rośliny chronione

Rośliny chronione, podlegające w Polsce ochronie na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014r. (opublikowane 16 października) w sprawie ochrony gatunkowej roślin [50.14] na podstawie art. 48 "Ustawy o ochronie przyrody" z dnia 16 kwietnia 2004r.

Rozporządzenie zawiera cztery załączniki — listy glonów, mszaków i roślin naczyniowych podlegających różnym formą ochrony

1) załącznik pierwszy to lista roślin podlegających ochronie ścisłej, z zaznaczeniem tych, w stosunku do których nie stosują się wyłączenia z ochrony ścisłej opisane w paragrafie 8 pkt. 1 (względy gospodarcze) i 3 (obrót okazami z zagranicy) oraz z zaznaczeniem przypadków, gdy wymagają ochrony czynnej

2) załącznik drugi to lista roślin podlegających ochronie częściowej, z zaznaczeniem tych, w stosunku do których nie stosują się wyłączenia z ochrony ścisłej opisane w paragrafie 8 pkt. 1 (względy gospodarcze) oraz z zaznaczeniem przypadków, gdy wymagają ochrony czynnej

3) załącznik trzeci wskazuje te rośliny podlegające ochronie częściowej (tj. z załącznika drugiego), które mogą być pozyskiwane i wskazuje sposoby ich pozyskania

4) załącznik czwarty określa gatunki wymagające ustalenia strefy ochrony ich ostoi i stanowiska oraz wielkość tych stref ochrony

Paragraf 6 i 7 rozporządzenia określa zakazy w stosunku do dziko występujących roślin chronionych. W praktyce nie wolno niczego - po szczegóły odsyłam do rozporządzenia.

Paragraf 8 rozporządzenia wskazuje wyłączenia spod zakazów dziko występujących roślin. Są dwa zasadnicze wyłączenia: jedno dotyczy pewnych przypadków gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, drugie szeroko rozumianego obrotu okazami z zagranicy (tu trzeba mieć też osobne zezwolenie); szereg gatunków specjalnie oznaczonych w rozporządzeniu nie obejmują te wyłączenia spod zakazów, są one jakby mocniej chronione.

Paragraf 9 określa sposoby ochrony gatunków dziko występujących roślin.

Można zwrócić uwagę na pkt 10) "edukacja społeczeństwa w zakresie rozpoznawania gatunków objętych ochroną i sposobów ich ochrony" — co po części atlas-roslin.pl czyni.

Par. 10 odsuwa działanie ustawy w stosunku do niektórych gatunków na 15 marca 2015r.

Zmiany na liście gatunków są znaczne. W przypadkach gdy na starej liście był podany cały rodzaj do ochrony - obecnie są wyspecyfikowane gatunki podlegające ochronie. To, oraz włączenie sporej liczby nowych gatunków do ochrony wydłużyło listę gatunków chronionych. Sporo gatunków zostało przesuniętych z ochrony ścisłej do częściowej - dla przeciętnego obywatela nie czyni to jednak żadnej różnicy - i tak takie rośliny nie są do ruszenia. W niektórych przypadkach zmieniono szczegółowe wymagania ochronne i wyłączenia spod ochrony w pewnych przypadkach związanych z gospodarką.

Nowe gatunki, wprowadzone do ochrony (ochrona zaczyna się od 15.3.2015r. za wyjątkiem dwóch gatunków (patrz uwaga na marginesie):

Nowe w ochronie ścisłej: babka górska (Plantago atrata ssp. carpatica), przetacznik zwodny (Veronica paniculata), przewiercień cienki (Bupleurum tenuissimum), przewiercień długolistny (Bupleurum longifolium), gwiazdnica grubolistna (Stellaria crassifolia), uwroć wodna (Crassula aquatica), pszonak węgierski (Erysimum hungaricum), łoboda zdobna (Atriplex calotheca), krwawnica wąskolistna (Lythrum hyssopifolia), ostrołódka polna (Oxytropis campestris), szyplin jedwabisty (Dorycnium germanicum), jarnik solankowy (Samolus valerandi), pięciornik drobnokwiatowy (Potentilla micrantha), pięciornik płonny (Potentilla sterilis), pięciornik skalny (Potentilla rupestris), leniec alpejski (Thesium alpinum), skalnica darniowa bazaltowa (Saxifraga moschata ssp. basaltica), niezapominajka wczesna (Myosotis praecox), kostrzewa blada (Festuca pallens), pszeniec grzebieniasty (Melampyrum cristatum), dichostylis Michela (Dichostylis micheliana), cibora żółta (Cyperus flavescens), oczeret sztyletowaty (Schoenoplectus mucronatus), ponikło maleńkie (Eleocharis parvula), turzyca Buxbauma agg. (Carex buxbaumii agg.), turzyca torfowa (Carex heleonastes), macierzanka wczesna (Thymus praecox), mniszek pieniński (Taraxacum pieninicum), przymiotno węgierskie (Erigeron hungaricus).

Nowe w ochronie częściowej: zanokcica północna (Asplenium septentrionale), jaskier wielki (Ranunculus lingua), czosnek kątowaty (Allium angulosum), przytulia szorstkoowockowa (Galium pumilum), groszek błotny (Lathyrus palustris), komonicznik skrzydlastostrąkowy tęgi (Tetragonolobus maritimus), sit tępokwiatowy (Juncus subnodulosus), świbka morska (Triglochin maritima), września pobrzeżna (Myricaria germanica), sesleria błotna (Sesleria caerulea), dziewanna fioletowa (Verbascum phoeniceum), turzyca dwupienna (Carex dioica), turzyca kulista (Carex globularis), turzyca loarska (Carex ligerica), turzyca Michela (Carex michelii), turzyca Reichenbacha (Carex pseudobrizoides), bażyna czarna (Empetrum nigrum), gruszyczka mniejsza (Pyrola minor), gruszyczka okrągłolistna (Pyrola rotundifolia), gruszyczka średnia (Pyrola media), gruszyczka zielonawa (Pyrola chlorantha), gruszycznik jednokwiatowy (Moneses uniflora), modrzewnica pospolita (Andromeda polifolia), ostrożeń siedmiogrodzki (Cirsium decussatum).

