Lamium purpureum L. [🔉 la·mi·um *]

Roślina zielna, jednoroczna lub dwuletnia. Ziele ma charakterystyczny, silny, raczej nieprzyjemny zapach.

Łodyga podnosząca się lub rzadziej wzniesiona, zwykle rozgałęziona u podstawy, 10-20 (30) cm wysokości, fioletowo nabiegła, naga.

Wszystkie liście ogonkowe (także podsadki), blaszka liściowa jajowata do okrągło- lub trójkątniejajowatej, 1-5 cm długości i 1-3 cm szerokości, powierzchnia rzadko owłosiona, brzeg karbowany do karbowano-ząbkowanego. Dolne liści o sercowatej nasadzie i tępym wierzchołku oraz z długim ogonkiem liściowym, 15-35 mm długości. Górne liście, wspierające nibyokółki, mają wierzchołek szpiczasty i krótki ogonek liściowy, 2-5 mm długości.

Kwiatostany wyrastają w kątach podsadek podobnych do liści łodygowych ale mniejszych, często z fioletową dominantą barwną. Kwiaty są zebrane po 6-10 w nibyokółkach, w dolnej części oddalonych jeden od drugiego, w górze łodygi węzły z nibyokółkami są do siebie silnie zbliżone, tworzą formę kwiatostanu główkowatego. Przysadki i podkwiatki szydlaste ale bez ościstego wyrostka, około połowy długości kielicha.

Kielich dzwonkowaty, 5-7 mm długości (± długości rurki korony), nagi lub rzadziej owłosiony, często purpurowo nabiegły, ząbki kielicha wąskotrójkątne, szydlasto zakończone ale bez ościstego wyrostka, w czasie owocowania rozchylone.

Korona jasnoróżowopurpurowa, rzadko biała, 10-18 (23) mm długości, z czego prosta i cienka rurka 7-12 mm długości, zwykle nieco dłuższa od kielicha, w dolnej części rurki korony pierścień włosków; górna warga korony podługowatojajowata, średnio wysklepiona, 4-6 mm długości, całobrzega, krótko omszona; dolna warga podobnej długości lub nieco dłuższa od górnej, jej środkowy odcinek odwrotniesercowaty, do 2 mm długości, zwykle z ciemniejszymi purpurowymi plamami, boczne łatki wargi dolnej drobne, w postaci podwiniętego brzegu wargi dolnej i zaopatrzone krótkim nitkowatym wyrostkiem.

Nitki pręcików nagie; pylniki fioletowe, z białymi włoskami.

Rozłupnie jajowato-trójgraniaste, 2.0-2.5 mm długości, szare, drobno punktowane i z drobnymi dużymi jasnymi plamami (jak lukrowane).

Kwitnienie do kwietnia do października, przy braku mrozów także w okresie zimowym.

Gatunek o stabilnych cechach, małej zmienności która ma charakter jednostkowy, niedziedziczony.

Zobacz też gatunki mieszańcowe — jasnota pośrednia (Lamium moluccellifolium) (cechami bardziej zbliżony do jasnoty purpurowej (Lamium purpureum)) oraz jasnota mieszańcowa (Lamium incisum).

Pospolita na terenie całego kraju, w górach rzadsza, związana z ludzkimi osadami.

Pospolity chwast upraw, występuje też na siedliskach ruderalnych, śmietniskach, w zruderalizowanych zaroślach. Na glebach rożnego rodzaju ale z preferencją dla bogatych w próchnicę i żyznych.

Podobna jasnota plamista (Lamium maculatum) jest większa, z większymi kwiatami o wygiętej rurce i plamistej wardze.