Thuja occidentalis (żywotnik zachodni)

cechy charakterystyczne

cechy diagnostyczne w kluczu:

⇑ kl 2570 "łuski spodu pędów bez wyraźnego nalotu woskowego" w "Thuja (żywotnik)"

↔ Thuja (żywotnik)

Drzewo do 20 m wysokości o dość wąskiej koronie; w odmianach o różnym pokroju i sile wzrostu, także krzewiaste. Pędy przewodnie spłaszczone i gęsto pokryte łuskami.

space

Szyszki 8-10 mm długości, zwykle z 3-5 parami łusek, z drobnymi hakowatymi przydatkami.

występowanie

takson uprawiany ^[491]

ekologiczne liczby wskaźnikowe Thuja occidentalis (żywotnik zachodni)

Najczęściej uprawiana tuja. Drzewo; także liczne odmiany różniące się siłą wzrostu, w tym krzewiaste; liście u odmian mogą być żółte lub trwale młodociane (igiełkowate).

Inwazyjność i/lub kategorie obcego elementu flory /Tokarska-Guzik et al. (2012)^[234]/:
• lokalnie zadomowiony
• kenofit (Kn)
• Pochodzenie: północno-wschodnia Ameryka Północna.
• Czas przybycia na teren Polski: XVIIw. (introdukcja), XXw.
• Wnika do siedlisk/zbiorowisk: antropogenicznych · częściowo przeobrażonych · o charakterze naturalnym.

właściwości i zastosowanie

wymagania uprawowe Thuja occidentalis (żywotnik zachodni)

⇈ 🌱

Najczęściej uprawiany u nas wiecznie zielony „iglak” w wielu odmianach różniących się pokrojem, wysokością, barwą i formą łusek. Gatunek występuje na wschodzie Ameryki Północnej, jako drzewo o wąskiej koronie, do 20 m wysokości; rośnie przeważnie na glebach mniej lub bardziej podmokłych, wilgotnych. Uprawiane odmiany są zwykle znacznie niższe, pokrój może być od wąskostożkowatego do jajowatego a nawet kulistego u form krzaczastych, bez wyróżniającego się przewodnika. Odmiany młodociane i przejściowe mają w miejsce łusek liście igiełkowate, co nadaje pełniejszą, puszystą fakturę krzewu lub drzewka. Ciekawie wyglądają odmiany o mniej lub bardziej złocistożółtym zabarwieniu łusek.

space

Cała roślina śmiertelnie trująca. Do zatrucia może dojść wskutek stosowania preparatów z tui w celach poronnych. Czynnikiem toksycznym jest tujon. Działa silnie drażniąco miejscowo na błony śluzowe i skórę. Działa pobudzająco, a następnie depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, uszkadza narządy miąższowe (wątrobę, nerki), ma depresyjny wpływ na serce.

wymagania i uprawa

Stanowisko słoneczne, szczególnie w przypadku odmian złocistych; stosunkowo dobrze znosi zacienienie ale wygląda wtedy mniej dekoracyjnie. Gleba przeciętna, ważne jest aby była wilgotna, najlepiej rośni na żyznych, o odczynie obojętnym lub zasadowym. Odporny na zanieczyszczenie powietrza w miastach.

space

Egzemplarze drzewiaste przez pierwsze 15-20 lat rosną szybko, w Polsce w wieku 30-40 lat osiągają 15-17m. Najstarsze egzemplarze w Polsce (Kórnik) mają ponad 20 metrów i 40-50cm średnicy pnia.

space

Odmiany różnią się rosłością i pokrojem (karłowe, krzaczaste obok drzewiastych). Niektóre odmiany o charakterze młodocianym (juwenilnym, tj. z igiełkowatymi liśćmi w miejsce łuskowatych) lub o charakterze przejściowym.

