opis
Drzewo 30(35) m wysokości; korona gęsta; u drzew rosnących swobodnie szeroka, kopulasta, nisko osadzona na pniu i z potężnymi konarami; u drzew rosnących w zwarciu pień wysoki, gonny. Kora bardzo długo gładka, jasnoszara.
Liście jajowate do eliptycznych, 5-10 cm długości, prawie całobrzegie do odlegle falisto ząbkowanych. Początkowo wraz z ogonkiem jedwabiście owłosione, dojrzałe wyłysiałe z długimi włoskami tylko na nerwach spodniej strony liścia; wierzchem ciemnozielone, błyszczące, spodem jaśniejsze, matowe. Przylistki długie i wąskie, odpadają na samym początku rozwoju liści.
Owocem są trójgraniaste orzeszki, w liczbie 2(3) w zdrewniałej okrywie z kolczastymi wyrostkami, dojrzałe wypadają z okrywy. Obfite owocowanie powtarza się raz na 5-8(10) lat. Miąższ bukwi (po wyjęciu z łupiny) jest jadalny i dość smaczny (choć nieco cierpkawo-gorzkawy).
występowanie
wybrane okazy · selected collections ⇈
leg. Jacek Soboń
/Góry Kaczawskie, okolice Wlenia/
leg. Barbara Łotocka
leg. Marek Snowarski
/Kołobrzeg, Park Zdrojowy/
leg. Antoni Mielnikow
/okolice Jaworzna/
leg. Jarosław Makowski
leg. Marek Snowarski
/Arboretum Wojsławice/
/f. purpurea/
leg. Jacek Soboń
/cv. Riversii/
leg. Marek Snowarski
/Arboretum Wirty/
właściwości i zastosowanie
Drzewa bardzo dobrze prezentują się sadzone pojedynczo lub w luźnych grupach na odkrytej przestrzeni. Rosną szybko i są długowieczne. Efektowny jest pokrój (szeroka, nisko osadzona gęsta korona) i jasna kora pnia i gałęzi; wiosną wcześnie rozwijają się liście; jesienne wybarwienie liści przechodzi od żółtych, przez pomarańcze w ciepłe brązy. Gęste ulistnienie zapewnia głęboki cień pod koroną drzewa. Rośnie stosunkowo szybko; drzewo długowieczne, do 350 lat. Może być używany w parkach, dobrze znosi warunki miejskie.
W uprawie dość często znajdują się szczególnie atrakcyjne odmiany czerwone, ciemnopurpurowym, brązowoczerwonym letnim zabarwieniu liści (różne odmiany 'Purpurea'). Oprócz tego mamy odmiany o pędach zwisających (różne cv. Pendula), o liściach wiosną złocistożółtych (cv. Zlata), o liściach w różnym stopniu wycinanych (głęboko — cv. Asplenifolia, płytko — cv. Laciniata), o odmiennej formie korony (wydłużona, wąskostożkowata — grupa Fastigata, dodatkowo z pogiętymi gałęźmi — cv. Dawyck).
wymagania i uprawa
Wysokie wymagania glebowe. Dobrze rośnie na glebach żyznych, gliniastych lub gliniasto-piaszczystych, o odczynie obojętnym, słabo kwaśnym lub zasadowym, także na glebach wapiennych. Gleba nie może przesychać, możliwie z równym poziomem wód gruntowych (rzędu 1-2 m), źle znosi wahania poziomu wód gruntowych, stanowisko nie może też być podmokłe. Lepiej rozwija się w rejonach Polski z większą sumą opadów.
Młode liście i pędy mogą być niszczone przez późne, majowe przymrozki, jednak szybko następuje regeneracja. Większy problem mogą być oparzenia kory wystawionej na bezpośrednie światło słoneczne, pozostają trwałe zeszpecenia a nawet zgorzele prowadzące do zamarcia drzewa — problem ten dotyczy roślin młodych lub starych nagle odsłoniętych po wycięciu sąsiadujących drzew.
Rozmnaża się z nasion a odmiany przez szczepienie na kilkuletnich siewkach typowego buka.
⇈ 🌱 🌸
odmiany uprawne (#80) ⇒ analiza dostępności roślin i nasion
A · Albomarginata · Anny's Red Pillar · Anny's Rohan Sentry · Ansorgei · Arcuata · Aspleniifolia · Aspleniifolia Compacta · Asterix · Atropunicea · Aurea Pendula · B · Black Swan · Brathay's Purple · C · Calista · Cochleata · Cockleshell · Comptonifolia · Cristata · D · Dawyck · Dawyck Gold · Dawyck Purple · Dentata · E · Engeriana · f · f. pyramidalis · F · Fastigiata · Faux de Verzy · Felderbach · Franken · G · Golden Edge · Green Obelisk · Greenwood · H · Haaren · I · Interrupta · Interrupta Purpurea · K · Knusperbäumchen · L · Laciniata · Latifolia · Londal · Luteovariegata · M · Marmorstar · Mercedes · Midnight Feather · Millenium 2000 · P · Pendula · Plaswijk · Prostrata · Purple Drongo Weeper · Purple Fountain · Purpurea Nana · Purpurea Pendula · Purpurea Tricolor · R · Red Obelisk · Red Spire · Red Trompenburg · Remillyensis · Retroflexa · Riversii · Rohan Gold · Rohan Grandid · Rohan Green Sentry · Rohan Green Weeping · Rohan Minaret · Rohan Obelisk · Rohan Red Globe · Rohan Red Weeping · Rohan Weeping · Rohanii · Rolf Marquardt · Roseomarginata · Rotundifolia · S · Sandrode · Silbertaler · Skrzat · Spa · Striata · Suentalensis · Swat Magret · Sychrov · T · Tortuosa Purpurea · Two Color Weeping · V · Viridivariegata · W · Wolke · Z · Zlatia
| ○ | bez odmiany |
| ▫ | ‘Albomarginata’ — liście nieregularnie biało obrzeżone |
| ▫ | ‘Anny's Red Pillar’ — wąskokolumnowa z purpurowymi liśćmi |
| ▫ | ‘Anny's Rohan Sentry’ — b. wąskokolumnowa z purpurowymi, postrzępionymi liśćmi |
| ○ | ‘Ansorgei’ — liście ciemnopurpurowe, b. wąskie (jak u części wierzb); powoli rosnąca |
| ▫ | ‘Arcuata’ — forma płacząca, korona parasolowata; wzrost powolny |
| ○ | ‘Aspleniifolia’ — (odm. wycinana) liście wąskie, rozmaicie zatokowato klapowane, w dole i górze zwężone, w górnej części długopędów bardzo wąskie, o pofalowanym brzegu; ciekawostka kolekcjonerska; wzrost powolny |
| ▫ | ‘Aspleniifolia Compacta’ — liście postrzępione; pokrój zwarty |
| ▫ | ‘Asterix’ — silnie karłowa, kulista |
| ◔ | ‘Atropunicea’ — liście początkowo prawie czarnopurpurowe, w sezonie purpurowe, pod koniec lata ciemnobrązowe; drzewo wysokie z kulistą koroną; u osobników rozmnażanych z nasion intensywność barwy liści zróżnicowana, należy selekcjonować |
| ▫ | ‘Aurea Pendula’ — forma płacząca; liście złotożółte |
| ○ | ‘Black Swan’ — korona wąska, płacząca, gałęzie zwisające, przewodnik spiralnie wygięty; liście ciemnopurpurowe |
| ▫ | ‘Brathay's Purple’ — liście poskręcane, ciemnopurpurowe |
| ▫ | ‘Calista’ — zwarta kolumnowa; liście zielone |
| ▫ | ‘Cochleata’ — karłowa; liście łyżeczkowato wklęsłe |
| ▫ | ‘Cockleshell’ — wyprostowany pokrój; liście b. drobne, okrągłe |
| ▫ | ‘Comptonifolia’ — liście silnie powcinane, jak u paprocie, zielone; korona owalna |
| ▫ | ‘Cristata’ — wolnorosnąca; liście nieregularnie poskręcane |
| ◔ | ‘Dawyck’ (f. pyramidalis, Fastigiata) — korona kolumnowa lub prawie wrzecionowata, u starych egzemplarzy stożkowata, zwarta, regularna; gałęzie wyprostowane, przylegające do pnia; wolno rosnąca; liście zielone |
| ○ | ‘Dawyck Gold’ — kolumnowa; liście żółte |
| ○ | ‘Dawyck Purple’ — kolumnowa; liście purpurowe |
| ▫ | ‘Dentata’ — liście zębate, pofalowane |
| ‘Engeriana’ | |
| ◔ | f. pyramidalis (‘Dawyck’, Fastigiata) — korona kolumnowa lub prawie wrzecionowata, u starych egzemplarzy stożkowata, zwarta, regularna; gałęzie wyprostowane, przylegające do pnia; wolno rosnąca; liście zielone |
| ◔ | Fastigiata (‘Dawyck’, f. pyramidalis) — korona kolumnowa lub prawie wrzecionowata, u starych egzemplarzy stożkowata, zwarta, regularna; gałęzie wyprostowane, przylegające do pnia; wolno rosnąca; liście zielone |
| ▫ | ‘Faux de Verzy’ — pędy poskręcane; korona parasolowata |
| ▫ | ‘Felderbach’ — wolnorosnąca, pokrój nieregularny; liście b. drobne |
| ○ | ‘Franken’ — młode liście silnie biało plamiste; kora młodych pędów z pomarańczowym odcieniem |
| ▫ | ‘Golden Edge’ — liście żółto obrzeżone |
| ▫ | ‘Green Obelisk’ — wąskokolumnowa; liście powcinane |
| ▫ | ‘Greenwood’ — karłowa; liście drobne, łyżeczkowato wklęsłe |
| ▫ | ‘Haaren’ — forma płacząca, tworzy przewodnik; liście ciemnopurpurowe |
| ▫ | ‘Interrupta’ — liście nieregularnie poprzerywane, zielone |
| ▫ | ‘Interrupta Purpurea’ — liście nieregularnie poprzerywane, purpurowe |
| ▫ | ‘Knusperbäumchen’ — pędy silnie poskręcane |
| ▫ | ‘Laciniata’ — odmiana strzępolistna, liście pierzasto wcinane do połowy blaszki, klapy wąskie, zmienne; silnie rosnąca i osiągająca typowe dla gatunku rozmiary |
| ‘Latifolia’ | |
| ▫ | ‘Londal’ — forma płacząca, bez przewodnika |
| ▫ | ‘Luteovariegata’ — liście żółto obrzeżone |
| ▫ | ‘Marmorstar’ — liście gęsto drobno biało plamiste |
| ◔ | ‘Mercedes’ — karłowa; liście lancetowate, blaszka silnie zredukowana, strzępiasta |
| ▫ | ‘Midnight Feather’ — purpurowolistna, silnie rosnąca, forma 'Aspleniforlia' |
| ▫ | ‘Millenium 2000’ — wolnorosnąca; liście drobne, błyszczące |
| ◔ | ‘Pendula’ — forma płacząca; korona zmienna, szerokoparasolowata, słupowa lub kopulasta, często malowniczo nieregularna; drobne gałązki silnie wydłużone i zwisające; starsze gałęzie ± poziome lub łukowato wzniesione i z silnie zwisającym wierzchołkiem; bardzo efektowna przez cały rok; stosować pojedynczo w reprezentacyjnych miejscach |
| ▫ | ‘Plaswijk’ — wąskokolumnowa; liście purpurowe |
| ▫ | ‘Prostrata’ — forma płacząca, bez przewodnika |
| ▫ | ‘Purple Drongo Weeper’ — karłowa, płacząca; liście strzępiaste, purpurowe |
| ◔ | ‘Purple Fountain’ — kolumnowa, gałęzie zwisające; liście czerwone |
| ‘Purpurea Nana’ — wolnorosnąca, karłowa, korona stożkowa; liście ciemnopurpurowe | |
| ◔ | ‘Purpurea Pendula’ — jak 'Pendula' (płacząca) ale z liśćmi ciemnopurpurowymi; rośnie wolno; zdarzają się niezwieszone rewersje niektórych gałęzi |
| ○ | ‘Purpurea Tricolor’ (Roseomarginata) — liście początkowo purpurowe, nieregularnie szeroko różowo obrzeżone, często nieco zniekształcone i pofalowane; latem liście ± brunatne, brzeg bieleje i zasycha; wzrost jak u typu; czasem gałęzie rewersyjne, bez biało-różowego obrzeżenia |
| ▫ | ‘Red Obelisk’ — kolumnowa; liście purpurowe, postrzępione |
| ▫ | ‘Red Spire’ — karłowa, zwarta; liście purpurowoczerwone, postrzępione |
| ▫ | ‘Red Trompenburg’ — liście purpurowoczerwone, lekko postrzępione i pofalowane |
| ▫ | ‘Remillyensis’ — forma płacząca, bez przewodnika |
| ▫ | ‘Retroflexa’ — korona rozłożysta, gałęzie przewisające |
| ▫ | ‘Riversii’ — liście duże, ciemnopurpurowe, błyszczące |
| ○ | ‘Rohan Gold’ — liście żółte, nieregularnie powcinane, karbowane i pofalowane na brzegu |
| ▫ | ‘Rohan Grandid’ — liście zielone, nieregularnie powcinane |
| ▫ | ‘Rohan Green Sentry’ — kolumnowa; liście zielone, nieregularnie powcinane |
| ○ | ‘Rohan Green Weeping’ — forma płacząca, karłowa; liście zielone, postrzępione, falowane |
| ▫ | ‘Rohan Minaret’ — kolumnowa; liście purpurowe, postrzępione |
| ○ | ‘Rohan Obelisk’ — zwarta, kolumnowa, 12-14 m; liście purpurowe, wcinane |
| ▫ | ‘Rohan Red Globe’ — korona kulista; liście bordowe, nieregularnie powcinane |
| ○ | ‘Rohan Red Weeping’ — pokrój płaczący, karłowa; liście ciemnopurpurowe, postrzępione, pofalowane |
| ▫ | ‘Rohan Weeping’ — pokrój płaczący, karłowa; liście purpurowe, postrzępione |
| ▫ | ‘Rohanii’ — liście węższe, wydłużone, głęboko nieregularnie powcinane i pofalowane, początkowo purpurowe, potem krwisto- ciemnoczerwone, latem purpurowozielone do brunatnozielonych, jesienią przebarwiają się żółtobrązowo; korona zwarta, wyprostowana, początkowo stożkowata, starsze drzewa o zaokrąglonej koronie / podstawowe cechy: wysokość: 10 – 15 m · szerokość: 10 – 12 m · zwarta · wolno rosnąca |
| ▫ | ‘Rolf Marquardt’ — liście gęsto biało plamiste |
| ○ | Roseomarginata (‘Purpurea Tricolor’) — liście początkowo purpurowe, nieregularnie szeroko różowo obrzeżone, często nieco zniekształcone i pofalowane; latem liście ± brunatne, brzeg bieleje i zasycha; wzrost jak u typu; czasem gałęzie rewersyjne, bez biało-różowego obrzeżenia |
| ▫ | ‘Rotundifolia’ — liście mniejsze, okrągłe |
| ▫ | ‘Sandrode’ — karłowa; liście powcinane |
| ▫ | ‘Silbertaler’ — karłowa; liście szeroko biało obrzeżone |
| ▫ | ‘Skrzat’ — karłowa; liście drobne, okrągłe |
| ▫ | ‘Spa’ — kolumnowa, wolnorosnąca |
| ▫ | ‘Striata’ — liście z żółtymi pasami wzdłuż nerwów |
| ▫ | ‘Suentalensis’ — forma płacząca, bez przewodnika |
| ◔ | ‘Swat Magret’ — liście ciemnopurpurowe, duże, z falistym brzegiem |
| ‘Sychrov’ | |
| ▫ | ‘Tortuosa Purpurea’ — wolnorosnąca, gałęzie poziome; liście purpurowe |
| ▫ | ‘Two Color Weeping’ — karłowa, płacząca; liście lekko postrzępione, zielone, młode czerwone |
| ▫ | ‘Viridivariegata’ — liście jasnozielono i żółto plamiste |
| ▫ | ‘Wolke’ — liście kremowożółto marmurkowate |
| ▫ | ‘Zlatia’ — liście początkowo złotożółte, latem żółtozielone lub jasnozielone; wolno rosnąca |
