| |||||
| |||||
| |||||
|
cechy charakterystyczne
Pędy roczne nagie, zielone, z szaroniebieskim nalotem woskowym, lśniące. Pąki jajowate do półkulistych, szare, 3-8 mm długości, z omszonymi łuskami.
Liście nieparzystopierzastozłożone, z 1-2 (3) parami listków. Listki bywają 2-3-klapowe, zwłaszcza szczytowy. Jesienią bladożółte.
Kwiatostany zwieszone, żeńskie groniaste, męskie w formie zwartej wiechy. Kwiaty bez płatków korony. Męskie na długich szypułach, do 6 cm; pręcików 4-6, z długimi nitkami. Żeńskie kwiaty na szypułkach 6-8 mm długości. Owoce ustawione względem siebie pod kątem <45°; skrzydełko owocu zagięte na szczycie ku sobie; szypułka owocu 2 (3) cm długości.
Kwitnie przed listnieniem, w marcu-kwietnie. Owoce dojrzewają we wrześniu i często utrzymują się na drzewie do wiosny.
występowanie
Częsty w Polsce; ekspansywne drzewo o charakterze inwazyjnym. Gatunek sadzony (liczne odmiany o ozdobnych liściach) ale i często zdziczały. Jest już w zasadzie zadomowiony w dolinach rzek i na terenach ruderalnych; na glebach bardzo suchych do wilgotnych, także na glebach słabych. Odporny na mrozy i suszę.
Różne parametry ekologiczne, z objaśnieniem - opisowym rozwinięciem tekstowym, są podane tekstem po zalogowaniu.
• zadomowiony, inwazyjny
• inwazyjny w skali kraju
• kenofit
• Pochodzenie: Ameryka Północna (wschodnie rejony)
• Czas przybycia na teren Polski: 1808r. (introdukcja); 1899r. (1873r.?)
• Kategoria inwazyjności: IV (najwyższa) 17pkt.: gatunek o bardzo dużym wpływie w Polsce — znana jest zarówno duża liczba stanowisk i duża liczebność na nich; zwiększa się liczba stanowisk lub zajmowany obszar
• Zagrożenia: ekologiczne (bardzo istotne)
• Zasięg krajowy (występuje na przeważającym obszarze Polski)
• Populacje: występują na całym terenie Polski, przeważnie z dużą liczbą osobników, tworząc rozległe łany
• Dynamika: szybko zwiększa liczbę stanowisk
• Kolonizuje siedliska/zbiorowiska: przede wszystkim częściowo przeobrażone lub o charakterze naturalnym
• Wnika do siedlisk/zbiorowisk: antropogenicznych · częściowo przeobrażonych · o charakterze naturalnym
• Główne typy siedlisk będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, do których wnika:
· 6210 — murawy kserotermiczne (Cl. Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis); priorytetowe "gdy występują na nich ważne stanowiska storczyków"
· 91E0 (szczególnie) — łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Ass. Salicetum albae, Ass. Populetum albae, subAll. Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
· 91F0 — łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ass. Ficario-Ulmetum minoris)
• Zagrożenie dla różnorodności biologicznej w przypadku zadomowienia na obszarach cennych przyrodniczo:
- gdzie stwarza zagrożenie: Doliny rzeczne, siedliska lasów łęgowych, siedliska antropogenicznie zaburzone, obszary chronione.
- powód uprawy: Dawniej często stosowane drzewo ozdobne. Niewymagające, szybko rosnące, odporne na suszę i mróz.
- przypadki spontanicznego rozprzestrzeniania się: Rozprzestrzenia się od dawna i często w całym kraju; szczególnie w dolinach rzek i na siedliskach ruderalnych.
- zalecenia: Zaniechanie uprawy w miejscach zagrożonych ekspansją tego gatunku.
wybrane okazy · selected collections ⇈
leg. Jacek Soboń
/Pogorze Kaczawskie, okolice Wlenia /
leg. Jarosław Makowski
/Niemcy Freiburg/
leg. Marek Snowarski
/Wrocław, Nowy Dwór/
leg. Barbara Łotocka
/Warszawa, Ursynów/
leg. Barbara Łotocka
/Warszawa, Grochów/
leg. Marek Snowarski
/Park Grabiszyński, Wrocław/
leg. Waldemar i Maria Mazur
leg. Waldemar i Maria Mazur, det. Waldemar Mazur
/Kraków; Kurdwanów [hałdy Solvaju]/
leg. Waldemar i Maria Mazur, det. Waldemar Mazur
/Kraków; Bonarka [glinianki]/
leg. Jarosław Makowski
właściwości i zastosowanie
Zaleca się użycie w parkach, soliterowo. Jesienne przebarwienie liści żółte. Kwitnie wcześnie, przed rozwojem liści, w marcu-kwietniu. Drzewa dwupienne. U egzemplarzy męskich pylniki w początkowej fazie rozwoju intensywnie czerwone.
