szczepienie roślin, okulizacja

Łączenie dwóch osobników roślin w jeden zwany szczepem. Dolna część zwana podkładką dostarcza systemu korzeniowego i nasadowej (lub dolnej) części pędu. Górna część szczepu, zwana zrazem jest szczepioną rośliną, tworzącą zasadniczą część łodygi, niosącą liście, kwiaty i owoce.

Przeważnie łączy się odcięty pęd zraza (lub ,w przypadku okulizacji, pąk z fragmentem tkanki korowej i/lub drewna) gatunku lub odmiany szlachetnej z dolną częścią łodygi i systemem korzeniowym pokrewnego gatunku lub formy dzikiej albo mniej szlachetnej odmiany ale żywotniejszej, mniej wymagającej i odporniejszej na patogeny.

Podkładka w dużym stopniu decyduje o wymaganiach siedliskowych szczepu i o bujności wzrostu zraza. W niektórych wypadkach (np. sadownictwo intensywne) celowo używa się podkładek ograniczających wzrost zraza, w celu otrzymania niskorosłych egzemplarzy.

W typologii sposobów rozmnażania wegetatywnego szczepienie określa się jako rozmnażanie heterowegetatywne, inne sposoby wegetatywnego rozmnażania są autowegetatywne.

Szczepienie przeprowadzane w okresie zimowego spoczynku roślin (zwykle w drugiej połowie, styczeń-marzec) w szklarni. W przypadku krzewów i drzew liściach zwykle wykonuje się je metodą przez stosowanie (optymalnie przez stosowanie z języczkiem) lub w klin.

Szczepienie przez stosowanie daje bardzo dobre wynika ale wymaga podkładki i zraza tej samej średnicy.

Szczepienie przez stosowanie polega na połączeniu skośnie ściętych powierzchni przez całą szerokość zraza i podkładki. Dokładne wykonanie wymaga precyzji i doświadczenia, ale zapewnia wysoki procent przyjmowania się szczepu. Materiał na zrazy tnie się na odcinki 3-4 węzłowe.

1. Cięte powierzchnie powinny do siebie pasować. Należy więc obie części ciąć po tym samym kątem oraz zraz i podkładka muszą być te samej grubości.
2. Długość cięcia powinna być znaczna, powyżej 3 cm do 6 cm. Im dłuższa tym lepszy wynik szczepienia.
3. Wykonuje się skośne, gładkie cięcie podkładki.
4. Wybiera się zraz średnicy podkładki. Tnie się go szczepakiem od siebie, jednym zdecydowanym pociągnięciem, tak aby uzyskać gładką powierzchnię. Dolny pąk powinien być precyzyjnie po przeciwnej stronie środka cięcia.
5. Łączy się zraz z podkładką, dokładnie dopasowując. W przypadku różnicy należy doprowadzić do precyzyjnego pokrycia się miazgi po jednej stronie podkładki. Obwiązuje się od góry, niezbyt gęstymi zwojami, kończy poniżej miejsca połączenia, zaciągając na węzeł. Miejsce szczepienia i miejsce górnego cięcia zraza pokrywa się maścią ogrodniczą.

Odmianą szczepienia przez stosowanie jest szczepienie przez stosowanie z języczkiem. Zapewnia stabilniejsze połączenie (łatwiej wiązać) i silniejsze zrośnięcie (większa powierzchnia zrostu); stosowane dla gatunków o twardym drewnie lub słabo rosnących. Wykonanie wymaga dużej uwagi i precyzji.

W stosunku do opisanej wyżej procedury, dodaje się wykonanie podłużnych nacięć - szczelin. Na podkładce szczelina rozpoczyna się nieco powyżej środka cięcia. Na zrazie szczelinę rozpoczyna się nieco poniżej środka cięcia. Przy łączeniu odstające języczki wchodzą w odpowiednie szczeliny.

Szczepienie używane gdy podkładka jest znacznie grubsza od zraza,.

1. Używa się zraza długości 3-4 międzywęźli. W jego dolnej części, po obu stronach dolnego pączka robi się dwa cięcia tworząc klin.

2. Podkładkę przecina się poziomo na wysokości szczepienia. W przypadku podkładek o węzłach naprzeciwległych cięcie robi się tuż nad pączkami — sprzyja to lepszemu zrastaniu się szczepu.

3. Dwoma pionowymi cięciami, od dołu do góry, z boku podkładki, formuje się klinowaty wcięcie, odpowiadające wymiarami klinowej nasadzie podkładki. Uprzednio można obrysować nożem kształt cięcia przystawiając do podkładki klin zraza stroną z pączkiem do podkładki. Wycięty klinik podkładki wyłupuje się.

4. Wciska się klin zraza we wcięcie podkładki, pasując tak by miazgi pokrywały się idealnie przynajmniej z jednej strony. Zwykle zraz będzie nieco zagłębiony w podkładce, która najczęściej ma grubszą korę.

5. Po ścisłym obwiązaniu miejsca szczepienia zasmarowuje się maścią ogrodniczą miejsce szczepienia i górne cięcia podkładki i zraza.

Nóż do szczepienia odpowiedniej formy, ostry, umożliwiający wykonie gładkich cięć.

Maść ogrodnicza (maść sadownicza) to preparat do pokrywania uszkodzonych części drzew i krzewów. M.in. zabezpiecza powierzchnie cięcia przez wysychaniem, czynnikami atmosferycznymi, inwazją patogenów i przyśpiesza gojenie ran.

Dobra maść ogrodnicza musi przylegać do powierzchni, być elastyczna przez długi czas, nie pękać, nie kruszyć się i nie odpadać.