| ||||||
| ||||||
| ||||||
opis
Drzewo 30 (35) m wysokości; korona gęsta; u drzew rosnących swobodnie szeroka, kopulasta, nisko osadzona na pniu i z potężnymi konarami; u drzew rosnących w zwarciu pień wysoki, gonny. Kora bardzo długo gładka, jasnoszara.
Liście jajowate do eliptycznych, 5 – 10 cm długości, prawie całobrzegie do odlegle falisto ząbkowanych. Początkowo wraz z ogonkiem jedwabiście owłosione, dojrzałe wyłysiałe z długimi włoskami tylko na nerwach spodniej strony liścia; wierzchem ciemnozielone, błyszczące, spodem jaśniejsze, matowe. Przylistki długie i wąskie, odpadają na samym początku rozwoju liści.
Owocem są trójgraniaste orzeszki, w liczbie 2 (3) w zdrewniałej okrywie z kolczastymi wyrostkami, dojrzałe wypadają z okrywy. Obfite owocowanie powtarza się raz na 5 – 8 (10) lat. Miąższ bukwi (po wyjęciu z łupiny) jest jadalny i dość smaczny (choć nieco cierpkawo-gorzkawy).
Gatunek o szeroki europejskim zasięgu. W Polsce przebiega północno-wschodnia granica zasięgu tego gatunku. Poza tym częsty, zwłaszcza na południu kraju i na Pomorzu. W centralnej Polsce występowanie buka ograniczają niskie opady.
Gatunek charakterystyczny (Ch.) dla:
Gatunek wyróżniający (D.) dla:
Różne parametry ekologiczne, z objaśnieniem - opisowym rozwinięciem tekstowym, są podane tekstem po zalogowaniu.
wybrane okazy · selected collections⇈
leg. Jacek Soboń
/Góry Kaczawskie, okolice Wlenia/ #5
leg. Barbara Łotocka #5
leg. Marek Snowarski
/Kołobrzeg, park zdrojowy/ #3
leg. Kamila i Bogusław Binkiewicz #3
leg. Antoni Mielnikow
/okolice Jaworzna/ #2
leg. Jarosław Makowski #2
leg. Marek Snowarski
/Arboretum Wojsławice/
/f. purpurea/ #3
właściwości i zastosowanie
⇈🌱
Drzewa bardzo dobrze prezentują się sadzone pojedynczo lub w luźnych grupach na odkrytej przestrzeni. Rosną szybko i są długowieczne. Efektowny jest pokrój (szeroka, nisko osadzona gęsta korona) i jasna kora pnia i gałęzi; wiosną wcześnie rozwijają się liście; jesienne wybarwienie liści przechodzi od żółtych, przez pomarańcze w ciepłe brązy. Gęste ulistnienie zapewnia głęboki cień pod koroną drzewa.
Rośnie stosunkowo szybko; drzewo długowieczne, do 350 lat.
Może być używany w parkach, dobrze znosi warunki miejskie.
W uprawie dość często znajdują się szczególnie atrakcyjne odmiany czerwone, ciemnopurpurowym, brązowoczerwonym letnim zabarwieniu liści (różne odmiany 'Purpurea'). Oprócz tego mamy odmiany o pędach zwisających (różne cv. Pendula), o liściach wiosną złocistożółtych (cv. Zlata), o liściach w różnym stopniu wycinanych (głęboko — cv. Asplenifolia, płytko — cv. Laciniata), o odmiennej formie korony (wydłużona, wąskostożkowata — grupa Fastigata, dodatkowo z pogiętymi gałęźmi — cv. Dawyck).
wymagania i uprawa
Wysokie wymagania glebowe. Dobrze rośnie na glebach żyznych, gliniastych lub gliniasto-piaszczystych, o odczynie obojętnym, słabo kwaśnym lub zasadowym, także na glebach wapiennych. Gleba nie może przesychać, możliwie z równym poziomem wód gruntowych (rzędu 1 – 2 m), źle znosi wahania poziomu wód gruntowych, stanowisko nie może też być podmokłe. Lepiej rozwija się w rejonach Polski z większą sumą opadów.
Młode liście i pędy mogą być niszczone przez późne, majowe przymrozki, jednak szybko następuje regeneracja. Większy problem mogą być oparzenia kory wystawionej na bezpośrednie światło słoneczne, pozostają trwałe zeszpecenia a nawet zgorzele prowadzące do zamarcia drzewa — problem ten dotyczy roślin młodych lub starych nagle odsłoniętych po wycięciu sąsiadujących drzew.
Rozmnaża się z nasion a odmiany przez szczepienie na kilkuletnich siewkach typowego buka.
⇈🌱🌸 opcje Bazaru
odmiany (form i odmian #77) analiza dostępności roślin
- ○ ‘bez odmiany’ #2
- ▫ ‘Albomarginata’ — liście nieregularnie biało obrzeżone
- ▫ ‘Anny's Red Pillar’ — wąskokolumnowa z purpurowymi liśćmi
- ▫ ‘Anny's Rohan Sentry’ — b. wąskokolumnowa z purpurowymi, postrzępionymi liśćmi
- ○ ‘Ansorgei’ — liście ciemnopurpurowe, b. wąskie (jak u części wierzb); powoli rosnąca #2
- ▫ ‘Arcuata’ — forma płacząca, korona parasolowata; wzrost powolny
- ○ ‘Aspleniifolia’ — (odm. wycinana) liście wąskie, rozmaicie zatokowato klapowane, w dole i górze zwężone, w górnej części długopędów bardzo wąskie, o pofalowanym brzegu; ciekawostka kolekcjonerska; wzrost powolny #2
- ▫ ‘Aspleniifolia Compacta’ — liście postrzępione; pokrój zwarty
- ▫ ‘Asterix’ — silnie karłowa, kulista
- ◔ ‘Atropunicea’ — liście początkowo prawie czarnopurpurowe, w sezonie purpurowe, pod koniec lata ciemnobrązowe; drzewo wysokie z kulistą koroną; u osobników rozmnażanych z nasion intensywność barwy liści zróżnicowana, należy selekcjonować [f. atropurpurea, Purpurea] #3
- ▫ ‘Aurea Pendula’ — forma płacząca; liście złotożółte
- ○ ‘Black Swan’ — korona wąska, płacząca, gałęzie zwisające, przewodnik spiralnie wygięty; liście ciemnopurpurowe #2
- ▫ ‘Brathay's Purple’ — liście poskręcane, ciemnopurpurowe
- ▫ ‘Calista’ — zwarta kolumnowa; liście zielone
- ▫ ‘Cochleata’ — karłowa; liście łyżeczkowato wklęsłe
- ▫ ‘Cockleshell’ — wyprostowany pokrój; liście b. drobne, okrągłe
- ▫ ‘Comptonifolia’ — liście silnie powcinane, jak u paprocie, zielone; korona owalna
- ▫ ‘Cristata’ — wolnorosnąca; liście nieregularnie poskręcane
- ◔ ‘Dawyck’ (Fastigiata, f. pyramidalis) — korona kolumnowa lub prawie wrzecionowata, u starych egzemplarzy stożkowata, zwarta, regularna; gałęzie wyprostowane, przylegające do pnia; wolno rosnąca; liście zielone [znaleziona ok. 1800r. w Szkocji] #3
- ○ ‘Dawyck Gold’ — kolumnowa; liście żółte #2
- ○ ‘Dawyck Purple’ — kolumnowa; liście purpurowe #2
- ▫ ‘Dentata’ — liście zębate, pofalowane
- ◔ f. pyramidalis → ‘Dawyck’ — korona kolumnowa lub prawie wrzecionowata, u starych egzemplarzy stożkowata, zwarta, regularna; gałęzie wyprostowane, przylegające do pnia; wolno rosnąca; liście zielone [znaleziona ok. 1800r. w Szkocji] #3
- ◔ Fastigiata → ‘Dawyck’ — korona kolumnowa lub prawie wrzecionowata, u starych egzemplarzy stożkowata, zwarta, regularna; gałęzie wyprostowane, przylegające do pnia; wolno rosnąca; liście zielone [znaleziona ok. 1800r. w Szkocji] #3
- ▫ ‘Faux de Verzy’ — pędy poskręcane; korona parasolowata
- ▫ ‘Felderbach’ — wolnorosnąca, pokrój nieregularny; liście b. drobne
- ○ ‘Franken’ — młode liście silnie biało plamiste; kora młodych pędów z pomarańczowym odcieniem #2
- ▫ ‘Golden Edge’ — liście żółto obrzeżone
- ▫ ‘Green Obelisk’ — wąskokolumnowa; liście powcinane
- ▫ ‘Greenwood’ — karłowa; liście drobne, łyżeczkowato wklęsłe
- ▫ ‘Haaren’ — forma płacząca, tworzy przewodnik; liście ciemnopurpurowe
- ▫ ‘Interrupta’ — liście nieregularnie poprzerywane, zielone
- ▫ ‘Interrupta Purpurea’ — liście nieregularnie poprzerywane, purpurowe
- ▫ ‘Knusperbäumchen’ — pędy silnie poskręcane
- ▫ ‘Laciniata’ — odmiana strzępolistna, liście pierzasto wcinane do połowy blaszki, klapy wąskie, zmienne; silnie rosnąca i osiągająca typowe dla gatunku rozmiary [f. heterophylla, f. incisa]
- ▫ ‘Londal’ — forma płacząca, bez przewodnika
- ▫ ‘Luteovariegata’ — liście żółto obrzeżone
- ▫ ‘Marmorstar’ — liście gęsto drobno biało plamiste
- ◔ ‘Mercedes’ — karłowa; liście lancetowate, blaszka silnie zredukowana, strzępiasta #3
- ▫ ‘Midnight Feather’ — purpurowolistna, silnie rosnąca, forma 'Aspleniforlia'
- ▫ ‘Millenium 2000’ — wolnorosnąca; liście drobne, błyszczące
- ◔ ‘Pendula’ — forma płacząca; korona zmienna, szerokoparasolowata, słupowa lub kopulasta, często malowniczo nieregularna; drobne gałązki silnie wydłużone i zwisające; starsze gałęzie ±poziome lub łukowato wzniesione i z silnie zwisającym wierzchołkiem; bardzo efektowna przez cały rok; stosować pojedynczo w reprezentacyjnych miejscach #3
- ▫ ‘Plaswijk’ — wąskokolumnowa; liście purpurowe
- ▫ ‘Prostrata’ — forma płacząca, bez przewodnika
- ▫ ‘Purple Drongo Weeper’ — karłowa, płacząca; liście strzępiaste, purpurowe
- ◔ ‘Purple Fountain’ — kolumnowa, gałęzie zwisające; liście czerwone #3
- ‘Purpurea Nana’ — wolnorosnąca, karłowa, korona stożkowa; liście ciemnopurpurowe
- ◔ ‘Purpurea Pendula’ — jak 'Pendula' (płacząca) ale z liśćmi ciemnopurpurowymi; rośnie wolno; zdarzają się niezwieszone rewersje niektórych gałęzi #3
- ○ ‘Purpurea Tricolor’ (Roseomarginata) — liście początkowo purpurowe, nieregularnie szeroko różowo obrzeżone, często nieco zniekształcone i pofalowane; latem liście ±brunatne, brzeg bieleje i zasycha; wzrost jak u typu; czasem gałęzie rewersyjne, bez biało-różowego obrzeżenia #2
- ▫ ‘Red Obelisk’ — kolumnowa; liście purpurowe, postrzępione
- ▫ ‘Red Spire’ — karłowa, zwarta; liście purpurowoczerwone, postrzępione
- ▫ ‘Red Trompenburg’ — liście purpurowoczerwone, lekko postrzępione i pofalowane
- ▫ ‘Remillyensis’ — forma płacząca, bez przewodnika
- ▫ ‘Retroflexa’ — korona rozłożysta, gałęzie przewisające
- ▫ ‘Riversii’ — liście duże, ciemnopurpurowe, błyszczące
- ○ ‘Rohan Gold’ — liście żółte, nieregularnie powcinane, karbowane i pofalowane na brzegu #2
- ▫ ‘Rohan Grandid’ — liście zielone, nieregularnie powcinane
- ▫ ‘Rohan Green Sentry’ — kolumnowa; liście zielone, nieregularnie powcinane
- ○ ‘Rohan Green Weeping’ — forma płacząca, karłowa; liście zielone, postrzępione, falowane #2
- ▫ ‘Rohan Minaret’ — kolumnowa; liście purpurowe, postrzępione
- ○ ‘Rohan Obelisk’ — zwarta, kolumnowa, 12 – 14 m; liście purpurowe, wcinane #2
- ▫ ‘Rohan Red Globe’ — korona kulista; liście bordowe, nieregularnie powcinane
- ○ ‘Rohan Red Weeping’ — pokrój płaczący, karłowa; liście ciemnopurpurowe, postrzępione, pofalowane #2
- ▫ ‘Rohan Weeping’ — pokrój płaczący, karłowa; liście purpurowe, postrzępione
- ▫ ‘Rohanii’ — liście węższe, wydłużone, głęboko nieregularnie powcinane, początkowo ciemnoczerwone, latem purpurowozielone; korona zwarta; silnie rosnąca [Czechy]
- ▫ ‘Rolf Marquardt’ — liście gęsto biało plamiste
- ○ Roseomarginata → ‘Purpurea Tricolor’ — liście początkowo purpurowe, nieregularnie szeroko różowo obrzeżone, często nieco zniekształcone i pofalowane; latem liście ±brunatne, brzeg bieleje i zasycha; wzrost jak u typu; czasem gałęzie rewersyjne, bez biało-różowego obrzeżenia #2
- ▫ ‘Rotundifolia’ — liście mniejsze, okrągłe
- ▫ ‘Sandrode’ — karłowa; liście powcinane
- ▫ ‘Silbertaler’ — karłowa; liście szeroko biało obrzeżone
- ▫ ‘Skrzat’ — karłowa; liście drobne, okrągłe
- ▫ ‘Spa’ — kolumnowa, wolnorosnąca
- ▫ ‘Striata’ — liście z żółtymi pasami wzdłuż nerwów
- ▫ ‘Suentalensis’ — forma płacząca, bez przewodnika
- ◔ ‘Swat Magret’ — liście ciemnopurpurowe, duże, z falistym brzegiem #3
- ▫ ‘Tortuosa Purpurea’ — wolnorosnąca, gałęzie poziome; liście purpurowe
- ▫ ‘Two Color Weeping’ — karłowa, płacząca; liście lekko postrzępione, zielone, młode czerwone
- ▫ ‘Viridivariegata’ — liście jasnozielono i żółto plamiste
- ▫ ‘Wolke’ — liście kremowożółto marmurkowate
- ▫ ‘Zlatia’ — liście początkowo złotożółte, latem żółtozielone lub jasnozielone; wolno rosnąca
nomenklatura, etymologia
ℹ️
⇈
poznanie znaczenia i pochodzenia nazwy ułatwia jej zapamiętanie
Fagus sylvatica [🔉 * sil·wā·ti·ka] • Fagus sylvatica L. ssp. sylvatica [🔉 * sil·wā·ti·ka] • (pl) buk zwyczajny
(lat.) sylvāticus, -a, -um; sylvestris (-ter), -is, -e; silvāticus, silvestris adj.
leśny, występujący w lasach; także dziki, bytujący w lasach lub zaroślach - w opozycji do uprawianych; także formy silvaticus, silvestris, silvester; od lat. rzeczownika sylva, silva, -ae (f) las
leśny, występujący w lasach; także dziki, bytujący w lasach lub zaroślach - w opozycji do uprawianych; także formy silvaticus, silvestris, silvester; od lat. rzeczownika sylva, silva, -ae (f) las
mieszaniec Fagus sylvatica ⇈
Fagus ×taurica · buk pospolity podolski
Fagus ×moesiaca · Fagus sylvatica ssp. moesiaca
antropofit zadomowiony we florze Polski [24]
=×
Fagus orientalis · buk zwyczajny wschodni
buk wschodni
Fagus sylvatica ssp. orientalis
takson uprawiany [24]
Fagus ×moesiaca · Fagus sylvatica ssp. moesiaca
antropofit zadomowiony we florze Polski [24]
=×
buk wschodni
Fagus sylvatica ssp. orientalis
takson uprawiany [24]