fitosocjologia

Fitocenoza to podstawowy obiekt badawczy w dziedzinie nauk botanicznych - fitosocjologii

Fitosocjologia tworzy abstrakcyjne byty łączące w sobie wiele podobnych, posiadających wspólne cechy, fitocenoz. Takie wzorcowe zbiorowiska roślinne to fitocenony (zbiorowisko roślinne w wąskim ujęciu).

Praktyczne zastosowania fitosocjologii są głównie związane z tym, że fakt występowania na danym terenie fitocenozy będącej określonym zbiorowiskiem roślinnym jest czułym bioindykatorem (fitoindykatorem) warunków siedliskowych i procesów zachodzących w tym siedlisku.

W systemie klasyfikacji zbiorowisk roślinnych jednostka systematyczna (niezależnie od jej rangi). Syntaksony są ułożone hierarchicznie (poziomowi w hierarchii odpowiada też końcówka nazwy i sposób jej tworzenia).

Wyróżnionym syntaksonem jest zespół (Ass.) - jego pozycja odpowiada pozycji gatunku w taksonomii. Syntaksony poniżej zespołu nie mają już własnych gatunków charakterystycznych.

Zespół to syntakson posiadający własną charakterystyczną kombinację gatunków (ChSC) tj. posiadający przynajmniej jeden własny gatunek charakterystyczny (Ch Ass.). Zespół jest podstawową jednostką klasyfikacji zbiorowisk roślinnych - pełni tę samą rolę co gatunek w taksonomii. Jednostki niższego rzędu (tj. podzespół SubAss. i zbiorowisko Zb.) nie mają własnych gatunków charakterystycznych, jedynie gatunki wyróżniające.

Charakterystyczna kombinacja gatunków dla danego syntaksonu stanowi jego formalną definicję i służy jego diagnozie. ChSC to zestaw składający się z:

2. gatunków wyróżniających,

Gatunek charakterystyczny dla danego syntaksonu ma na pewnym terytorium punkt ciężkości występowania w obrębie tego taksonu (w porównaniu do innych syntaksonów tej samej rangi występujących na danym terytorium). Punkt ciężkości występowania oznacza:

lub

lub

lub

4. osiąganie większego stopnia żywotności w fitocenozach danego syntaksonu.

Częstość występowania gatunku w obrębie syntaksonu.

Stałość gatunku mówi o tym z jakim prawdopodobieństwem spotkamy dany gatunek w fitocenozach należących do danego syntaksonu. Np. mając zbadane kilkadziesiąt fitocenoz określonego typu, gatunki bardziej stałe spotkamy w większym procencie przebadanych fitocenoz danego typu.

Gatunki nie będące gatunkami charakterystycznymi dla danego syntaksonu. Zwykle charakteryzują się szeroką amplitudą socjologiczno-ekologiczną.

Służą diagnozie syntaksonu lub grupy syntaksonów - wyróżniając ją przez fakt niewystępowania w porównywanych syntaksonach. Mogą to być jednocześnie gatunki charakterystyczne ale częściej są to gatunki o szerszej amplitudzie socjologiczno-ekologicznej.

Zdjęcie fitosocjologiczne to sformalizowane narzędzie opisu fitocenozy.

1. wyborze możliwie jednorodnego i reprezentatywnego płata roślinności danej fitocenozy, zdjęcie obejmujące niejednorodną roślinność (np. fragment lasu i przylegającej polany jednocześnie, roślinność strefy przejściowej dwóch fitocenoz), nie ma wartości fitosocjologicznej,

dla pełnej charakterystyki danej fitocenozy (tj. aby możliwe było stwierdzenie większości występujących w niej gatunków) są to dość duże powierzchnie: w drzewiastych przyjmuje się że 500-2500 m² (np. prostokąt 20×25m i więcej - kształt powierzchni nie musi być regularny, zwłaszcza gdy jednorodny płat jest stosunkowo wąski), dla badania runa leśnego 100-400 m² , murawy kserotermiczne 50-100 m², zbiorowiska ruderalne i segetalne 25-100 m², łąki i szuwary 10-25 m² , pastwiska 5-10 m² , zbiorowiska mchów i porostów 1-4 m² [49s18]

3. zanotowaniu danych ogólnych:

· dzień i dane osoby wykonującej zdjęcie,

Rodzaj gatunek 3.1 (ilościowość 3, towarzyskość 1)

Rodzaj gatunek +.1 (ilościowość +, towarzyskość 1)

Rodzaj gatunek + (ilościowość +, występuje skąpo)

Rodzaj gatunek r (ilościowość r, czyli pojedyncze egzemplarze)

warto zanotować przypadki obniżonej żywotności inwentaryzowanych gatunków (np. nie kwitną) co może być pomocne przy określaniu zbiorowiska, świadczy bowiem że dany gatunek znajduje się w warunkach odległych od optymalnych dla jego rozwoju

Wykonując zdjęcie fitosocjologiczne rozpatruje się roślinność w czterech warstwach (w każdej z osobna). Poszczególne warstwy oznacza się małymi lub wielkimi literami A, B, C, D, gdzie:

B - warstwa krzewów i podszytu

D - warstwa przyziemna, mchów i porostów

Ilościowość jest podstawowym parametrem określanym dla każdego gatunku inwentaryzowanego w zdjęciu fitosocjologicznym osobno w poszczególnych warstwach roślinności.

5 - dany gatunek pokrywa 75-100% badanej powierzchni a liczba jego osobników jest dowolna

3 - dany gatunek pokrywa 25-50% badanej powierzchni a liczba jego osobników jest dowolna

stopień 2 może być rozbity na bardziej szczegółowe klasy: 2b pokrywanie 15-25%, 2b pokrywanie 5-15%, 2m pokrywanie <5% przy liczbie osobników ponad 50

1 - dany gatunek pokrywa <5% badanej powierzchni lecz liczba jego osobników jest duża (5-50 okazów)

Towarzyskość jest dodatkowym parametrem określanym dla każdego gatunku inwentaryzowanego w zdjęciu fitosocjologicznym osobno w poszczególnych warstwach roślinności. Stopień towarzyskości może świadczyć o optymalnych warunkach rozwoju danego gatunku, jest też charakterystyczny dla gatunków intensywnie rozmnażających się wegetatywnie.

1 - osobniki rosną pojedynczo, odizolowane od siebie

3 - gatunek rośnie w kępach tworzących małe płaty lub poduchy

5 - gatunek rośnie łanowo