liść

Liść to najczęściej płaski zielony organ asymilacyjny (prowadzący fotosyntezę) wyrastający z łodygi (także u nasady łodygi (liście odziomkowe) lub wprost z przekształconej podziemnej łodygi - z kłącza, cebuli lub bulwy - pozornie "wyrastają z ziemi"), występujący o roślin naczyniowych.

Typowy liść liść pełny składa się z nasady liścia (z przylistkami lub bez), ogonka liściowego i blaszki liściowej.

Ze względu na umieszczenie liści na łodydze mówimy o: liściach odziomkowych, liściach dolnych (często małych, o silnie uproszczonej budowie, czasem łuskowatych), liściach właściwych - w pełni rozwiniętych liściach, liście właściwe niżej położone na łodydze mogą się różnić kształtem od wyżej położonych (zwykle mają bardziej uproszczony kształt) o liściach przykwiatowych - (związanych z kwiatostanem i kwiatami).

W zależności od stopnia podzielenia blaszki liściowej wyróżnia się liście pojedyncze z jedną blaszką (może być w różnym stopniu podzielona na odcinki ale pozostająca jedną blaszką) i liście złożone z blaszką podzieloną na samodzielne listki.

Występują też różne modyfikacje liści np. łuski, liście spichrzowe (łuski cebuli i mięsiste liście sukulentów liściowych), liście pułapkowe, ciernie liściowe i wąsy liściowe.

W literaturze anglosaskiej na oznaczenie liści paproci funkcjonuje termin frond (lat. frons) - jest to archaizm za Linneuszem, który tak nazywał liście niosące kwiaty (jak uważał) u palm lub zarodnie u paproci, zwąc je rodzajem pędów (to ogólnie znaczy termin łaciński frons); w polszczyźnie funkcjonuje on w środowisku miłośników ogrodowych paproci. W początkowym etapie rozwoju liście paproci mają koniec blaszki spiralnie, w jednej płaszczyźnie, zwinięty w formie pastorału.Liść to najczęściej płaski zielony organ asymilacyjny (prowadzący fotosyntezę) wyrastający z łodygi (także u nasady łodygi (liście odziomkowe) lub wprost z przekształconej podziemnej łodygi - z kłącza, cebuli lub bulwy - pozornie "wyrastają z ziemi"), występujący o roślin naczyniowych.

Ze względu na umieszczenie liści na łodydze mówimy o: liściach odziomkowych, liściach dolnych (często małych, o silnie uproszczonej budowie, czasem łuskowatych), liściach właściwych - w pełni rozwiniętych liściach, liście właściwe niżej położone na łodydze mogą się różnić kształtem od wyżej położonych (zwykle mają bardziej uproszczony kształt) o liściach przykwiatowych - (związanych z kwiatostanem i kwiatami).

Występują też różne modyfikacje liści np. łuski, liście spichrzowe (łuski cebuli i mięsiste liście sukulentów liściowych), liście pułapkowe, ciernie liściowe i wąsy liściowe.

Ogonek liściowy jest to początkowa wąska, wydłużona część liścia pełnego łącząca nasadę liścia z blaszką liściową.

Liść z ogonkiem liściowym to liść ogonkowy. Liść bez ogonka liściowego to liść siedzący. Ogonek liściowy jest to początkowa wąska, wydłużona część liścia pełnego łącząca nasadę liścia z blaszką liściową.

Odpowiednik ogonka w przypadku listka w liściu złożonym petiolulus to w tłumaczeniu ogoneczek — jednak to określenie w polskich tekstach raczej nie jest używane.Odpowiednik ogonka w przypadku listka w liściu złożonym petiolulus to w tłumaczeniu ogoneczek — jednak to określenie w polskich tekstach raczej nie jest używane.

Termin stosowany w odniesieniu do płatków korony oznacza rozszerzona część płatka (zwężona część to paznokieć).

Termin stosowany w odniesieniu do liści jest skrótowym określeniem blaszki liściowej, to jest spłaszczonej części liścia osadzonej na ogonku liściowym.Termin stosowany w odniesieniu do płatków korony oznacza rozszerzona część płatka (zwężona część to paznokieć).

Blaszka liściowa to zasadnicza część liścia, zwykle płaska (ale np. w rodzaju czosnek (Allium) może być okrągła w przekroju).

Liście pojedyncze mają jedną blaszkę liściową, liście złożone mają wiele blaszek liściowych zwanych listkami.

Blaszka liściowa może być niepodzielona (całobrzega lub ze względnie płytkimi wcięciami) lub podzielona tj. z wcięciami przekraczającymi 1/5 jej szerokości.

Przebieg żyłek (nerwów) czyli wiązek przewodzących to użyłkowanie (nerwacja) — ta cecha diagnostyczna jest opisana na stronie: użyłkowanie (nerwacja) blaszki liściowej.

Blaszka liściowa może ulec przekształceniu np. w wąs czepny; czasem jest zredukowana a jej funkcje asymilacyjną przejmuje liściak lub gałęziak.Blaszka liściowa to zasadnicza część liścia, zwykle płaska (ale np. w rodzaju czosnek (Allium) może być okrągła w przekroju).

Blaszka liściowa może być niepodzielona (całobrzega lub ze względnie płytkimi wcięciami) lub podzielona tj. z wcięciami przekraczającymi 1/5 jej szerokości.

Blaszka liściowa może ulec przekształceniu np. w wąs czepny; czasem jest zredukowana a jej funkcje asymilacyjną przejmuje liściak lub gałęziak.

Liść pojedynczy (liść prosty) ma jedną blaszką liściową; nie ma przy tym znaczenia stopień podzielenia blaszki, która może być nawet -sieczna tj. rozcięta aż do nerwu głównego. Niezależnie od stopnia porozcinania blaszki liściowej odpada od łodygi w całości. Liść pojedynczy (liść prosty) ma jedną blaszką liściową; nie ma przy tym znaczenia stopień podzielenia blaszki, która może być nawet -sieczna tj. rozcięta aż do nerwu głównego. Niezależnie od stopnia porozcinania blaszki liściowej odpada od łodygi w całości.

Nasada liścia (podstawa liścia) to część liścia którą:
• u liści pełnych ogonek liściowy, łączy się z łodygą; u niektórych liści w ich nasadzie mogą wyrastać (zwykle) parzyste przylistki,
• u liści siedzących (liści bezogonkowych) blaszka liściowa łączy się z łodygą.

Nasada liścia może być znaczna, np. w postaci pochwy liściowej. Nasada liścia (podstawa liścia) to część liścia którą:
• u liści pełnych ogonek liściowy, łączy się z łodygą; u niektórych liści w ich nasadzie mogą wyrastać (zwykle) parzyste przylistki,
• u liści siedzących (liści bezogonkowych) blaszka liściowa łączy się z łodygą.

Pochwa liściowa to silnie rozszerzona i obejmująca łodygę nasada liścia. Występuje np. u selerowate (Apiaceae) i wiechlinowate (Poaceae);

Na pograniczu pochwy liściowej i blaszki może znajdować się języczek liściowy (wiechlinowate (Poaceae), turzyca (Carex)).Pochwa liściowa to silnie rozszerzona i obejmująca łodygę nasada liścia. Występuje np. u selerowate (Apiaceae) i wiechlinowate (Poaceae);

Pachwina (kąt) liścia to miejsce na łodydze bezpośrednio nad nasadą liścia.

Z tego miejsca może wyrastać pęd boczny lub może tam znajdować się pąk boczny (pąk pachwinowy, kątowy),. Pachwina (kąt) liścia to miejsce na łodydze bezpośrednio nad nasadą liścia.

O liściu siedzącym mówimy gdy nie posiada ogonka liściowego, jego blaszka liściowa jest połączona z łodygą w miejscu określanym jako podstawa liścia.

O kwiecie albo owocu mówimy że jest siedzący gdy nie posiada szypułki i jest osadzony bezpośrednio na łodydze.O liściu siedzącym mówimy gdy nie posiada ogonka liściowego, jego blaszka liściowa jest połączona z łodygą w miejscu określanym jako podstawa liścia.

Miejsce na łodydze po odpadnięciu od niego liścia, zasklepione korkiem. U wielu roślin zdrewniałych wyróżniające się na powierzchni gałązki i zachowuje przez dłuższy czas ślady wchodzących do ogonka liściowego wiązek przewodzących. W takim wypadku kształt blizny liściowej i układ śladów wiązek przewodzących jest pomocną cechą przy oznaczaniu drzew i krzewów w stanie bezlistnym.Miejsce na łodydze po odpadnięciu od niego liścia, zasklepione korkiem. U wielu roślin zdrewniałych wyróżniające się na powierzchni gałązki i zachowuje przez dłuższy czas ślady wchodzących do ogonka liściowego wiązek przewodzących. W takim wypadku kształt blizny liściowej i układ śladów wiązek przewodzących jest pomocną cechą przy oznaczaniu drzew i krzewów w stanie bezlistnym.

U liści z przylistkami występują przylistki. Są to zwykle drobne błoniaste lub listkowate parzyste twory występujące u części roślin dwuliściennych (np. w rodzinach różowate (Rosaceae), winoroślowate (Vitaceae), bobowate (Fabaceae), fiołek (Viola)).

Przylistki wyrastające z nasady liścia (u nasady ogonka liściowego lub blaszki liściowej u liści siedzących).

Przylistki zwykle są nietrwałe i szybko opadają. Wiele roślin ze swojej natury ma liście bez przylistków.

Przylistki mogę być wolne lub zrośnięte z ogonkiem liściowym w pochewkę.

Analogiczne do przylistków twory, ale obecne u podstawy listków liści złożonych to przylisteczki. U liści z przylistkami występują przylistki. Są to zwykle drobne błoniaste lub listkowate parzyste twory występujące u części roślin dwuliściennych (np. w rodzinach różowate (Rosaceae), winoroślowate (Vitaceae), bobowate (Fabaceae), fiołek (Viola)).

Przylistki zwykle są nietrwałe i szybko opadają. Wiele roślin ze swojej natury ma liście bez przylistków.

Analogiczne do przylistków twory, ale obecne u podstawy listków liści złożonych to przylisteczki.

Łacińskie określenie stipellae odnosi się do tworów podobnych do przylistków w ścisłym ujęciu (lat. stipulae), z tym, że stipellae są to łatki u podstawy listków liści pierzastozłożonych. ^[71.1s146]

Polski termin przylisteczki nie występował dotąd w znanej mi literaturze.Łacińskie określenie stipellae odnosi się do tworów podobnych do przylistków w ścisłym ujęciu (lat. stipulae), z tym, że stipellae są to łatki u podstawy listków liści pierzastozłożonych. ^[71.1s146]

Gatka (tutka) jest walcowatą obejmującą łodygę pochwą liściową wykształconą najczęściej ze zrośniętych przylistków lub rozszerzonej nasady liścia. Początkowo często osłania ona młody szczyt pędu. Gatka jest szczególnie charakterystyczna dla roślin z rodziny rdestowate (Polygonaceae): rdest (Polygonum), szczaw (Rumex) i innych, występuje również u przedstawicieli np. selerowate (Apiaceae).Gatka (tutka) jest walcowatą obejmującą łodygę pochwą liściową wykształconą najczęściej ze zrośniętych przylistków lub rozszerzonej nasady liścia. Początkowo często osłania ona młody szczyt pędu. Gatka jest szczególnie charakterystyczna dla roślin z rodziny rdestowate (Polygonaceae): rdest (Polygonum), szczaw (Rumex) i innych, występuje również u przedstawicieli np. selerowate (Apiaceae).

Liście mogą być przekształcone do formy niewielkiej błoniastej, mięsistej lub stwardniałej.

Łuski będące zredukowanymi liśćmi występują na organach podziemnych — kłączach i bulwach.

Łuski mogą spełniać funkcję osłony lub magazynu np. cebula jest zbudowana z łuskowato przekształconych liści.

Rzadziej łuski są wytworem skórki.Liście mogą być przekształcone do formy niewielkiej błoniastej, mięsistej lub stwardniałej.

Łuski mogą spełniać funkcję osłony lub magazynu np. cebula jest zbudowana z łuskowato przekształconych liści.

Spłaszczony pęd przejmujący funkcję liścia, nieraz zupełnie go przypominający. Właściwe liście u takich roślin są zwykle silnie zredukowane do łusek lub cierni.Spłaszczony pęd przejmujący funkcję liścia, nieraz zupełnie go przypominający. Właściwe liście u takich roślin są zwykle silnie zredukowane do łusek lub cierni.

Przekształcony ogonek liściowy tak, że spełnia funkcję liścia - spłaszczony, zielony, czasem zupełnie podobny do blaszki liściowej która niekiedy jest zupełnie zredukowana lub przekształcona np. w wąs czepny.Przekształcony ogonek liściowy tak, że spełnia funkcję liścia - spłaszczony, zielony, czasem zupełnie podobny do blaszki liściowej która niekiedy jest zupełnie zredukowana lub przekształcona np. w wąs czepny.