Kwiaty są często umieszczone na wspólnym pędzie, tworzą skupienie o określonym typie wzrostu — kwiatostan.Kwiat to wyspecjalizowany, skrócony pęd służący do tworzenia nasion i owoców. Zewnętrzna jego część to okwiat (w szczególności składający się z kielicha i korony), wewnętrzna to zwykle liczne pręciki i jeden lub wiele słupków.
okwiat
listek okwiatu
okwiat podwójny
okwiat pojedynczy
Okwiat podwójny tworzą zewnętrzne listki - działki tworzące kielich, zwykle zielonej barwy i wewnętrzne listki płatki tworzące koronę, zwykle barwne.
Okwiat pojedynczy tworzą niezróżnicowane listki okwiatu.Okwiat to zewnętrzna część kwiatu zbudowana z wolnych lub zrośniętych listków okwiatu.
Okwiat pojedynczy tworzą niezróżnicowane listki okwiatu.
Działki mogą być wolne lub zrośnięte i zwykle są zielone (nie są barwne)
Dolna, niepodzielona część zrośniętego kielicha to rurka kielicha, podzielona to ząbki lub łatki.
Wewnątrz kielicha znajduje się zazwyczaj barwna korona kwiatu zbudowana z płatków choć zdarzają się przypadki (np. gwiazdnica blada (Stellaria pallida)) gdy płatki korony są silnie zredukowane lub zanikłe, w takim przypadku kielich jest jedynym elementem okwiatu.Kielich to zewnętrzna część okwiatu zbudowana z listków kielicha zwanych działkami.
Dolna, niepodzielona część zrośniętego kielicha to rurka kielicha, podzielona to ząbki lub łatki.
mogą być zrośnięte lub wolne
u niektórych gatunków działki mogą być znacznie lub całkowicie zredukowane, wtedy brak
u niektórych gatunków działki mogą być znacznie lub całkowicie zredukowane, wtedy brak
korona [kwiat]
rurka korony
Dona, zrośnięta część korony tworzy rurkę korony.Korona to wewnętrzna część okrywy kwiatu złożona z płatków (wolnych lub zrośniętych); zewnętrzny w stosunku do korony jest kielich zbudowany z działek (wolnych lub zrośniętych); jeśli kielicha brak, to korona jest jedyną częścią okwiatu.
płatki korony
Na fotografii obok wydatne, owłosione osklepki dobrze widoczne na przekroju poprzecznym korony.W kwiatach niektórych gatunków z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae) łuskowate twory na płatkach przy wejściu do gardzieli korony, przymykające to wejście.
np. stożkowate ostrogi u nasady płatka mają nasturcja większa (Tropaeolum majus) i ostróżeczka polna (Consolida regalis), a walcowate dymnica pospolita typowa (Fumaria officinalis ssp. officinalis).
Zobacz też ostrogi u nasady blaszki liściowej traw.Wyrostek stożkowatego lub walcowatego kształtu u nasady płatka korony, działki kielicha lub listka miodnikowego;
np. stożkowate ostrogi u nasady płatka mają nasturcja większa (Tropaeolum majus) i ostróżeczka polna (Consolida regalis), a walcowate dymnica pospolita typowa (Fumaria officinalis ssp. officinalis).
paznokieć
Górna, szersza część płatka w takim wypadku to blaszka.Paznokieć to dolna, zwężona część płatka korony, kwiata o niezrośniętych płatkach.
W rodzinie trojeściowatych (Asclepiadoideae) analogiczny rozrośnięty twór, pochodzenia pręcikowego [71.6s66] jest w literaturze angielskiej określany mianem koronki.Wolne lub zrośnięte w miseczkę łuski na płatkach u niektórych roślin, na granicy paznokcia i blaszki płatka.
wolne działki lub płatki
dno kwiatowe
Może mieć różny kształt, zwykle mniej lub bardziej rozszerzony, przy tym płaski, wklęsły, wypukły, półkulisty, stożkowaty, wrzecionowaty lub kolumnowy.Szczyt szypułki (łodygi) kwiatu na którym są osadzone poszczególne części kwiatu.