Z listy gatunków chronionych usunięto sporo gatunków. Część to gatunki stosunkowo częste i/lub niezagrożone, część to wymarłe lub mylnie podawane z Polski: barwinek pospolity (Vinca minor), bluszcz pospolity (Hedera helix), grążel żółty (Nuphar lutea), kalina koralowa (Viburnum opulus), konwalia majowa (Convallaria majalis), kopytnik pospolity (Asarum europaeum), kruszyna pospolita (Frangula alnus), pierwiosnek lekarski (Primula veris), porzeczka czarna (Ribes nigrum), przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis), przytulia wonna (Galium odoratum), wilżyna bezbronna (Ononis arvensis), Ornithogalum umbellatum śniedek Bouchego (Ornithogalum boucheanum) lepnica litewska (Silene lithuanica), liczydło górskie (Streptopus amplexifolius), omieg górski (Doronicum austriacum), paprotka zwyczajna (s.l.) (Polypodium vulgare), pływacz zwyczajny (Utricularia vulgaris), skrzyp olbrzymi (Equisetum telmateia), skrzyp pstry (Equisetum variegatum), turzyca bagienna (Carex limosa), gnidosz okazały (Pedicularis exaltata), gnidosz stepowy (Pedicularis kaufmannii), pierwiosnek Hallera (Primula halleri), podejźrzon lancetowaty (Botrychium lanceolatum), sasanka zwyczajna (Pulsatilla vulgaris), widliczka szwajcarska (Selaginella helvetica), zaraza drobnokwiatowa (Orobanche minor), zaraza krwistoczerwona (Orobanche gracilis)

W przepisach uszczegółowiono i uściślono wyłączenia spod ochrony, różnicując je na dwa przypadki gdy nie mają zastosowania: mogą to być niektóre względy gospodarcze (rolnictwo, leśnictwo, rybactwo) lub kwestie obrotu okazami pochodzącymi z zagranicy.

Analiza różnic w obrębie roślin naczyniowych, pomiędzy listą roślin chronionych z 9 lipca 2004 a listą z 5 stycznia 2012. Lista gatunkow w zasadzie nie uległa zmianie: dodano jeden gatunek do ochrony częściowej i jeden do ścisłej, zaostrzeno ochronę kilkunastu gatunków oraz wprowadzono kilku zmian natury nomenklatorycznej.

· do listy gatunków objętych ochroną ścisłą dodano: koślaczek stożkowaty (Anacamptis pyramidalis); do ochrony częściowej dodano: przesiąkra okółkowa (Hydrilla verticillata)

· rozbito poprzednie zbiorcze pozycje:

- 1.169 podejźrzon (Botrychium) wszystkie gatunki, wymaga ochrony czynnej” na dwie: 1.166 podejźrzon pojedynczy (Botrychium simplex) (ochrona bez odstępstw, wymaga ochrony czynnej) i 1.167 podejźrzon (Botrychium) (pozostałe gatunki, wymaga ochrony czynnej)

- 1.315 gnidosz (Pedicularis) wszystkie gatunki ” na dwie: 1.314 gnidosz sudecki (Pedicularis sudetica) (ochrona bez odstępstw) i 1.315 gnidosz (Pedicularis) (pozostałe gatunki)

- 1.263 tojad (Aconitum) wszystkie gatunki ” na dwie: 1.260 tojad mocny morawski (Aconitum firmum ssp. moravicum) (ochrona bez wyłączeń) i 1.261 tojad (Aconitum) (pozostałe gatunki)

· zaostrzenie stopnia ochrony przez dodanie statusu „ochrona bez odstępstw” dla: goździk lśniący (Dianthus nitidus), sasanka otwarta (Pulsatilla patens), pszonak pieniński (Erysimum pieninicum), warzucha polska (Cochlearia polonica), warzucha tatrzańska (Cochlearia tatrae), przytulia sudecka (Galium sudeticum), rzepik szczeciniasty (Agrimonia pilosa), leniec bezpodkwiatkowy (Thesium ebracteatum), tocja karpacka (Tozzia carpatica), różanecznik żółty (Rhododendron luteum), dziewięćsił popłocholistny (Carlina onopordifolia), sierpik różnolistny (Serratula lycopifolia), koleantus delikatny (Coleanthus subtilis), ponikło kraińskie (Eleocharis carniolica)

· zmiany nomenklatoryczne: Tozzia alpina → tocja karpacka (Tozzia carpatica), inna klasyfikacja na poziomie rodziny: Lobelia dortmann

· błąd — zamieniono nazwy polskie: zanokcica ciemna (Asplenium adiantum-nigrum) i zanokcica serpentynowa (Asplenium adulterinum)

· szkoda, że nikt nie zdobył się na odwagę aby wreszcie usunąć śnieżyczkę przebiśnieg (Galanthus nivalis) z listy chronionych; to typowy „gatunek demoralizujący” bo bez racjonalnego uzasadnienia tkwiący na liście chronionych; wydaje się też, iż z racji przemian kulturowych i cywilizacyjnych ochrona prawna wielu gatunków z listy chronionych częściowo straciła praktyczny wymiar