Malva sylvestris L. [🔉 mal·wa syl·wes·tris]

Pęd pokładający się, rzadziej wzniesiony; zwłaszcza w dole rozgałęziający się, 30-120 (180) cm wysokości. Łodyga w nasadzie drewniejąca; ± pokryta w przewadze włoskami prostymi, rzadziej dwudzielnymi, rzadko z przymieszką drobnych włosków gwiazdkowate.

Liście długoogonkowe; ogonki liściowe dolnych liści łodygowych (3) 6-14 (20) cm długości, z ± gęsto owłosionym rowkiem na górnej stronie. Blaszka liściowa w zarysie okrągła, zwykle dłoniasto wcięta w (3-)5(-7) płatów, niższe liście wcale lub ± płytko, wyższe liście łodygowedo 1/3 (1/2) blaszki, odcinki półkoliste, szeroko jajowate do lancetowatych, brzegiem nierówno grubo karbowane lub ząbkowane; nasada blaszki sercowata, a u górnych liści łodygowych niekiedy ucięta; górna powierzchnia blaszki przeważnie naga, spodnia ± rozproszono, rzadziej gęsto owłosiona, gęściej na nerwach, z włoskami prostymi i dwudzielnymi, często z dodatkiem włosków gwiazdkowatych, rzadko tylko z włoskami gwiazdkowatymi (wtedy też są i na górnej stronie blaszki), zdarzają się też włoski gruczołowate. Przylistki podługowato trójkątne, 6-8 mm długości, brzegiem orzęsione, nietrwałe.

Kwiaty w pachwinach liści, po (1) 2-6(15) w wiązkach, pęd zakończony ulistnionym odcinkiem. Szypułki krótsze od liści podpierających, 1-2.5 (3) cm długości, zwykle gęsto owłosione, rzadko niemal nagie, z wyraźnie zaznaczonym perykladium, bez przysadek, w czasie owocowania ± wzniesione.

Płatki podługowato odwrotniejajowate do szeroko odwrotniejajowatych, przeważnie głęboko wykrojone, stopniowo przechodzące w paznokieć (jego brzeg gęsto owłosiony); znacznie dłuższe ,(2) 3-4× niż działki, (14)20-25(35) mm długości i 11-14 (22) mm szerokości, w rozwiniętych kwiatach nie zachodzą na siebie lub nieznacznie; filetoworóżowe, ciemno purpurowe do ciemno czerwonofioletowych lub jasnoróżowe, z ciemnymi żyłkami, bardzo rzadko białe.

Rurka pręcikowa do 6 mm długości, pokryta włoskami gwiazdkowatymi.

Rozłupnia 5-6.5(8) mm średnicy, z (9)10-11(14) rozłupkami, stylopodium wklęśnięte, 1-2 mm średnicy, nietrwałe (w pełnej dojrzałości zapadnięte, odłączone od pierścienia owocków). Rozłupki średnicy 1.9-2.2 mm i ok. 1 mm szerokości; o grzbiecie wyraźnie siatkowato pomarszczonym, ich krawędź dość ostro obrzeżona ale nie oskrzydlona; przeważnie nagie, rzadziej rozproszono owłosione, bardzo rzadko gęsto owłosione; ochrowe, później ciemnobrązowe.

Nasiona nerkowate, z szerokim, płaskim grzbietem, czerwonobrązowe, dojrzałe ciemnobrązowe, stosunkowo wyraźnie pomarszczone, delikatnie, podłużnie, pofałdowane (do 25 zmarszczek na jednej stronie nasiona).

Kwitnienie od czerwca do września(października).

Gatunek pochodzi z Azji Mniejszej i rejonu Morza Śródziemnego. U nas archeofit z dawnych upraw.

Miejsca ze zwiększoną zawartością azotu, siedliska ruderalne, gruzowiska, przypłocia, przydroża, kompostniki, składowiska nawozu świńskiego; gleba raczej sucha lub umiarkowanie wilgotna.

Roślina jednoroczna (lub dwuletnia). Owłosiona szczeciniastymi włoskami.

Kwiaty mniejsze niż u ślazu dzikiego (Malva sylvestris), płatki 10-12 mm długości, 2-3× dłuższe od działek; niebieskawe lub bladoliliowe, paznokcie nagie.

Rurka pręcikowa tak jak u ślazu zaniedbanego (Malva neglecta) z prostymi lub dwudzielnymi włoskami skierowanymi do dołu.

Efemerofit, niegdyś zawleczony w Gubinie. [15]

Oba surowce zawierają znaczną ilość substancji śluzowatych. Używane są w stanach zapalnych gardła i ochronnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego. Liść wchodzi w skład Species antibechicae (zioła przeciwkaszlowe).

Jest to roślina lecznicza uprawiana już od starożytności. Szczególnie w odmianie: ślaz maurytański (Malva sylvestris var. mauritiana) o szerszych, zachodzących na siebie płatkach (przez to pełniejszych kwiatach), intensywniej zabarwionych.

Młode liście są przyjemnie słodkawe, użytkowane jako sałata, mają wysoką zawartość śluzu (do 20% w młodych liściach), cukru (do 2%), witaminy C oraz karotenu.

Kwiaty i liście stosowano w mieszankach do herbat. Kwiaty używano do barwienia wełny na niebiesko-fioletowo do granatowego oraz na szaro; także używane do nadawania czerwonopurpurowej barwy octu i wzmacniania barwy czerwonych win.

Owoce są jadalne (zwłaszcza niedojrzałe, jeszcze zielone); nasiona zawierają 10-18% oleju.