Odpowiednio karpofor dotyczy trzonka na którym jest wyniesiony owoc.Wydłużone w trzonek, kolumienkę, dno kwiatowe (lat. torus columnaris) na którym słupek lub słupkowie jest jest wyniesione ponad inne części kwiatu.
Np. miseczka pękająca (lat. cupula accrescens) — buk (Fagus), kasztan (Castanea),
miseczka łuskowata (lat. cupula squamata) — dąb (Quercus),
miseczka jeżowata (lat. cupula echinata) — kasztan (Castanea),
miseczka miękko-jeżowata (lat. cupula muricata) — buk (Fagus).Dno kwiatowe kształtu rozszerzonego i wgłębionego, mieseczkowatego, częściowo obejmujące elementy kwiatu; często podczas dojrzewania owocu powiększa się i częściowo lub całkowicie otacza owoc.
Po przekwitnięciu uczestniczą w tworzeniu owocu rzekomego (owoc szupinkowy).Miseczkowato lub dzbankowato (hypancjum) zrośnięte nasadowe części kwiatu; czasem zrośnięte z zalążnią.
hypancjum
Po przekwitnięciu, ze ścian hypancjum może tworzyć się owoc rzekomy (owoc szupinkowy) - np. w przypadku owoców Rosa .Nasadowa część kwiatu w formie receptakulum tj. kształtu wklęsłego, dzbankowatego; na dnie i ściankach hypancjum znajdują się słupki, a przez otwór hypancjum wychodzą szyjki słupków ze znamionami (np. u Rosa ); hypancjum występuje np. w takich rodzajach jak: Rosa, wiesiołek (Oenothera), przywrotnik (Alchemilla).
szupinką jest też mięsista część (hypancjum) w owocach Rosa;
miseczka żołędzia (u dębu (Quercus)) jest szupinką powstałą z listków podkwiatowych. Szupinka (miseczka owocowa) to część w owocach rzekomych powstała przez rozrost innych części niż zalążnia, np. w jabłku szupinką jest cała część mięsista (poza skórzastymi łuskami komory nasiennej) powstała przez rozrost dna kwiatowego;
miseczka żołędzia (u dębu (Quercus)) jest szupinką powstałą z listków podkwiatowych.
języczkowy (kwiat)
kwiaty jednopłciowe
zobacz też
zobacz też
zobacz też
W przypadku liści dłoniastozłożonych określa z ilu listków jest złożony.Przez N-krotność (np. 2-krotne, 3-krotne, 4-krotne) określa się z ilu powtarzalnych elementów (np. listków okwiatu) jest zbudowany okółek. Np. kwiat może mieć 3 działki kielicha i 6 płatków korony w dwóch okółkach po 3 płatki, — mówimy wtedy że listki okwiatu są 3-krotne.
powabnia
pręcik
pylnik
komora pyłkowa
łącznik
worek pyłkowy
Każdy worek pyłkowy ma dwie komory pyłkowe w których rozwijają się ziarna pyłku z męskimi komórkami rozrodczymi.Pylniki to końcowa część pręcika. U roślin okrytonasiennych składa się z dwóch worków pyłkowych, połączonych łącznikiem (utworzonym z górnej części nitki pręcika).
Prątniczki mogą upodabniać się do dodatkowych płatków korony wzbogacając powabnię w kwiatach owadopylnych. Przykłady: powojnik (Clematis), piwonia (Paeonia), Rosa. Zwłaszcza u uprawianych odmian ozdobnych hodowcy mogą tą drogą uzyskiwac kwiaty o charakterze kwiatów pełnych.
Kolejny częsty kierunek przekształceń prątniczek to pełnienie funkcji miodników - wykształcają się na nich nektaria. Przykładem są gatunki z rodzaju jaskier (Ranunculus). Prątniczki to w różnym stopniu przekształcone pręciki. Przekształcenie polega zwykle na utracie pylników i ma różny kierunek. Zwykle prątniczki są płonne (nie produkujące pyłku).
Kolejny częsty kierunek przekształceń prątniczek to pełnienie funkcji miodników - wykształcają się na nich nektaria. Przykładem są gatunki z rodzaju jaskier (Ranunculus).
ziarno pyłku
pyłek kwiatowy
pyłkowina
Ziarna pyłku tworzą się pylnikach, w workach pylnikowych, w swej masie zwane pyłkiem kwiatowym. Po dojrzeniu są uwalniane: u roślin wiatropylnych jako pojedyncze ziarna pyłku, u innych ziarna są zwykle sklejone po kilka kitem pyłkowym.
Niekiedy wszystkie ziarna pyłku w pylniku są sklejone tak, że tworzą jedną masę (grudkę) — pyłkowinę — przenoszoną w całości, przez zapylające owady, na znamię słupka. Tak jest np. w rodzinach storczykowatych (Orchidaceae) i trojeściowatych (Asclepiadoideae).
Kształt ziaren pyłku, rzeźba ich powierzchni, ma znaczenie w systematyce jako stabilna cecha diagnostyczna. W szczególności ziarna pyłku różnych gatunków mają odmienną liczbę, wielkość i formę bruzd (colpus) — mniej lub bardziej wydłużonych zagłębień powierzchni ziarna pyłku. Z uwagi na dużą trwałość ścian komórkowych pyłku, analiza pyłkowa jest techniką pomocną w paleobotanice i archeologii.
Pyłek kwiatowy jest jednym z pożytków pszczelich, pokarmem białkowym. Pszczoły karmią nim swoje larwy.Ziarno pyłku to silnie zredukowany męski gametofit roślin nasiennych. W skrajnym przypadku dojrzałe ziarno pyłki składa się tylko z dwóch komórek - wegetatywnej i generatywnej. Jego rolą jest przeniesienie gamety męskiej do gametofitu żeńskiego.
Niekiedy wszystkie ziarna pyłku w pylniku są sklejone tak, że tworzą jedną masę (grudkę) — pyłkowinę — przenoszoną w całości, przez zapylające owady, na znamię słupka. Tak jest np. w rodzinach storczykowatych (Orchidaceae) i trojeściowatych (Asclepiadoideae).
Pyłek kwiatowy jest jednym z pożytków pszczelich, pokarmem białkowym. Pszczoły karmią nim swoje larwy.
rurkowy (kwiat)
słupek
owocolistek
Składa się z zalążni, szyjki słupka i znamienia słupka.
W zależności od umieszczenia w odniesieniu do dna kwiatowego można mówić o:
· słupku górnym - gdy słupek stoi na dnie kwiatowym - boki zalążni nie są zrośnięte z dnem kwiatowym,
· słupku siedzącym - gdy jest umieszczony bezpośrednio na dnie kwiatowym lub może być wyniesiony na trzoneczku,
· słupku dolnym - gdy słupek jest zagłębiony w dnie kwiatowym - boki zalążni są zrośnięte z dnem kwiatowym w mniejszym lub większym stopniu - w skrajnym przypadku z dna kwiatowego wystaje tylko szyjka słupka i jego znamię.Słupek umieszczony w centrum kwiatu to organ żeński utworzony przez zrośnięcie się brzegami jednego lub większej liczby owocolistków.
W zależności od umieszczenia w odniesieniu do dna kwiatowego można mówić o:
· słupku siedzącym - gdy jest umieszczony bezpośrednio na dnie kwiatowym lub może być wyniesiony na trzoneczku,
Rośliny wiatropylne mają szczególnie duże znamie słupka (podzielone na łatki, lepkie lub włochate) aby skuteczniej wychwytywać unoszące się ziarna pyłku.Znamię słupka to szczytowa część
stylopodium, krążek miodnikowy
Występuje w kwiatach roślin z rodzin: storczykowate (Orchidaceae) i trojeściowate (Asclepiadoideae).Prętosłup (gynostemium) to twór powstały przez zrośnięcie się pręcików i słupka w jedną całość.
symetria kwiatu
Rzadko spotykane są kwiaty o dwóch płaszczyznach symetrii (np. serduszka okazałe (Dicentra spectabilis)) lub kwiaty niesymetryczne bez płaszczyzn symetrii.W zależności od tego czy i ile można przeprowadzić płaszczyzn symetrii przez oś kwiata, wyróżniamy kwiaty o symetrii
promienisty
możemy mieć też doczynienia z kwiatami o symetrii
kwiat o symetrii grzbiecistej
Należą tu np. kwiaty wargowe, kwiaty motylkowe, kwiaty w rodzinie storczykowatych (Orchidaceae).Kwiat grzbiecisty ma tylko jedną płaszczyznę symetrii.
kwiat wargowy
motylkowy kwiat (motylkowaty kwiat)
łódeczka
skrzydełka
szypułka
szypuła
szypułka kwiatu
Szypuła to odcinek łodygi niosący kwiatostan lub jego części, potem owocostan lub jego gałązki;
Oba terminy (szypuła/szypułka, lat. pedunculus/pedicellus, ang. peduncle/pedicel) często są używane zamiennie lub w odwrotnym znaczeniu. Szypułka to trzonek kwiatu a następnie owocu; w kwiatostanie to trzonek pojedynczego kwiatu.
Oba terminy (szypuła/szypułka, lat. pedunculus/pedicellus, ang. peduncle/pedicel) często są używane zamiennie lub w odwrotnym znaczeniu.
perykladium
Miodniki często spotyka się w obrębie kwiatu, na liściach przykwiatowych, (często tę funkcję pełnią prątniczki), czasem na ogonkach liściowych lub na innych częściach rośliny tzw. miodniki pozakwiatowe.
Nektar jest jednym z pożytków pszczelich; z nektaru pszczoły wytwarzają miód.Miodnik to organ gruczołowy wydzielający nektar — słodki sok zwabiający owady (przystosowanie do owadopylności);
Nektar jest jednym z pożytków pszczelich; z nektaru pszczoły wytwarzają miód.
zapylenie, zapłodnienie
Zapylenie może być wspomagane przez wiatr - wiatropylność lub zwierzęta, najczęściej owady - owadopylność.
Zapłodnienie to połączenie komórek rozrodczych męskiej i żeńskiej, haploidalnych gamet. W jego wyniku powstaje diploidalna zygota dająca początek nowemu pokoleniu.
Jeśli zapylenie zachodzi w obrębie tej samej rośliny to jest to samozapylenie — a w efekcie także i samozapłodnienie. Jeśli dochodzi do tego pomiędzy osobnikami nie będącymi klonem to mamy doczynienie z zapyleniem krzyżowym (i zapłodnieniem krzyżowym)Zapylenie to przeniesienie pyłku kwiatowego na znamię słupka (u okrytozalążkowych) lub zalążek (u nagozalążkowych), w następstwie prowadzi do zapłodnienia.
Zapłodnienie to połączenie komórek rozrodczych męskiej i żeńskiej, haploidalnych gamet. W jego wyniku powstaje diploidalna zygota dająca początek nowemu pokoleniu.
klejstogamia, chasmogamia
Chasmogamia to przypadek typowy, odwrotny niż klejstogamia, tj. do zapylenia i zapłodnienia dochodzi po otwarciu kwiatu, zwykle na drodze zapylenia krzyżowego tj. pyłkiem z innej rośliny.Klejstogamia jest przypadkiem gdy do zapylenia i zapłodnienia dochodzi w zamkniętym kwiecie na drodze (samozapylenie, samozapłodnienie). W rodzaju fiołek (Viola) część gatunków wytwarza dwa rodzaje kwiatów, jedne typowe, owadopylne i kwiaty klejstogamiczne o zredukowanej koronie lub bez korony, nie rozkwitające.
owadopylność
przeważnie rolę zapylaczy wykonują błonkówki (w tym pszczoły i trzmiele), muchówki i motyle
owady są zachęcane do odwiedzenia kwiatu wieloma środkami wabiącymi - barwą i kształtem (w skrajnym przypadkach okwiat może przypominać samicę danego gatunku owada np. u dwulistnika muszego (Ophrys insectifera)), zapachem, wydzielaniem pokarmu dla owadów - nektaru,
związek pomiędzy danym gatunkiem rośliny a owadami może być luźny - gdy wiele grup owadów może brać udział w zapylaniu, ściślejszy np. u koniczyna (Trifolium) gdzie zapylać mogą tylko trzmiele a pszczoły już nie lub ścisłu - gdy zapyleczem może być tylko jeden wyspecjalizowany gatunek owada np. u figowiec właściwy (Ficus carica) tylko jeden określony gatunek osyprzenoszenie pyłku na znamię słupka za pośrednictwem owadów; ewolucyjne przystosowanie do owadopylności występuje u wielu roślin kwiatowych - umożliwia skuteczny transport pyłku do innego oddalonego egzemplarza tego gatunku, co sprzyja utrzymaniu większej zmienności w obrębie populacji - a jest to korzystne zjawisko dla przetrwania DNA w dłuższej perspektywie
owady są zachęcane do odwiedzenia kwiatu wieloma środkami wabiącymi - barwą i kształtem (w skrajnym przypadkach okwiat może przypominać samicę danego gatunku owada np. u dwulistnika muszego (Ophrys insectifera)), zapachem, wydzielaniem pokarmu dla owadów - nektaru,
wiatropylność, anemofilia, anemogamia
ewolucyjne przystosowanie do wiatropylności jest uważane za prymitywną cechę, w dużym stopniu opiera się na przypadku, dla skutecznego zapylenia jest konieczne są przystosowania kwiatu - okwiat jest zredukowany, niepozorny lub go brak, pręciki mają długi wiotkie nitki (co służy lepszemy wytrząsaniu pyłku przy podmuchach wiatru) a znamię słupka jest podzielone na lepkie ramiona co służy lepszemu wyłapywaniu pyłku unoszącego sie w powietrzu;
typem kwiatostanu przystosowanego do wiatropylności jest kotkaprzenoszenie pyłku na znamię słupka za pośrednictwem wiatru;
typem kwiatostanu przystosowanego do wiatropylności jest kotka
Formy płciowe osobników
Formy płciowe osobników
dwupienne
jednopienne
przedprątność (protandria), przedsłupność (protogynia)
odwrotna sytuacja to przedsłupność, gdy słupek jest dojrzały wcześniej niż dojrzewają pylnikiprzystosowanie ewolucyjne roślin kwiatowych utrudniające samozapylenie (i samozapłodnienie) w kwiecie - pręciki dojrzewają wcześniej niż słupek
allotetraploid
allopolyploid
amfidiploid
"Normalne mieszańce" międzygatunkowe mają komplet chromosomów od każdego z rodziców (n+m); z uwagi na problemy podziału chromosomów podczas mejozy zwykle takie mieszańce są bezpłodne; jeśli czasami tworzą się gamety o niezredukowanej liczbie chromosomów (n+m), to ich połączenie daje płodne potomstwo 2(n+m) - bo nie ma problemów z podziałem podczas mejozy; w naturze spotyka się gatunki mieszańcowe będące allotetraploidami (amfidiploidami) (mają one 2n chromosomów od jednego gatunku wyjściowego i 2 m chromosomów od drugiego gatunku wyjściowego - w sumie 4 komplety chromosomów - "tetra").Specjalny rodzaj organizmów będących mieszańcami dwóch gatunków i mających podwojoną liczbie chromosomów w stosunku do "normalnych mieszańców".