Stosowane także jako drzewo na terenach rekultywowanych i przemysłowych. Wykorzystuje się jego niskie wymagania glebowe i wodne, szybki wzrost i krótkowieczność (drzewo przedplonowe).
Wadą jest kruchość gałęzi i konarów, często łamanych przez wiatr lub okiść śniegową. Problemem jest też ekspansywność, zachwaszczanie otoczenia przez licznie kiełkujące nasiona.
wymagania i uprawa
Nie należy prowadzić w formie szczepionej, piennej, bo z racji kruchości szczepione gałęzie łatwiej wyłamują się.
Egzemplarze żeńskie, przy braku zapylających męskich, także tworzą normalnie wykształcone owoce skrzydlaki, ale bez rozwiniętego nasienia.
⇈ 🌱 🌸
odmiany uprawne (#10) ⇒ analiza dostępności roślin i nasion
| ○ | ‘Auratum’ — młode przyrosty żółtopomarańczowe, liście złotożółte do początku lata u drzew w pełnym słońcu; silnie rosnąca; pędy zielone, nagie, bez woskowego nalotu |
| ▫ | ‘Aureomarginatum’ — liście szeroko, nieregularnie żółto obrzeżone |
| ○ | ‘Aureovariegatum’ — liście ciemnozielone, nieregularnie, żółto obrzeżone |
| ◑ | ‘Flamingo’ — liście mniejsze, listki nieregularnie ząbkowane, przy brzegach odbarwione kremoworóżowo potem biało, rozwijające się liście jasnoróżowe z niedużymi zielonymi plamami; 5-7 m wysokości i 4-6 m szerokości jako niskie drzewo lub częściej wysoki krzew; szybkorosnąca; pędy nagie, zielone, sino owoszczone |
| ○ | ‘Kelly's Gold’ — liście złotożółte |
| ‘Odessanum’ — silnie rosnąca; liście początkowo brązowe lub pomarańczowe, potem złocistożółte (takie w pełnym słońcu), latem zieleniejące; klon żeński; pędy zielone, młode gęsto, białawo owłosione, widocznymi pod lupą bardzo krótkimi włoskami | |
| ▫ | ‘Sensation’ — młode liście różowoczerwone; jesienią różowoczerwone |
| ▫ | ‘Tadeusz Szymanowski’ — liście duże, listki głęboko powcinane (dzielne i sieczne), podobne do tych u piwonii krzewiastej (Paeonia suffruticosa) |
| ◔ | ‘Variegatum’ — liście szeroko, nieregularnie biało obrzeżone, najmłodsze na brzegu różowe, niektóre całkiem białe lub rewersyjne całej zielone; pędy zielone z woskowym nalotem; klon żeński; odmiana słabo rosnąca i krótkowieczna (po 20-30 latach, wyradza się i zasycha) |
| ▫ | ‘Winter Lightening’ — kora złotożółta, szczególnie wyraźnie zimą |
nomenklatura, etymologia ℹ️ ⇈
· końcówka -form- (lat. forma - kształt, postać), a dla wyrazów z greki końcówka -oid- (gr. eidos ειδος - rodzaj, postać), dodawana do rdzenia rzeczowników tworzy przymiotnik oznaczający "posiadanie podobnej formy, kształtu, wyglądu, charakteru" np. fili‑form-is (nitkowaty), pyri-form-is (gruszowaty), disc-oid-eus (dyskowaty);
· tego rodzaju znaczenie daje też grecki przyrostek -morf- z gr. μορφη (wygląd, kształt, postać)
· daje ten sam efekt słowotwórczy co człon ‑at‑, np. pectin-at-us, czasem obie cząstki słowotwórcze są łączone w jednym wyrazie, np. pectin‑at‑i‑form-is (grzebieniasty, grzebieniokształtny); to samo lub podobne znaczenie przymiotników uzyskuje się końcówkami -(al/ar/os/at/ic)-
· np. jajowaty - ovatus = ovalis = oviformis = ovoideus