kwiat
zobacz też artykuł o budowie kwiatu traw.
okwiat
lat. perigonium, perianthium; ang. perianth, perigon; niem. Blütenhülle, Perigon, Perianth; cz. květni obal, periant
listek okwiatu (tepal)
okwiat podwójny
okwiat pojedynczy
Okwiat to zewnętrzna część kwiatu zbudowana z wolnych lub zrośniętych listków okwiatu.
Okwiat pojedynczy tworzą niezróżnicowane listki okwiatu (tepale) tak np. u kwiatów o prymitywnej budowy np. w rodzinie magnoliowatych (Magnoliaceae).
Działki kielicha (listki kielicha) lub po prostu działki są to listki tworzące kielich kwiatu ; najbardziej zewnętrzne w stosunku do płatków korony i innych części kwiatu listki okwiatu ;
u niektórych gatunków działki mogą być znacznie lub całkowicie zredukowane, wtedy brak
korona
rurka korony
Wyrostek stożkowatego lub walcowatego kształtu u nasady płatka korony, działki kielicha lub listka miodnikowego;
np. stożkowate ostrogi u nasady płatka mają nasturcja większa (Tropaeolum majus) i ostróżeczka polna (Consolida regalis), a walcowate dymnica pospolita typowa (Fumaria officinalis ssp. officinalis).
np. stożkowate ostrogi u nasady płatka mają nasturcja większa (Tropaeolum majus) i ostróżeczka polna (Consolida regalis), a walcowate dymnica pospolita typowa (Fumaria officinalis ssp. officinalis).
paznokieć
lat. unguis; niem. Nagel; ang. claw; cz. nehet
Paznokieć to dolna, zwężona część płatka korony, kwiata o niezrośniętych płatkach.
wolne działki lub płatki
wolne działki kielicha lub płatki korony nie są zrośnięte; przeciwieństwem są działki lub płatki częściowo zrośnięte (częściowo wolne) lub całkowicie zrośnięte
hypancjum
Nasadowa część kwiatu w formie receptakulum tj. kształtu wklęsłego, dzbankowatego; na dnie i ściankach hypancjum znajdują się słupki, a przez otwór hypancjum wychodzą szyjki słupków ze znamionami (np. u róży (Rosa)); hypancjum występuje np. w takich rodzajach jak: róża (Rosa), wiesiołek (Oenothera), przywrotnik (Alchemilla).
Szupinka (miseczka owocowa) to część w owocach rzekomych powstała przez rozrost innych części niż zalążnia, np. w jabłku szupinką jest cała część mięsista (poza skórzastymi łuskami komory nasiennej) powstała przez rozrost dna kwiatowego;
miseczka żołędzia (u dębu (Quercus)) jest szupinką powstałą z listków podkwiatowych.
kwiat języczkowy
niem. Zungeblüte
kwiat o symetrii grzbiecistej z taśmowato wydłużoną koroną po jednej stronie; np. często kwiaty brzeżne w koszyczku u rodziny astrowate s.l. (Asteraceae) to kwiaty języczkowe (słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus)), podczas gdy kwiaty w centrum koszyczka to kwiaty rurkowe
Przez N-krotność (np. 2-krotne, 3-krotne, 4-krotne) określa się z ilu powtarzalnych elementów (np. listków okwiatu) jest zbudowany okółek. Np. kwiat może mieć 3 działki kielicha i 6 płatków korony w dwóch okółkach po 3 płatki, — mówimy wtedy że listki okwiatu są 3-krotne.
powabnia
Powabnia to funkcjonalnie ta część rośliny, która zwabia zwierzęta zapylające kwiaty; w skład powabni wchodzą często obok części kwiatu także, atrakcyjnie zabarwione dla zapylaczy liście przykwiatowe
pręcik
nitka pręcika
łącznik — lat. connectivum, Mittelband, Konnektiv; ang. connective; cz. spojidlo
Pręciki to męskie organy w kwiecie służące do produkcji męskich gamet - pyłku kwiatowego. Pręcik jest przekształconym listkiem, składa się z nitki pręcika, łącznika i pylnika.
pylnik
komora pyłkowa
łącznik
worek pyłkowy
Pylniki to końcowa część pręcika. U roślin okrytonasiennych składa się z dwóch worków pyłkowych, połączonych łącznikiem (utworzonym z górnej części nitki pręcika).