🌱 Sadzenie, wysiew, rozmnażanie (główna/preferowana metoda):

z nasion [łatwe, zalecane w przypadku gatunków i niektórych odmian; wysiew powierzchniowy w maju do gruntu lub w kwietniu do inspektu; 2-3 tygodnie przed siewem zmieszać nasiona z wilgotnym piaskiem]

przez szczepienie [zimą, na siewkach gatunku]

przez sadzonki pędowe częściowo zdrewniałe [marzec-maj(czerwiec), ukorzeniają się dość szybko, zwłaszcza odmiany młodociane, ukorzeniacze polepszają ukorzenianie, można też w drugiej połowie lata lub jesienią, odrywane z piętką, ukorzeniać w podgrzewanym podłożu]

⇈ 🌱 🌸

odmiany uprawne (#65) ⇒ analiza dostępności roślin i nasion

A · Aureospicata · Aurescens · B · Bablin · Bodmeri · Brabant · Brobeck's Tower · C · Cloth of Gold · Columna · D · Danica · Danica Aurea · Dark Embers · Douglasii Pyramidalis · E · Ellwangeriana · Ellwangeriana Aurea · Ericoides · Europe Gold · F · Filiformis · G · Globosa · Golden Globe · Golden Rocket · Golden Smaragd · Golden Tuffet · Green Rocket · Grupa Fastigiata · H · Herzberg · Holmstrup · Hoseri · Hoveyi · J · Janed Gold · K · Kary · King of Brabant · Kórnik · Krakus · Krasnal · L · Latvia · Lesdama · Little Champion · Little Giant · Lutescens · M · Magdalena · Maks · Maria · Miss Frosty · Mr Bowling Ball · O · Ohlendorffii · P · Pendula · Polish Gold · Pyramidalis Compacta · R · Recurva Nana · Recurvata · Rheingold · Robusta · S · Salland · Selena · Smaragd · Smaragd Light · Smaragd Variegata · Smaragd Witbount · Spihlmannii · Spiralis · Stolwijk · Sunkist · T · Teddy · Tiny Tim · U · Umbraculifera · W · Wagneri · Wareana · Wareana Lutescens · Waxen · Woodwardii · Y · Yellow Ribbon

	‘Aureospicata’ — odmiana szybko rosnąca, drzewiasta, 12-15 m, korona stożkowata, gęsta, regularna, długo ugałęziona do samej ziemi, gałęzie wyprostowane; gałązki grube, zielone, błyszczące, na końcach złocistożółte w strefie przyrostu; wysoce mrozoodporna; prawdopodobnie mieszaniec żywotnika zachodniego (Thuja occidentalis) i żywotnika olbrzymiego (Thuja plicata) ⇒ żywotnik Senety (Thuja ×senetana)
▫	‘Aurescens’ (Polish Gold) — odmiana początkowo niemal kolumnowa, potem wąskostożkowata, do 10 m; gałązki wiosną i na początku lata instensywnie złocistożółte, potem trwale żółte lub żółtawe, intensywniej w pełnym słońcu i na optymalnym siedlisku; mrozoodporna; podobne odmiany to 'Europe Gold', 'Sunkist'
	‘Bablin’
	‘Bodmeri’ — osobliwa odmiana; krzew lub niskie drzewko, 2-4 m, korona wąskostożkowata; gałęzie boczne krótkie, grube, luźno ustawione na pniu; gałązki "monstrualne", zgrubiałe, ustawione w kilku płaszczyznach, gęsto pokryte ciemnozielonymi, łuskowatymi igłami; u starszych okazów liczne obumarłe, opadające gałązki
○	‘Brabant’ — szybko rosnąca, piramidalna; żywopłotowa
▫	‘Brobeck's Tower’ — karłowa, wąskokolumnowa
▫	‘Cloth of Gold’
▫	‘Columna’ — niskie drzewo, do 5 m, korona bardzo regularna, wąska, kolumnowa, z tępym wierzchołkiem; szybko rosnąca, starsze łatwo się rozłamują lub wywracają; gałęzie boczne krótkie, poziomo ustawione; gałązki ciemnozielone, nieco błyszczące; obficie zawiązuje szyszki; rozmnażana z nasion w wysokim procencie powtarza cechy odmiany
	‘Danica’ — regularnie kulista, karłowa, do 40-50 cm wysokości i tej samej szerokości, wolno rosnąca; gałązki b. gęste, ± pionowe, zimą nieco brunatniejące; podobna do 'Hoseri'
▫	‘Danica Aurea’
◔	Dark Embers (‘Lesdama’) — igły b. ciemne, kora pomarańczowa; pochodzi od Smaragd
	‘Douglasii Pyramidalis’ — odmiana drzewiasta, do 12 m, korona wąska, stożkowata do kolumnowej, luźno ugałęziona; gałęzie bardzo krótkie, odstające i wzniesione; gałązki kędzierzawe, skrócone, ciemnozielone, część głębiej w koronie brązowieje, obumiera i opada, z czasem korona rzadka, przejrzysta, z wiekiem przez to mniej efektowana; podobna do 'Cristata' i 'Spiralis'
	‘Ellwangeriana’ — odmiana o charakterze przejściowym; początkowo krzaczasta, szerokostożkowata, w starszym wieku wysokości kilku metrów, nieregularna, z kilkoma przewodnikami; delikatniejsza i z drobniejszymi łuskami niż u typu, w miejscach ocienionych z igłami i igiełkowatymi łuskami; ulistnienie szarozielone, w zimie brunatniejące; podobna do 'Ericoides'; dawniej często stosowana na żywopłoty, jest delikatna, łatwo rozłamywana pod ciężarem śniegu, przydatna na żywopłoty do 1.5m
	‘Ellwangeriana Aurea’ — odmiana o charakterze przejściowym, młode okazy z przewagą igieł; mutant 'Ellwangeriana' o początkowo czerwonawo-żółtawych liściach, żółte także w sezonie; powoli rosnąca; stare okazy 2-3 m wysokości; umiarkowanie mrozoodporna
	‘Ericoides’ — krzaczasta odmiana o charakterze młodocianym, wyłącznie z igłami, te miękkie, delikatne, nakrzyżległe, skierowane do przodu, 6-8 mm długości, matowozielone lub szare, spodem bez woskowych pasków; pokrój delikatny, cienkie gałązki; długo niska, zaokrąglona, do 1 m wysokości, w starszym wieku wykształca kilka przewodników, nieregularna, osiąga 3 do ponad 5 m wysokości, niektóre gałęzie zamierają, jest wtedy mało atrakcyjna; nie zawiązuje szyszek; przed zimą brunatnieje, w sezonie powraca zielona barwa; wymaga wyższej wilgotności powietrza, łatwo zasycha
▫	‘Europe Gold’ — podobna do 'Aurescens' ale o silniejszym wzroście i z początkowo intensywniej złotożółtymi gałązkami
	‘Filiformis’ — krzew lub niskie drzewko do 3 m; korona rzadka, nieregularna; pędy nitkowate, długie zwisające, z wąskimi spłaszczonymi igłami, w parach, rzadko rozmieszczonymi; na bocznych, spłaszczonych rozgałęzieniach igły łuskowate, szarozielone, zimą brązowozielone; osobliwa odmiana ogrodowa dla kolekcjonerów
▫	‘Globosa’ (Spihlmannii) — w początkowych okresie korona regularnie kulista, gęsta, do 1.5 m wysokości; wolno rosnąca; stare krzewy zwykle nieregularne; gałązki drobne, wachlarzowate, jasnozielone, zimą szarozielone; nazwa używana też dla różnych odmian o kulistym pokroju
○	‘Golden Globe’ — kulista; igły żółte
	‘Golden Rocket’
▫	Golden Smaragd (‘Janed Gold’) — igły żółte; pochodzi od Smaragd
○	‘Golden Tuffet’ — karłowa; igły ciemnożółte
▫	‘Green Rocket’
▫	‘Grupa Fastigiata’ — odmiany wąskostożkowata, silnie rosnące, do 10 (15)m
	‘Herzberg’
▫	‘Holmstrup’ — odmiana wąskostożkowata, regularna, wolno rosnąca, gęsta, do 3-4 m wysokości; łuski ciemnozielone także zimą; być może mieszaniec żywotnika zachodniego (Thuja occidentalis) i żywotnika olbrzymiego (Thuja plicata) ⇒ żywotnik Senety (Thuja ×senetana)
○	‘Hoseri’ — kulista; karłowa, bardzo powoli rosnąca, do 50 (80) cm wysokości, rozgałęzienia wachlarzykowate, w formie małych lejków, b. gęsto ułożonych; dawna odmiana polska
	‘Hoveyi’ — krzew dość silnie rosnący, do 2 m; korona regularna, jajowata, z wiekiem może być zniekształcona; gałęzie wyprostowane, wachlarzowato ułożone silnie spłaszczone, jasnozielone gałązki
▫	‘Janed Gold’ (Golden Smaragd) — igły żółte; pochodzi od Smaragd
▫	‘Kary’ — karłowa; czarcia miotła od odmiany 'Smaragd'
▫	‘King of Brabant’ — gęściejsza i regularniejsza niż Brabant
▫	‘Kórnik’
▫	‘Krakus’
▫	‘Krasnal’ — miniaturowa, do 50cm
▫	‘Latvia’
◔	‘Lesdama’ (Dark Embers) — igły b. ciemne, kora pomarańczowa; pochodzi od Smaragd
▫	‘Little Champion’
▫	‘Little Giant’
▫	Lutescens (‘Wareana Lutescens’) — zbliżona do 'Wareana' ale gałązki bladożółte, jesienią i zimą bielejące; pokrój szerokostożkowaty z zaokrąglonym wierzchołkiem lub cylindryczny; wolno rosnąca; gałązki krótkie, wachlarzykowate, ustawione prawie poziomo, ± dachówkowato ułożone; do sadzenia pojedynczo lub w niedużych grupach
▫	‘Magdalena’ — kulista; igły żółte, biało pstre
	‘Maks’
	‘Maria’
	‘Miss Frosty’
	‘Mr Bowling Ball’ — niska, zwarta, 50 cm wysokości i 70 cm średnicy; ulistnienie ciemnozielone
○	‘Ohlendorffii’ — jajowata; pędy długie, sznurkowate
▫	‘Pendula’ — pokrój płaczący; pędy zielone
▫	Polish Gold (‘Aurescens’) — odmiana początkowo niemal kolumnowa, potem wąskostożkowata, do 10 m; gałązki wiosną i na początku lata instensywnie złocistożółte, potem trwale żółte lub żółtawe, intensywniej w pełnym słońcu i na optymalnym siedlisku; mrozoodporna; podobne odmiany to 'Europe Gold', 'Sunkist'
▫	‘Pyramidalis Compacta’
	‘Recurva Nana’ — b. wolno rosnąca, karłowa, do 1.5 m; pokrój nieregularny, szerokostożkowaty lub kulisty; gałązki wyprostowane, o zwisającym wierzchołku, często skręcone, jasnozielone, zimą brązowiejące
	‘Recurvata’
○	‘Rheingold’ — pochodzi od ‘Ellwangeriana Aurea’; wolniej rosnąca, karłowata, krzaczasta, początkowo z miękkimi, złocistymi igłami; strzyżone dłużej utrzymują cechy młodociane
	Robusta (‘Wareana’) — krzew lub niskie drzewo do 10 m wysokości, początkowo szybko rosnąca, potem wolno; korona regularna, gęsta, szerokostożkowata lub kopulasta z zaokrąglonym wierzchołkiem; gałązki wachlarzowate, gęste, grube, silnie spłaszczone, jasnozielone do szarozielonych, matowe; bardzo dawna odmiana; rozmnażana z nasion dość dobrze powtarza cechy; do sadzenia pojedynczo lub w niskich żywopłotach
▫	‘Salland’
○	‘Selena’ — kulista; do 1.5 m wysokości; kolor żółtoseledynowy
◔	‘Smaragd’ — korona regularna, wąskostożkowata lub cylindryczna, zwarta, do 3-4 m wysokości; podobna do 'Columna', ale zawiązująca nieliczne szyszki, co jest jej zaletą; igły soczysto zielone, także zimą; gałązki u młodych okazów ustawione pionowo, połyskujące; polecana na żywopłoty; prawdopodobnie mieszaniec żywotnika zachodniego (Thuja occidentalis) i żywotnika olbrzymiego (Thuja plicata) ⇒ żywotnik Senety (Thuja ×senetana)
▫	‘Smaragd Light’
○	‘Smaragd Variegata’ — piramidalna; pędy soczysto zielone, biało cętkowane, wyraźniejsze wiosną
▫	‘Smaragd Witbount’
▫	Spihlmannii (‘Globosa’) — w początkowych okresie korona regularnie kulista, gęsta, do 1.5 m wysokości; wolno rosnąca; stare krzewy zwykle nieregularne; gałązki drobne, wachlarzowate, jasnozielone, zimą szarozielone; nazwa używana też dla różnych odmian o kulistym pokroju
▫	‘Spiralis’
	‘Stolwijk’ — pokrój krzewiasty, szerokostożkowaty, gęsty; końce rozgałęzień złocistożółte, najpełniej wybarwione na majowych przyrostach, potem jasnozielone
▫	‘Sunkist’ — wolno rosnąca; pokrój krzewiasty, szerokostożkowaty, gęsty, do 2 m wysokości; gałązki złocistożółte, zimą brązowiejące w części wierzchołkowej; do sadzenia w pełnym słońcu (warunek ładnego wybarwienia)
○	‘Teddy’
	‘Tiny Tim’
	‘Umbraculifera’ — kulisto-spłaszczona, parasolowata, młode prawie kuliste, potem płaskokuliste, bardzo gęste, do 1 (2) m wysokości, regularne także w starszym wieku; młode rozgałęzienia płaskie, wachlarzowate, ustawione pionowo, u starszych roślin ukośne, końce gałązek zwieszone; barwa charakterystyczna, jasnozielona, niebieskozielono owoszczona, zimą brunatna
	‘Wagneri’ — wąskojajowata, do kilku m wysokości; wszystkie rozgałęzienia ± płaskie, pionowe, u starych egzemplarzy na końcach nieco zagięte, zwisające; łuski drobne, delikatne, ciemnozielone; odporna na suszę, mrozy i wiatry
	‘Wareana’ (Robusta) — krzew lub niskie drzewo do 10 m wysokości, początkowo szybko rosnąca, potem wolno; korona regularna, gęsta, szerokostożkowata lub kopulasta z zaokrąglonym wierzchołkiem; gałązki wachlarzowate, gęste, grube, silnie spłaszczone, jasnozielone do szarozielonych, matowe; bardzo dawna odmiana; rozmnażana z nasion dość dobrze powtarza cechy; do sadzenia pojedynczo lub w niskich żywopłotach
▫	‘Wareana Lutescens’ (Lutescens) — zbliżona do 'Wareana' ale gałązki bladożółte, jesienią i zimą bielejące; pokrój szerokostożkowaty z zaokrąglonym wierzchołkiem lub cylindryczny; wolno rosnąca; gałązki krótkie, wachlarzykowate, ustawione prawie poziomo, ± dachówkowato ułożone; do sadzenia pojedynczo lub w niedużych grupach
▫	‘Waxen’
▫	‘Woodwardii’ — wolno rosnący krzew do 2 m; pokrój regularny, zwarty, kulisty, jak 'Globosa' ale gęściejszy i odporniejszy na deformację; ciemnozielona także zimą; stara odmiana
◔	‘Yellow Ribbon’ — stożkowata; kolor złotożółty

symbolami ◼ ◕ ◑ ◔ ○ ▫ pokazano częstość występowania odmiany w ofercie handlowej, od najwyższej do najniższej; nazwy na żółtym tle są linkowane do własnej strony odmiany