|
Wartości podane w kołach wynikają z trendu i mogą znacznie odbiegać od bieżącej średniej dobowej temperatury, zwłaszcza gdy mamy okres dni szczególnie zimnych lub ciepłych.
Liczby w kołach wynikają z dwóch przesłanek. Po pierwsze z rzeczywistego trendu temperatur dobowych w ostatnich kilkunastu dniach. Po drugie (ku przyszłości) ze średniej wieloletniej tych temperatur. Dla dnia dzisiejszego (czyli tego co widzimy na mapie) wskaźnik jest wyliczany po części prognostycznie (bo nie znamy rzeczywistego przebiegu temperatur w dniach które dopiero nadejdą). Wskaźnik dla dzisiejszego dnia, ale liczony za dni kilkanaście (czyli oparty na rzeczywistych danych historycznych), może nieco się różnić od tego co pokazano na powyższej mapie.
Objaśnienie map
mapa duża
Liczby na mapie to średnia dobowa temperatura wynikająca z aktualnego trendu - jest "wygładzona" - aproksymowana i w mniejszym stopniu podlega wahaniom z dnia na dzień niż rzeczywista średnia dobowa temperatura. Jej wartość pozwala szacować w jakiej odległości znajdujemy się od progu termicznej pory roku. Czyli można ocenić w jakim stopniu bieżąca pora roku jest zaawansowana lub na ile zbliżyła się do swojego końca (tj. do następnego progu termicznego).Do czego służy termiczna pora roku
Określenie czasu trwania i dat rozpoczęcia pory roku ma znaczenia dla przyrodników, jak i w gospodarce, ponieważ bezpośrednio od pory roku zależy większość zjawisk przyrodniczych i znaczna część gospodarczych (w rolnictwie, transporcie, sektorze turystyczno-hotelarskim, itd.).Określenie początku i długości pory roku lub okresu wegetacji (i jego charakterystyki termicznej) ma też znaczenie do badania i porównywania różnych zjawisk przyrodniczych w kolejnych latach np. można korelować daty wyznaczników fenologicznych pór roku z porami wyznaczanymi na podstawie danych termicznych.
Co to jest termiczna pora roku
Na dzień rozpoczęcia danej termicznej pory roku przyjmuje się dzień w którym średnia dobowa temperatura przekroczyła w górę lub w dół (zależnie od pory roku) wartość progową. Wartości progowe to:· dla zimy okres ze średnimi dobowymi temperaturami ≤ 0.0°C
· dla przedwiośnia okres ze średnimi dobowymi temperaturami rosnącymi > 0.0°C i ≤ 5.0°C
· dla wiosny okres ze średnimi dobowymi temperaturami rosnącymi > 5.0°C i ≤ 15.0°C
· dla lata okres ze średnimi dobowymi temperaturami > 15.0°C
· dla jesieni okres ze średnimi dobowymi temperaturami malejącymi ≤ 15.0°C i > 5.0°C
· dla przedzimia okres ze średnimi dobowymi temperaturami malejącymi ≤ 5.0°C i > 0.0°C
Dla potrzeb rolnictwa określa się czas trwania dodatkowych okresów termicznych:
· okres gospodarczy (w rolnictwie) temperatury ≥ 2.5°C
· okres wegetacji temperatury ≥ 5.0°C
· okres intensywnej wegetacji temperatury ≥ 10.0°C
niestety domykanie od góry lub od dołu, tych przedziałów jest różnie przyjmowane w różnych publikacjach
W praktyce wyznaczenie tego dnia nie jest trywialnym problemem ponieważ chodzi o idealny - wygładzony narastający lub malejący przebieg temperatur dobowych w cyklu rocznym a nie o jedno lub kilkudniowe epizody "wiosennych temperatur w środku zimy".
