Chociaż w Polsce występuje tylko kilka rodzimych gatunków pierwiosnków, to w skali świata jest to rodzaj obfitujący w gatunki. Jest ich ponad 400, przeważnie rosną w górach półkuli północnej; na samym Kaukazie występuje 25 gatunków. Przynajmniej kilkadziesiąt gatunków pierwiosnków potencjalnie nadaje się do uprawy w warunkach naszego klimatu i rzeczywiście w ofercie spotyka się ich całkiem sporo, bo około dwudziestu gatunków botanicznych pierwiosnków i wiele odmian uprawnych.
Rurka korony walcowata, tak długa jak łatki lub dłuższa od łatek, bez zwężenia w gardzieli.
Szyjka słupka długa. Torebka wielonasienna.
Liście ±jajowate.
Szyjka słupka długa. Torebka wielonasienna.
Liście ±jajowate.
fu
elatior × veris
u6
15-30 IV-V
Primula ×polyanthapierwiosne. ogrodow.
veris × vulgaris (acaulis)
u6/5
◐ ⬤ 5-10 III-IV
Primu. ×pruhonician.pierwiosn. pruhonick.
juliana ≡ juliae × vulgaris (acaulis)
u2/2
pierwiosnek piętrowy
p. kandelabrowy, P. candelabra hybr.
u5/8
☼ ◐ 10-20 IV-V
Primula ×pubescenspierwiosne. omszony
P. auricula hort
nazwa pozycji klucza
*alternatywy dla tej pozycji
· do pozycji w szablonie klucza:
(z)
· powrót z szablonu klucza:
(p)
|
liście w pączku z brzegiem zawiniętym ku górze (z) *liście w pączku z brzegiem zagiętym na spód liścia· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Kielich obły. | ||||||||
· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Kwiaty żółte, na szczycie głąbików (zwykle dłuższego od liści), w wielokwiatowym baldachu. Występuje w Tatrach na skałach wapiennych od regli po najwyższe szczyty. Występuje jeszcze w Alpach, Apeninach i w zachodniej części Bałkanów.
Pod nazwą Primula auricula hort. są sprzedawane liczne ogrodowe odmiany mieszańcowe pierwiosnka łyszczaka (Primula auricula) i pierwiosnka szorstkiego (Primula hirsuta) których właściwą nawą jest pierwiosnek omszony (Primula ×pubescens). | ||||||||
· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Kwiaty fioletowopurpurowe, do 3 cm średnicy, zwykle 1 (2) na krótkiej szypule, na bardzo krótkim (czasem niewidocznym) głąbiku; gardziel kwiatu gruczołowato owłosiona. Ząbki kielicha zaokrąglone. · ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony Karkonosze i Karpaty, w piętrze kosodrzewiny i alpejskim częsty. | ||||||||
|
liście w pączku z brzegiem zagiętym na spód liścia (z) *liście w pączku z brzegiem zawiniętym ku górze· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Kielich ± kanciasty. | ||||||||
|
kwiaty różowe lub purpurowofioletowe; kielich tępokanciasty (z) *kwiaty żółte (u odmian ozdobnych także inne), kielich ostrokanciasty· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Blaszki liściowe słabo pomarszczone, bez widocznej nerwacji. · ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony | ||||||||
|
· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
▶ Primula halleri (pierwiosnek Hallera) pierwiosnek długokwiatowy · pierwiosnka Hallera ·
syn. Primula halleri · Primula longiflora · takson wymarły na terenie Polski [491] Gatunek górski, najbliżej Polski w Karpatach. W Polsce w latach 60-tych XXw. było obserwowane jedno stanowisko w Bieszczadach. Obecnie prawdopodobnie wymarły na terenie Polski. | ||||||||
|
kwiaty żółte (u odmian ozdobnych także inne), kielich ostrokanciasty (z) *kwiaty różowe lub purpurowofioletowe; kielich tępokanciasty· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Liście stosunkowo cienkie, owłosione, omszone lub wyłysiałe, ± pomarszczone, z wyraźną siatką nerwów. · ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony | ||||||||
|
kwiaty pojedynczo na szypułach wyrastającej z różyczki liściowej (z) *kwiaty w baldachu na wyraźnym głąbiku· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
| ||||||||
|
· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Kwiaty czerwonofioletowe 2-2.5 cm średnicy. ▶ Primula juliae (pierwiosnek gruziński) pierwiosnka gruzińska · takson uprawiany [491] Uprawiana bylina ozdobna, przejściowo dziczejąca.
| ||||||||
· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Kwiaty do 4 cm średnicy, bladożółte lub u uprawianych odmian różnobarwne. ▶ Primula vulgaris (pierwiosnek bezłodygowy)  pierwiosnek zwyczajny · pierwiosnka bezłodygowa · (potocznie: "pierwiosnek ogrodowy") ·
syn. Primula acaulis · takson wymarły na terenie Polski [491] Często uprawiana w ogrodach, przejściowo dziczejąca.
W uprawie także odmiany barwne i mieszańcowe.
Naturalne stanowiska w Polsce niegdyś koło Lublina i w Karpatach, obecnie wymarły na naturalnych stanowiskach w Polsce; częsty na zachodzie i południu Europy; poza tym rozpowszechniony w całej Eurazji i w zachodniej części Ameryki Północnej. | ||||||||
|
kwiaty w baldachu na wyraźnym głąbiku (z) *kwiaty pojedynczo na szypułach wyrastającej z różyczki liściowej | ||||||||
|
korona intensywnie żółta, kielich ± odstaje od rurki korony (z) *korona bladożółta, kielich ± przylega do rurki korony· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Kielich luźny, ± odstający od rurki korony, jednobarwny bladożółty lub bladozielony, ze szpiczastymi ząbkami, dłuższy od dojrzałej torebki. · ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony Zarośla, widne lasy i ich skraje, murawy.
| ||||||||
|
korona bladożółta, kielich ± przylega do rurki korony (z) *korona intensywnie żółta, kielich ± odstaje od rurki korony· ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony
· Kielich ± ściśle przylegający do rurki korony, wyraźnie dwubarwny brzeg ząbki i kanty zielone, między nimi jaśniejszy, ząbki zaostrzone, krótszy lub równie długi jak dojrzała torebka, ta ± wystaje z kielicha. · ta cecha diagnostyczna jest widoczna po zalogowaniu, w pełnej wersji atlasu, opcja logowania znajduje się prawym górnym rogu strony Zarośla, lasy liściaste, łąki. | ||||||||
po zalogowniu, w pełnej wersji atlasu, jest tu dodatkowa, zwarta, wersja klucza - wygodna w użyciu gdy chcemy szybko zorientować się w jego strukturze lub znamy już klucz i chcemy szybciej dojść do celu; przycisk logowania jest w prawym górnym rogu strony
właściwości i zastosowanie
Niektóre kwitną bardzo wcześnie: w marcu lub kwietniu zakwitają pierwiosnek ząbkowany (Primula denticulata) i pierwiosnek różowy (Primula rosea).
Szczególnie późno, w czerwcu i lipcu kwitną niektóre dalekowschodnie gatunki — są to rośliny duże, preferujące wilgotne, nadwodne stanowiska np. pierwiosnek Florindy (Primula florindae), pierwiosnek japoński (Primula japonica), pierwosnek przyprószony (Primula pulverulenta), pierwiosnek Beesa (Primula beesiana), pierwiosnek Viala (Primula viali).
⇈
🌱
Pierwiosnki to byliny ogrodowe. Ich liście są zebrane w przyziemną różyczkę liściową (rozetę). Kwiaty pojawiają się u większość gatunków w drugiej połowie kwietnia i w maju w baldachu na bezlistnym pędzie kwiatostanowym (głąbiku) lub rzadziej pojedynczo na szypule wyrastającej z kłącza lub w formie kłosa lub w kilku okółkach na głąbiku.
W zależności od wymagań konkretnych gatunków uprawiamy je w alpinariach (kolekcjonerskie gatunki wysokogórskie), na skalniakach, na rabatach.
Potoczna nazwa prymulka lub prymula odnosi się do pierwiosnka bezłodygowego (Primula vulgaris) i jej odmian mieszańcowych: pierwiosnka ogrodowego (Primula ×polyantha). Jest to spolszczona łacińska nazwa i oznacza kwitnące najwcześniej, jako pierwsze na wiosnę.
Grupa tzw. pierwiosnków piętrowych, to gatunki nadwodne, znacznych rozmiarów; ich kwiaty są zebrane w kilku okółkach (piętrach). W ogrodach spotykamy także odmiany mieszańcowe tzw. pierwiosnki kandelabrowe np. pierwiosnek piętrowy (Primula ×bulleesiana).
wymagania i uprawa
Niemal wszystkie wymagają gleby trwale wilgotnej (choć zwykle nie podmokłej) i korzystne są dla nich stanowiska chłodne o wysokiej wilgotności powietrza. Stąd dobre stanowiska są w miejscach bardziej wilgotnych nad oczkami wodnymi lub większymi zbiornikami wodnymi.
Pierwiosnki rozmnaża się przez wysiew nasion lub wegetatywnie.
Pierwiosnki można rozmnażać wegetatywnie, przez podział rozrośniętych egzemplarzy lub przez sadzonki korzeniowe. Rośliny pierwiosnka dzieli się po przekwitnięciu, latem, oddziela się boczne rozłogi wraz z przynależnymi im rozetami liści. Sadzonki korzeniowe przygotowujemy zimą, z odrywanych (nie ciętych) korzeni, wtedy pewniej wytworzą pąki pędowe.
⇈ 🌱 🌸
odmiany uprawne (#5) ⇒ analiza dostępności roślin i nasion
| ▫ | ‘Barbara Midwinter’ — skalniakowy; kwiaty różowopurpurowe, kwiecień-maj; 10cm |
| ▫ | ‘Dark Rosaleen’ — skalniakowy; kwiaty purpurowobordowo-białe, kwiecień-maj; liście brązowozielone; 15cm |
| ‘Francesca’ | |
| ▫ | ‘Garryarde Guinevere’ — skalniakowy; kwiaty jasnoróżowe z żółtym oczkiem; liście purpurowozielone; 20cm |
| ▫ | ‘Mc Watts Cream’ — skalniakowe; kwiaty kremowożółtawe z żółtym oczkiem; 25cm |
ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji