Ribes nigrum L. [🔉 ri·bes ni·grum]

Gatunek charakterystyczny (Ch.) dla:

Gatunek wyróżniający (D.) dla:

Jeden z podstawowych, krajowych krzewów owocowych.

Porzeczka czarna jest rośliną naszego klimatu, dobrze dostosowaną do warunków klimatycznych Polski. Jest jednak mniej odporna na silne mrozy (zwłaszcza niektóre jej odmiany) niż porzeczka czerwona.

Wymaga gleby żyznej, bogatej w próchnicę, dostatecznie wilgotnej, lekko kwaśnej. O ile nieliczne korzenie sięgają głęboko to ich zasadnicza masa jest rozmieszczona bardzo płytko, do 30 cm, woda gruntowa powinna być stabilnie na poziomie powyżej 80 cm. Nie znosi gleb ciężkich i podmokłych. Porzeczki dobrze reagują na nawożenie.

Porzeczka kwitnie wcześnie, w zależności od przebiegu pogody w danym roku, od końca kwietnia do końca maja. Przymrozki poniżej -2°C uszkadzają kwiaty, stąd niecelowe jest sadzenie porzeczki w miejscach z południową wystawą, gdzie wegetacja wiosną rusza szybciej. Aby nie nastąpił spadek plonu powinna się zawiązać przynajmniej połowa owoców. Wielkość owoców a za tym i wielkość plonu silnie zależy od prawidłowego wykształcenia wszystkich nasion, a to z kolei do zapylenia kwiatów przez owady.

Z uwagi na płytki system korzeniowy niekorzystna jest mechaniczna uprawa gleby pod krzewami, jej głębokie spulchnianie. Najkorzystniejsze jest utrzymywanie pod krzewami gleby bez roślinności. Może to być ugór herbicydowy lub ściółkowanie materiałami organicznymi, czy włókniną.

Porzeczki rozmnaża się wegetatywnie, przez sadzonki pędowe. Kupując sadzonki należy wybierać dobrze wyrośnięte, najlepiej jednoroczne lub dwuletnie z kilkoma pędami ponad 50 cm długości i silnym systemie korzeniowym.

Sadzić można jesienią lub wiosną. Z tym, że ten pierwszy termin, w końcu września i w październiku, jest korzystniejszy bo sadzonki mają więcej czasu aby zakorzenić się przed suchszym, letnim okresem. Nie wolno przycinać korzeni, należy wykopać taki dołek aby wszystkie się zmieściły. Sadzi się 5-10 cm głębiej niż rosły w szkółce. Korzenie przesypuje się ziemią i udeptuje. Przed zimą można przykryć sadzonkę niskim kopczykiem.

Przy jesiennym sadzeniu silnych sadzonek nie trzeba przycinać pędów, co najwyżej słabe przyziemne. Pozostawienie pędów przyśpiesza owocowanie. Słabe i sadzone późną wiosną sadzonki należy przyciąć nieco nad ziemią.

Jeśli sadzimy porzeczki w kilku rzędach, to odległość pomiędzy nimi powinna zapewnić swobodny dostęp, zwykle jest to 2.5-4 m. W rzędzie gęstość sadzenia zależy od planowanej wielkości krzewów (siły cięcia). Może to być od 150 cm do 40 cm pomiędzy krzakami. Gęstsze sadzenie znacznie zwiększa plon z jednostki powierzchni. Optymalnie jest gdy rzędy są zorientowane północ-południe. Sadząc pojedynczy krzew w ogrodzie należy przewidzieć powierzchnię około 150×150 cm.

W ogrodach często uprawia się pienne egzemplarze porzeczki, szczepione na wysokim pędzie, najczęściej, porzeczki złotej. Wymagają one podpory bo pieniek jest dość wiotki w stosunku do obciążenia koroną. Możliwa jest też uprawa szpalerowa porzeczki, tak jak maliny, przy rusztowaniu z drutów.

Porzeczki zbiera się gdy wszystkie owoce w gronie są dojrzałe. Zbytnie opóźnienie zbioru prowadzi do osypywania się części owoców.

Zbiera się gdy są suche. Zrywa się w zależności od przeznaczenia, z szypułkami lub same owoce.

W temperaturze około zera można je przechowywać przez 3-4 tygodnie.

Porzeczki są krzewem owocowym o pokroju ± kulistym, bardziej rozłożystym lub przeciwnie - odwrotnie stożkowatym. Karpa krzewu może żyć kilkadziesiąt lat.

Owoce są tworzone najobficiej na pędach jednorocznych wyrosłych na pędach 2-3 letnich. Na pędach jednorocznych wyrastających z szyjki korzeniowej owocowanie jest nieduże.

Tnąc krzew porzeczki należy mieć na uwadze aby zapewnić stałą obecność pędów trzyletnich z silnymi rocznymi przyrostami. Starsze, tj. 4 letnie pędy usuwa się. Usuwa się też pędy nadmiarowe, uszkodzone lub pokładające się.

Całkowita liczba pędów w krzewie zależy od gęstości sadzenia w rzędzie. Aby zapewnić równomierne owocowanie w kolejnych latach należy cięciem utrzymywać tę samą liczbę pędów w każdym wieku, nie starszych jak trzyletnie. Dla silnego krzewu rosnącego w dużej rozstawie może to być 15 pędów, po 5 pędów rocznych, dwuletnich i 3-letnich. Dla gęsto posadzonych po 3 pędy w każdej klasie wiekowej, razem 9 pędów w krzewie.

Pędy wycina się tuż nad ziemią. Aby unikać tworzenia pędów pokładających się należy wycinać stare pędy za pędem jednorocznym idącym prosto ku górze. Rany nie wymagają zasmarowywania.

Przy uprawie szpalerowej, przy drutach, z krzewów wyprowadza się tyle pędów szkieletowych aby były one rozmieszczone co 20-25 cm. Po 3-4 latach skraca się na nich na 3-4 oczka odgałęzienia starsze niż 3-letnie.