| ||||
| ||||
|
opis
Opis dotyczy podgatunku typowego.
Kilkumetrowy krzew lub niewysokie drzewo (rzadko do kilkunastu metrów) o bardzo zmiennym pokroju, szerokim, wąskim lub nieregularnym; gałęzie wzniesione, prostopadle odchodzące od pnia lub rozpierzchłe; ich końce proste lub ±przewieszone; korona przy pełnym nasłonecznieniu bardzo gęsta i zwarta. Korowina na starszych pniach łuszcząca się cienkimi, długimi płatami.
Wyłącznie igły, po trzy w okółku, nie zbiegające po pędzie, 10 – 15 mm długości, 1 – 2 mm szerokości, sztywne, stopniowo zwężające się i bardzo kłujące; górą płaskie lub nieco wklęsłe; ±szarozielone, z dwoma ±połączonymi, szerokimi paskami białego nalotu woskowego.
Roślina zwykle dwupienna.
występowanie
Pospolity na terenie całego kraju. Poza tym na całej półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego i chłodnego.
Na glebach suchych, jałowych, piaszczystych, często w towarzystwie sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris) i brzozy brodawkowatej (Betula pendula).
Gatunek wyróżniający (D.) dla:
Stałość w zdjęciach fitosocjologicznych dla wybranych syntaksonów
Juniperus communis ssp. alpina · jałowiec pospolity halny
Juniperus communis var. saxatilis · Juniperus communis ssp. nana · Juniperus nana · Juniperus sibirica
takson rodzimy lub trwale zadomowiony [24]
takson rodzimy lub trwale zadomowiony [24]
Niski płożący się krzew do 20 – 30 (50) cm wysokości i do 2 metrów szerokości. Gałązki krótkie, gęsto ułożone.
Relikt glacjalny, zasadniczo rośnie w chłodniejszym arktycznym klimacie; w Polsce naturalnie w Sudetach i Karpatach w piętrze kosodrzewiny oraz na kilku torfowiskach nad Bałtykiem. Tutaj opisano płożące się formy ozdobne jałowca pospolitego.
wybrane okazy · selected collections⇈
właściwości i zastosowanie
W medycynie wykorzystuje się Juniperi galbulus (syn. Iuniperi pseudo-fructus, Fructus juniperi) (szyszkojagoda jałowca) — wysuszone szyszkojagody, zbierane jesienią w pełnej dojrzałości oraz pozyskany z nich przez destylację z parą wodną Juniperi (Iuniperi) aetheroleum (olejek eteryczny jałowcowy).
Owoce i igły słabo trujące. Działa moczopędnie, żółciopędnie, pobudza łaknienie. Działa drażniąco na skórę, błony śluzowe i narządy wewnętrzne, może wywołać stany zapalne układu moczowego. Szczególnie drażniący jest olejek eteryczny.
Trujący dla zwierząt gospodarskich (zatrucia rzadkie, bo tylko silnie wygłodzone zwierzęta sięgają po ten pokarm).
Dojrzałe, wysuszone szyszkojagody są używane jako przyprawa o swoistym, korzennym aromacie. Stosowane do dań ciężkich, tłustych, z kapusty, do potraw z dziczyzny, w produkcji wędlin. Używane też do produkcji wódek.
wymagania i uprawa
Może rosnąć na jałowych, piaszczystych i suchych glebach, także kwaśnych; byle nie podmokłych. Bardzo odporny na suszę.
W pełni odporny na mróz (z wyjątkiem niektórych odmian). Starsze egzemplarze kolumnowe mogą zimą, po ciężarem śniegu deformować się, rozszczepiać i rozłamywać. Można sobie radzić z tym problemem związując korony przed zimą.
≈ odmiany i dostępność (#27/32)⇈🌱🌸 opcje Bazaru
analiza dostępności roślin (form i odmian #27)
• #1 • #2 (wąskokolumnowa o powolnym wzroście, 1.5 m w 10 lat; strefa 5b) • #1 • #1 (naturalna odmiana ze Szwecji, jajowato-kolumnowa o szybkim wzroście, końce gałązek przewieszają się) • #1 (wybitnie gęsta i wąskokolumnowa, o powolnym wzroście (1 m po 10 latach), słabo mrozoodporna (strefa 6b), dla miejsc osłoniętych) • #1 • #1 • #1 • #1 • #2 (wolnorosnąca, początkowo jajowata, potem kolumnowa; 150 cm wysokości i 40 – 50 cm szerokości po 10 latach, docelowo 2 – 3 m; igły intensywnie żółtozłociste przez cały sezon, zimą bardziej brązowożółte; bezprzewodnikowa, wielopędowa, wierzchołek zaokrąglony, zwarta, odporna na śnieg; mniej mrozoodporna, strefa 6a) • #1 • #1 (żółtolistna mutacja odmiany Repanda, karłowa, szeroko płożąca się, jeszcze wolniej rosnąca, 20 cm wysokości i 150 cm szerokości po 10 latach; igły wiosną pomarańczowożółte, latem jasnożółte [Fryderyk Sämann, Niemcy, Bautzen, 2000]) • #2 • #1 • #1 • #2 (stara odmiana naturalna z Irlandii o bardzo ładnym zwartym pokroju, szybko rosnąca, niska kolumnowa lub wrzecionowata, 2 m po 10 latach, docelowo 3 – 5 m wysokości i 1 – 1.5 m szerokości; forma bezprzewodnikowa, z wieloma pionowo, gęsto ułożonymi gałęziami, te przylegające do siebie, bez przewisłych końców; z niebieskozielonym odcieniem; może przemarzać już w środkowej Polsce, do miejsc osłoniętych, strefa 5b [1858]) • (karłowa, płożąca się) • #1 (umiarkowanie rosnący krzew (1.5 m w 10 lat) o bardzo nietypowym u jałowców „płaczącym” pokroju — główne gałęzie odchodzą ±prostopadle od pnia, gałązki kolejnych rzędów zwieszone; (strefa 5b).) • #1 (kolumnowa, krzew dość luźny, o szybkim wroście (3 m w 10 lat), z uwagi na szerokie pasy owoszczenia igieł ogólnie ma srebrzystozieloną barwę; bardzo kłująca; strefa 4) • #3 (płożąca się, wolno rosnąca, 20 cm wysokości i 250 cm średnicy po 10 latach; pędy łagodnie unoszące się i dachówkowato zachodzące na siebie; w ofercie także formy szczepione, pienne; wybitnie mrozoodporna, strefa 4 (3)) • #1 (kolumnowa o silnym wzroście (2 m w 10 lat), zwykle z kilkoma przewodnikami, gałęzie boczne odstające a ich końcowe odcinki gałęzi są złocistożółte (strefa 5b);) • (wąskokolumnowa o powolnym wzroście, 1 – 1.5 m w 10 lat; strefa 5b) • #1 • #1 • #2 (forma dziko występuje głównie w Skandynawii, bardzo gęste krzewy, kolumnowy, o szybkim wzroście, 2 m po 10 latach, docelowo 3 – 5 m wysokości i 100 – 120 cm średnicy; forma bezprzewodnikowa, wielopędowa, z szeroko kolumnowym pokrojem, wierzchołek zaokrąglony, gałązki są pionowo wzniesione a ich końce lekko przewisają; szyszkojagody jajowate; igły stosunkowo szerokie, bardzo sztywne i kłujące; mrozoodporna, strefa 4) • #1 (karłowata forma Suecica, tworząca jednak często pędy rewersyjne, o normalnym, szybkim wzroście) • #1