Metoda wyznaczania początku termicznej pory roku
Wyznaczanie termicznych pór roku opiera się na fakcie rocznej, cyklicznej zmianie średniej temperatury dobowej. W przeciągu roku, na wykresie gdzie w osi X są dni a w osi Y temperatura, ma ona w zarysie kształt sinusoidy. Jest to efekt takiego samego rocznego przebiegu zmian ilości energii słonecznej docierającej do danego miejsca na Ziemi. Różnice ogrzania Ziemi wynikają z ruchu obrotowego dookoła Słońca i jednoczesnego nachylenia osi obrotu Ziemi do płaszczyzny w której Ziemia obiega Słońce. Najmniej energii cieplnej dociera do północnej półkuli Ziemi w dniu przesilenia zimowego w grudniu, najwięcej w dniu początku astronomicznego lata w czerwcu (precyzyjnie rzecz ujmując maksima i minima są trochę obok terminu przesilenia, a to z uwagi na eliptyczny kształt orbity Ziemi).Na przebieg średnich dobowy temperatur mają wpływ inne czynniki, zakłócające gładki sinusoidalny przebieg. W pierwszym rzędzie jest to bezwładność cieplna mas powietrza, wody i wierzchniej warstwy gleby. Pod jej wpływem maksima i minima rocznych temperatur przesuwają się o kilka tygodni, w stosunku do maksimum i minimum dopływu energii słonecznej, odpowiednio na lipiec/sierpień i styczeń/luty. Zakłócająco wpływają też przemieszczające się masy powietrza z różnych szerokości geograficznych i znad różnych powierzchni oraz zachmurzenie. W efekcie krzywa złożona z średnich temperatur dobowych jest silnie poszarpana, z licznymi krótkookresowymi minimami i maksimami. Dla określenia dnia przejścia przez próg termiczny należy więc jakimiś sposobami wygładzić tę krzywą.
Najczęściej dla wygładzenia przebiegu średnich dobowych temperatur stosuje się uproszczoną metodę, która bierze pod uwagę tylko średnie miesięczne. Zakłada ona, że średnia miesięczna odpowiada 15. dniu danego miesiąca. Wartości w dniach pomiędzy 15-tymi interpoluje odcinkiem prostym aby ustalić dzień w którym nastąpiło przejście przez próg termiczny. Dniem początku następnej pory roku jest dzień w którym następuje przejście przez próg (w zależności od pory roku z góry na dół lub z dołu do góry). Dla ułatwienia interpolacji dodatkowo czyni się dalsze uproszczenie, że każdy miesiąc ma po 30 dni. Zaletą tej metody jest prostota obliczeń, wadą ignorowanie nieprostoliniowości przebiegu w odcinku 30-dniowym. W ten sposób można wyliczyć datę przejścia pór roku dopiero po miesiącu (a w skrajnym przypadku po 46 dniach) od zaistnienia tego faktu. Nadaje się więc ona przede wszystkim do analizy danych historycznych.
Dla potrzeb kreślenia map w tym serwisie zastosowano bardziej złożone metody wygładzania przebiegu. Dodatkowo adaptowano je dla określania (w istocie dla prognozowania) aktualnej klimatycznej pory roku - opierając się między innymi na odpowiednio ważonych średnich wieloletnich. Z istoty rzeczy wynika, że w okolicy daty przejścia przez próg termiczny określenie na bieżąco daty początku pory roku jest obarczone większą niepewnością niż po kilku dniach od jej początku. Po kilkunastu dniach data jest praktycznie pewna.
Z wyznaczaniem klimatycznych pór roku wiążą się jeszcze problemy metodologiczne związane z rozmytym przegięciem krzywej przebiegu lub jej długookresowym płaskim przebiegiem w okolicy progu termicznego. W szczególności warto zwrócić uwagę, ze na zachodzie Polski zdarzają się okresy zimowe bez wyrażonej termicznie zimy i w efekcie z niejasna granicą przejścia termicznej przedzimia w termiczne przedwiośnie.