Prątniczki to w różnym stopniu przekształcone pręciki. Przekształcenie polega zwykle na utracie pylników i ma różny kierunek. Zwykle prątniczki są płonne (nie produkujące pyłku).
Kolejny częsty kierunek przekształceń prątniczek to pełnienie funkcji miodników - wykształcają się na nich nektaria. Przykładem są gatunki z rodzaju jaskier (Ranunculus).
ziarno pyłku
pyłek kwiatowy
niem. Blütenstaub, Pollen
pyłkowina
lat. pollinium
bruzda na ziarnie pyłku — lat. niem. colpus; ang. pore; cz. kolpus
Ziarno pyłku to silnie zredukowany męski gametofit roślin nasiennych.
W skrajnym przypadku dojrzałe ziarno pyłki składa się tylko z dwóch komórek - wegetatywnej i generatywnej. Jego rolą jest przeniesienie gamety męskiej do gametofitu żeńskiego.
Niekiedy wszystkie ziarna pyłku w pylniku są sklejone tak, że tworzą jedną masę (grudkę) — pyłkowinę — przenoszoną w całości, przez zapylające owady, na znamię słupka. Tak jest np. w rodzinach storczykowatych (Orchidaceae) i trojeściowatych (Asclepiadoideae).
Pyłek kwiatowy jest jednym z pożytków pszczelich, pokarmem białkowym. Pszczoły karmią nim swoje larwy.
kwiat rurkowy
kwiat o symetrii promienistej np. często kwiaty środkowe w koszyczku w rodzinie astrowate s.l. (Asteraceae) to kwiaty rurkowe a brzeżne to kwiaty języczkowe (słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus))
słupek
owocolistek
słupek dolny
słupek górny
słupek siedzący
Słupek umieszczony w centrum kwiatu to organ żeński utworzony przez zrośnięcie się brzegami jednego lub większej liczby owocolistków.
W zależności od umieszczenia w odniesieniu do dna kwiatowego można mówić o:
· słupku siedzącym - gdy jest umieszczony bezpośrednio na dnie kwiatowym lub może być wyniesiony na trzoneczku,
Szyjka słupka to górna, zwężona część słupka znajdująca się pomiędzy zalążnią a znamieniem słupka. Szyjka słupka może nie występować, wtedy znamię słupka wyrasta bezpośrednio z zalążni.
Znamię słupka to szczytowa część słupka , zwykle wyniesione na szyjce słupka i rozszerzone lub podzielone na kilka łatek. Na znamieniu słupka osiada i kiełkuje pyłek. Przy braku szyjki słupka znamię wyrasta bezpośrednio z zalążni.
Stylopodium to rozszerzona, mniej lub bardziej wypukła lub płaska, tarczowata podstawa (nasada) szyjki słupka. Położona na zalążni poniżej szyjek słupka.
symetria kwiatów
W zależności od tego czy i ile można przeprowadzić płaszczyzn symetrii przez oś kwiata, wyróżniamy kwiaty o symetrii promienistej (więcej niż dwie płaszczyzny symetrii), grzbiecistej (jedna płaszczyzna symetrii - np. u kwiatów wargowych, kwiatów motylkowych, lub w rodzinie storczykowate (Orchidaceae)).
promienisty
ang. actinomorphic; niem. akitnomorph, radiär, strahling; cz. aktinomorfni květ, pravidelný květ, paprsčitě, paprskující, radiálni
lat. flos actinomorphus (radiatus); niem. radiär, strahlig, aktinomorph; ang. actinomorphic; cz. pravidelný (aktinomorfni, radiálni) květ
W kwiatach o symetrii promienistej układ poszczególnych części kwiatu (działek kielicha , płatków korony , okółków pręcików , listków i komór słupka ) jest w taki sposób symetryczny, że można przeprowadzić więcej niż dwie płaszczyzny symetrii przez oś kwiata
W kwiatach wargowych płatki są zrośniętych w dwie wargi - górną i dolną - posiadają tylko jedną płaszczyznę symetri (są kwiatami grzbiecistymi) - lewa i prawa strona kwiatu są lustrzannym odbiciem; kwiaty wargowe występują np. w rodzinie jasnotowate (Lamiaceae) (warga dolna to zrośnięte 3 płatki których końce mogą się wyodrębniać jako łatki, warga górna może mieć dwie widoczne łatki) i trędownikowate (Scrophulariaceae).
motylkowy kwiat (motylkowaty kwiat)
łódeczka
skrzydełka
Kwiaty motylkowe występują w rodzinie bobowatych (Fabaceae) i posiadają specyficzną budowę: składają się z pięciu płatków, z nich dwa dolne są zrośnięte w strukturę zwaną łódeczką, okrywającą pręciki i słupek, dwa boczne płatki zwane są skrzydełkami, górny płatek to żagielek.
Żagielek to górny płatek (zwykle z odgiętą, wywiniętą ku górze blaszką ), jeden z pięciu płatków kwiatów motylkowych występujących u roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae).
perykladium
cz. perikladium, podkvětní stopka
±Zgrubiała część szypułki pomiędzy kwiatem a ±stawowatym zgrubieniem szypułki. Odpada razem z owocem. Np. u szczawiu kędzierzawego (Rumex crispus), ślazu zygmarka (Malva alcea).
miodnik (gruczoł miodnikowy)
niem. Honigdrüse
nektar
Miodnik to organ gruczołowy wydzielający nektar — słodki sok zwabiający owady (przystosowanie do owadopylności);
Nektar jest jednym z pożytków pszczelich; z nektaru pszczoły wytwarzają miód.
zapylenie
samozapłodnienie
samozapylenie
zapłodnienie
zapłodnienie krzyżowe
zapylenie krzyżowe
Zapylenie to przeniesienie pyłku kwiatowego na znamię słupka (u okrytozalążkowych) lub zalążek (u nagozalążkowych), w następstwie prowadzi do zapłodnienia.
Zapłodnienie to połączenie komórek rozrodczych męskiej i żeńskiej, haploidalnych gamet. W jego wyniku powstaje diploidalna zygota dająca początek nowemu pokoleniu.
klejstogamia
chasmogamia
Klejstogamia jest przypadkiem gdy do zapylenia i zapłodnienia dochodzi w zamkniętym kwiecie na drodze (samozapylenie, samozapłodnienie). W rodzaju fiołek (Viola) część gatunków wytwarza dwa rodzaje kwiatów, jedne typowe, owadopylne i kwiaty klejstogamiczne o zredukowanej koronie lub bez korony, nie rozkwitające.
owadopylność
przenoszenie pyłku na znamię słupka za pośrednictwem owadów; ewolucyjne przystosowanie do owadopylności występuje u wielu roślin kwiatowych - umożliwia skuteczny transport pyłku do innego oddalonego egzemplarza tego gatunku, co sprzyja utrzymaniu większej zmienności w obrębie populacji - a jest to korzystne zjawisko dla przetrwania DNA w dłuższej perspektywie
owady są zachęcane do odwiedzenia kwiatu wieloma środkami wabiącymi - barwą i kształtem (w skrajnym przypadkach okwiat może przypominać samicę danego gatunku owada np. u dwulistnika muszego (Ophrys insectifera)), zapachem, wydzielaniem pokarmu dla owadów - nektaru,
wiatropylność
przenoszenie pyłku na znamię słupka za pośrednictwem wiatru;
typem kwiatostanu przystosowanego do wiatropylności jest kotka
Formy płciowe osobników
dwupienne
niem. diözisch, zweihäusig
gatunki o kwiatach jednopłciowych u których poszczególne osobniki mają bądź kwiaty męskie (pręcikowe), bądź kwiaty żeńskie (słupkowe); tak jakby kwiaty męskie i żeńskie "na dwóch osobnych pniach", stąd nazwa; zobacz też rośliny jednopienne
jednopienne
niem. einhäusig
gatunki o kwiatach jednopłciowych u których na jednym osobniku znajdują się kwiaty męskie (pręcikowe) i kwiaty żeńskie (słupkowe); nazwa stąd, że kwiaty męskie i żeńskie znajdują się "jakby na jednym pniu"; zobacz też rośliny dwupienne
ploidalność (ploidia)
diploidalny
haploidalny
heksaploidalny
oktaploidalny
tetraploidalny
Ploidalność to krotność elementarnego zestawu chromosomów w komórce.
Komórki rozrodcze są z reguły haploidalne (jeden zestaw chromosomów).
Poza tym większość komórek organizmu roślinnego i zwierzęcego jest diploidalna (po jednym zestawie chromosomów z komórki rozrodczej żeńskiej i męskiej).
allotetraploid
allopolyploid
amfidiploid
Specjalny rodzaj organizmów będących mieszańcami dwóch gatunków i mających podwojoną liczbie chromosomów w stosunku do "normalnych mieszańców".