferuje także większą wilgotność powietrza. Szczególnie dobrze rośnie w wilgotniejszym klimacie, w terenach podgórskich i na Pomorzu. Jest odporny na działanie silnych wiatrów, może być uszkadzany przez bardzo silne mrozy. Warunki miejskie są dla niego mało sprzyjające.

Podkładki tego gatunku są używane do szczepienie odmian innych gatunków (także spoza sekcji Acer).

🌱 Sadzenie, wysiew, rozmnażanie (główna/preferowana metoda):

z nasion [po stratyfikacji (90-100 dni w 3-5°C.); szczególne wymagania podane przy gatunkach), wysiew na głębokość 3-4cm]
przez szczepienie [odmiany na gatunku lub pokrewnych z sekcji; okulizacja śpiącym oczkiem, przełom lipiec/sierpień; szczepienie wczesną wiosną]

🌱🌸
opcje Bazaru

odmiany (form i odmian #25) analiza dostępności roślin

  • ◔ ‘bez odmiany #3
  • ▫  SpaethiiAtropurpureum — dojrzałe liście spodem intensywnie czerwone; skrzydełka owoców także czerwone; korona w masie ciemna
  • ○  WorleeiWorley — liście początkowo ciemnopomarańczowe, potem złotożółte, w początku lata zielenieją (ewentualnie z żółtymi plamami) i żółte pozostają tylko w najsilniej nasłonecznionych partiach korony; ogonki liściowe zaczerwienione; wolno rosnąca #2
  • ▫  ‘Atropurpureum’ (Spaethii) — dojrzałe liście spodem intensywnie czerwone; skrzydełka owoców także czerwone; korona w masie ciemna
  • ▫  ‘Brilliantissimum — liście początkowo łososiowopomarańczowe
  • ▫  ‘Corstorphinense — liście początkowo złotożółte, potem zielone
  • ▫  ‘Elegantisima
  • ▫  ‘Erythrocarpum — wolnorosnąca; liście mniejsze, błyszczące; owoce przez całe lato intensywnie jasnoczerwone
  • ○  ‘Esk Sunset — karłowy, do 2 m wysokości; liście białoróżowe, spodem czerwone #2
  • ▫  ‘Foliis Atropurureis Argenteovariegatis — liście biało-kremowo plamiste; dawna odmiana Feliksa Różyckiego
  • ▫  ‘Hermitage — korona zwarta; liście biało pstre
  • ▫  ‘Leat's Cottage — powoli rosnąca; liście drobne, początkowo łososioworóżowe, później żółknące
  • ◔ ‘Leopoldii — liście początkowo miedzianoróżowe do ceglastoróżowych, potem gęsto upstrzone plamiste jasno lub szaroszelonymi, kremowymi lub białymi, efekt ten szybko zanika; duże, spodem szarawozielone do sinozielonych; ogonki zaczerwienione; popularna dawna odmiana parkowa, wolnorosnąca i wrażliwa na przesuszanie #3
  • ▫  ‘Nizetii — liście żółto plamiste, spód blaszki czerwone
  • ▫  ‘Orlov — korona regularna
  • ▫  ‘Prince Camille de Rohan — nasada blaszki czerwona, góra jasna, biało i żółto plamista
  • ▫  ‘Prinz Handjery — liście początkowo łososioworóżowe, potem zielone
  • ▫  ‘Pruhonice — liście złotożółte, duże
  • ▫  ‘Puget Pink — liście początkowo różowe, potem żółtawe, drobne
  •    ‘Purpureum — liście początkowo brązowoczerwone, potem ciemnozielone, spodem fioletowopurpurowe, jesienne przebarwienie intensywne pomarańczowożółte i żółte; rozmnażana z nasion powtarza w dużym stopniu cechy
  • ▫  ‘Regal Petticoat — liście spodem purpurowe, jesienią żółte i spodem łososiowe
  •    ‘Reymont
  • ▫  ‘Roterdam
  • ▫  ‘Simon-Louis Frères — powoli rośnie; liście biało plamiste, niewielkie, ogonki liściowe jaskrawo różowoczerwone
  • ▫  ‘Sunshine — liście początkowo łososioworóżowe, potem żółtawe, drobne
  •    ‘Tricolor — liście typu Variegata, drobno, nieregularnie zielone-kremowe
  • ○  ‘Worley’ (Worleei) — liście początkowo ciemnopomarańczowe, potem złotożółte, w początku lata zielenieją (ewentualnie z żółtymi plamami) i żółte pozostają tylko w najsilniej nasłonecznionych partiach korony; ogonki liściowe zaczerwienione; wolno rosnąca #2

ten gatunek tworzy mieszańca:

mieszaniec ⇒
A. ×pseudoheldreich.