atlas-roslin.pl

ulistnienie, filotaksia

ulistnienie

lat. phyllotaxis; ros. листорасположение
Ulistnienie (filotaksia) to regularny układ liści na łodydze; rodzaj tej regularności jest charakterystyczny dla danego gatunku; wyróżnia się dwa zasadnicze systemy ułożenia liści: ulistnienie okółkowe i ulistnienie skrętoległe.

węzeł

lat. nodus; niem. Knoten, Nodus; ros. узел; slo. uzol, nodus;

międzywęźle

lat. internodium; niem. Stengelglieder; ros. междоузел; slo. internódium, stonkowý článok;
Węzeł to miejsce na łodydze w którym tworzą się zaczątki liści i pąków pachwinowych; w tym miejscu wyrasta liść lub okółek liści, lub pęd boczny.

space

naprzeciwległe (liście)

lat. folia opposita; ang. opposite; niem. gegenständig; cz. listy vstřícné; slo. protisotjné listy;

para liści naprzeciwległych

lat. conjugium; slo. pár prostistojných listov;
łodyga ulistniona naprzeciwlegle (lat. caulis oppositifolius)
Typ ulistnienia, (przez niektórych zaliczane do ulistnienia okółkowego - "okółki dwulistne") przy którym w każdym węźle znajdują się dwa liście położone naprzeciw siebie. Drugi liść w parze to liść przeciwległy (lat. folium oppositum).

space

Możemy mówić o parze liści naprzeciwległych. Może być nieprawidłowa para liści (lat. conjugium spurium) w przypadku gdy w istocie jest to ulistnienie skrętoległe z bardzo krótkim międzywęźlem.

space

nakrzyżległe (ulistnienie)

lat. folia decussata; cz. listy křižmostojné; slo. listy krížmo protistojé;
Leonurus cardiaca
ulistnienie nakrzyżległe
Linum catharticum (len przeczyszczający)
len przeczyszczający (Linum catharticum) · ulistnienie nakrzyżległe jest cechą diagnostyczną wyróżniającą ten gatunek spośród innych gatunków lnu
Typ ulistnienia okółkowego z węzłami dwulistnymi i liśćmi ustawionymi naprzeciwlegle, ("okółki dwulistne") i gdy w kolejnym węźle liście w stosunku do poprzedniego węzła są ustawione pod kątem prostym.

space

Ulistnienie taki występuje np. w rodzinie wargowych (Lamiaceae) np. u serdecznika pospolitego (Leonurus cardiaca), w rodzaju kozłek (Valeriana), w podrodzinie goździkowate z działkami kielicha zrośniętymi (Silenoideae).

okółek

lat. verticillus; ang. whorl, verticil; niem. Quirle, Wirtel; ros. мутовка; cz. přeslen; slo. praslen;
okółkowy — niem. quirlig, wirtelig; ang. whorled, verticillate; lat. verticillatus
W zależności od ujęcia okółek to zespół dwóch [Szwejkowski] (trzech [Futák]) lub większej liczby narządów bocznych (liści lub części kwiatu) wyrastających na tej samej wysokości osi łodygi (z tego samego węzła łodygi) lub osi kwiatu, (w tym samym okółku okwiatu, pręcikowia, słupkowia) .

space

okółkowe (ulistnienie)

lat. folia verticillata; ang. whorled, verticillate; niem. wirtelig; ros. мутовчатое листорасположение; cz. přeslenité listy; slo. praslenowé listy;
Ulistnienie okółkowe to typ ulistnienia gdy na jednej wysokości, tj. w tym samym węźle łodygi wyrastają dwa (ulistnienie naprzeciwległe) lub większa liczba liści; np. u skrzypu (Equisetum).

space

nibyokółek (liściowy)

lat. pseudoverticillus; slo. zdanlivý praslen;

nibyokółkowe (ulistnienie)

lat. folia pseudoverticillata; slo. zdanlivo praslenové listy;
Polygonatum verticillatum
młody pęd; liście w nibyokółkach liściowych
Pozorne okółki liściowe (nibyokółki liściowe) powstają w przypadku ulistnienia skrętoległego gdy międzywęźla są bardzo silnie skrócone, do tego stopnia że kolejne liście zdają się wyrastać na tym samym poziomie łodygi.

space

skrętoległe (ulistnienie)

lat. folia alternata; ang. alternate; niem. wechselständig, spiralig; ros. очередное листорасположение; cz. střidavé listy; slo. striedavé listy;

dywergencja

lat. divergentia; slo. divergencia;

kąt dywergencji

lat. angulus divergentiae; slo. uhol divergencie;

prostnica

lat. orthostichus; slo. ortostich;
Ulistnienie skrętoległe to typ ulistnienia gdy w każdym ,węźle, wyrasta tylko jeden liść, a miejsce wyrastania liści w kolejnych węzłach jest przesunięte względem osi łodygi o określony stały kąt i wyobrażona linia poprowadzona od nasady do wierzchołka łodygi, po jej powierzchni pomiędzy kolejnymi liśćmi tworzy na powierzchni łodygi helisę (helisę genetyczną, spiralę genetyczną, spiralę zasadniczą).

space

Kąt zawarty pomiędzy promieniami biegnącym od środka łodygi do dwóch następujących po sobie w rozwoju liści to kąt dywergencji; jest on równy części kąta pełnego (360°) wyrażonego ułamkiem zwanym dywergencją.

space

Dywergencja (ułamek) precyzyjnie opisuje dany typ ulistnienia skrętoległego.

space

Dla ulistnienia skrętoległego trójrzędowego dywergencja = 1/3 (liście na 3 prostnicach, kolejno na każdej, kąt dywergencji = 120°).

Dla dywergencji 2/5 będzie pięć prostnic i liście będą znajdowały się na co drugiej kolejnej prostnicy, cykl obiegu zawiera 5 liści i zakończy się po dwóch obiegach łodygi, kąt dywergencji = 144°.

space

helisa genetyczna

lat. linea phyllotaxis; slo. genetická špirála;
Helisa genetyczna (spirala genetyczna, spirala zasadnicza) to wyobrażona linia na powierzchni łodygi, poprowadzona od nasady do wierzchołka łodygi, łącząca kolejne następujące po sobie (tak ja w rozwoju, stąd epitet genetyczna) liście. Tworzy ona na powierzchni łodygi formę zbliżoną do helisy, a w schematycznym rysunku, w rzucie pionowym, coś na podobieństwo spirali.

space

Helisa genetyczna może mieć przebieg prawoskrętny (obserwując jej przebieg od nasady łodygi ku górze) (lat. linea phyllotaxis dextrodroma) lub lewoskrętny (przeciwny do ruchu wskazówek zegara) (lat. linea phyllotaxis laeodroma). Analogicznie możemy mówi o prawo- lub lewoskrętnym ułożeniu łodyg lub gałęzi (lat. caulomata/rami homodroma/homodromi lub caulomata/rami antidroma/antidromi).

naprzemianległe (ulistnienie)

lat. folia bifariam alternata; niem. spiralig, wechselständig; slo. dvojradovo striedavé listy;
Ulistnienie naprzemianległe (dwuszeregowe, distychia) liście naprzemiennie po obu stronach pędu; dywergencja 1/2 — liście na dwóch prostnicach i kąt dywergencji równy 180°

skrętoległe trójrzędowe ulistnienie

lat. folia trifariam alterna; slo. torjradovo striedavé listy;
Ulistnienie skrętoległe trójrzędowe ma dywergencję = 1/3 — liście znajdują się na 3 prostnicach, kolejno na każdej następnej prostnicy (cykl obiegu helisy genetycznej wymaga tylko jednego obiegu łodygi), kąt dywergencji = 120°.

liść łodygowy

liść odziomkowy

ang. basal blades; niem. grundständig
Liście odziomkowe wyrastają przy ziemi — z podziemnego pędu (kłącza, bulwy pędowej lub cebuli) lub z nasady łodygi lub w formie różyczki liściowej, rozety, na głowie korzeniowej. Liście odziomkowe wyglądają jakby "wyrastały z ziemi lub na poziomie ziemi".

space

Kształt blaszki liściowej i inne cechy diagnostyczne są zwykle lepiej wyrażone u liści odziomkowych — chyba że klucz lub opis gatunku zwraca uwagę na inne liście. Jednak, jeśli opis nie precyzuje o jakie liście chodzi, należy domniemywać że chodzi o liście odziomkowe lub nie ma większych różnić pomiędzy liśćmi odziomkowymi i łodygowymi.

space

różyczka liściowa

lat. folia rosularia; niem. Rosette; slo. prízemna ružica;
Różyczka liściowa to skupienie gęsto ułożonych liści (z reguły odziomkowych) na silnie skróconej łodydze (o silnie skróconych międzywęźlach), zwykle blisko podłoża — przyziemna różyczka liściowa.

space

ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji