Prunus spinosa L.

Niewysokie krzewy 1 – 2 (3) m wysokości, rzadziej niskie drzewa (do 4 m wysokości), bogato rozgałęzione, wokół krzewu z licznymi pędami (odroślami korzeniowymi) odbijającymi z pączków przybyszowych powstałych na płytko i daleko rozchodzących się korzeniach.

Gałązki zwykle silnie ociernione, rzadziej słabo lub wcale. Młode pędy krótko, kutnerowato owłosione, z czasem w łysiejące, sztywne, jednoroczne brązowe do czerwonobrązowych, starsze szarobrązowe, ciemnobrązowe. Pędy końcowego rzędu ±prostopadle odstające, skrócone, zakończone silnym cierniem.

Pączki małe, kuliste lub jajowate, po 1 – 3 (4), z łuskami brązowymi do czerwonobrązowych, rzadko owłosionymi, brzegiem orzęsionymi.

Blaszki liściowe o dużej rozpiętości kształtów — odwrotniejajowate, szerokojajowate, eliptyczne, do szerokoeliptycznych, rzadko lancetowate, (15) 20 – 40 (50) mm długości i (7) 10 – 20 mm szerokości; zakończone tępo lub szpiczasto; nasada klinowato zwężona; brzeg pojedynczo lub podwójnie ostro piłkowanoząbkowany; ciemnozielone do szarozielonych; górna powierzchnia naga lub rzadko owłosiona; spód początkowo gęsto owłosiony, potem łysiejący za wyjątkiem nerwów. Ogonek liściowy 2 – 10 mm długości, owłosiony lub nagi. Przylistki równowąskie, ±5 mm długości, brzegiem piłkowanoząbkowane z gruczołkami, owłosione, nietrwałe.

Kwiaty pojedynczo lub pęczkach po 2(-5), do 20 mm średnicy, liczniej na końcowych odcinkach młodych pędów. Szypułki kwiatów krótkie, 5 – 8 mm długości, nagie lub owłosione, sztywne, wzniesione.

Działki trójkątniejajowate ±2 mm długości, nagie lub ogruczolone, nie odgięte, na brzegu orzęsione.

Płatki korony jajowate do podługowatojajowatych, 6 – 8 (9) mm długości, czysto białe, z krótkim paznokciem.

Owoc pestkowy, kulisty (8) 10 – 15 mm średnicy, zwykle silnie (rzadko słabo) owoszczony, niebieskoczarny, ciemnoniebieskofioletowy, w smaku dławiąco cierpki (rzadko słodki), miąższ zielonawy, dość zwarty; pestka ±kulista, z ostrym wierzchołkiem i zaokrągloną lub szpiczastą podstawą, 7 – 10 mm średnicy, drobno brodawkowana z podłużnymi żeberkami, jasnobrązowa do żółtawobrązowej, zwykle silnie zrośnięta z miąższem; szypułka owocu tak jak i kwiatu krótka, sztywna, wzniesiona.

Kwitnienie wcześnie wiosną, przed rozwojem liści, w (marcu)kwietniu(maju). Owoce dojrzewają późno, w październiku-listopadzie.

Gatunek zmienny pod względem owłosienia, wielkości i kształtu liści. Owoce różnią się stopniem owoszczenia i smakiem; pestki różnią się kształtem. Zmienność dotyczy też wielkości kwiatów.

Gatunek pospolity za wyjątkiem północnej części Polski, gdzie nieczęsty i za wyjątkiem wyższych położeń górskich.

Krzaczaste, słoneczne okrajki lasów, miedze, krzaczaste zarośla śródpolne, skraje dróg, zarasta nieużytkowane przez dłuższy czas lub słabo eksploatowane użytki zielone, tereny zruderalizowane. Tworzy takie monogatunkowe zarośla.

Owoce są jadalne; mniej dławiąco-cierpkie stają się po silniejszych przymrozkach.

Krajowy krzew, odporny na trudne warunki wodne, można używać do tworzenia trwałych żywopłotów formowanych (1 – 2 m wysokości) i nieformowanych (tej samej wysokości) o silnie wyrażonym charakterze obronnym; z uwagi na ciernie tworzą mur nie do przebycia. W okresie przedwiosennym, gdy krzewy kwitną jeszcze przed rozwojem liści, taki żywopłot jest niezwykle ozdobny. W okresie jesienno-wczesnozimowym ozdobę stanowią granatowe owoce. Są one jadalne, choć dla amatorów z uwagi na znaczną cierpkość.