Apium nodiflorum (L.) Lag. [🔉 a·pi·um *]

Bylina o krótkim kłączu gęsto pokrytym cienkimi korzeniami. Łodyga i liście nagie.

Liście przyziemne i dolne długoogonkowe, blaszka w zarysie podługowata (10-20 cm długości i 3-5 cm szerokości); pojedynczo nieparzystopierzastodzielna z 3-6 parami siedzących listków; niższe odcinki ±okrągławe, szerokojajowate do lancetowatych, 8-25 mm długości i 5-15 mm szerokości, brzegiem równomiernie karbowane, ząbki z krótkim ostrzem, przeważnie skierowanym ku końcowi listka, wierzchołek ostro zakończony, nasada zaokrąglona; szczytowy odcinek taki sam lub połączony z końcową parą listków tworząc trójklapowy do trójsiecznego odcinek; nasada ogonka liściowego rozszerzona i uszkowato obejmująca łodygę.

Baldach liczne, nieduże, wyrastają w węzłach łodygi, także bliżej podstawy, przeciwlegle do liścia wyrastającego w tym węźle. Szypuła baldachu krótsza od jego promieni, czasem baldachy (niemal) siedzące na węźle pędu. Promieni baldacha (3)5-7(15), nagie.

Pokryw brak lub 1-2, lancetowate, wąsko biało obrzeżone. Pokrywek 4-6, jajowatolancetowatych, zaostrzonych, wąsko biało obrzeżonych, często dłuższych niż szypułki z kwiatem. Baldaszek 5-7 mm średnicy. Działki kielicha niedostrzegalne. Płatki białe, 0.3-0.8 mm długości, szerokojajowate do jajowatolancetowatych, nasada sercowata, wierzchołek bardzo krótko szpiczasty, zagięty ku nasadzie płatka, prawie nie wcięty.

Owoc tylko nieco dłuższy niż szerszy, 1.5-2(2.5) mm długości. Żeber pięć, wyraźnych, jednakowych. (Rysunek rozłupni w [11], gdzie rozłupnia 2× dłuższa niż szersza, jest odmienny od diagnozy gatunku [85.16] i tego co można obserwować w populacji z Królowa — rozłupnia oglądana z boku niemal kulista.)

W obecnych granicach Polski znaleziono w latach 30-tych XX w. jedno stanowisko w powiecie Żarskim, na wschodnim skraju przebiegu zasięgu gatunku w tej części Europy.

Całkowity zasięg selerów węzłobaldachowych (Apium nodiflorum) obejmuje obszary od Azji Środkowej, przez Europę Zachodnią i Południową, po północną Afrykę. W Zachodniej Europie gatunek o zasięgu subatlantycko-śródziemnomorskim.

Potocznik wąskolistny (Berula erecta) to częsty na terenie kraju gatunek rosnący w tego samego typu siedliskach co selery węzłobaldachowe (Apium nodiflorum). Selery węzłobaldachowe (Apium nodiflorum) znane są tylko z jednej lokalizacji na zachodzie kraju, na wschodniej granicy zasięgu na tej szerokości geograficznej. Jedyne stanowisko znaleziono w latach 30-tych XX w., istnieje do dzisiaj. Jest mało prawdopodobne aby znalazły się i inne stanowiska wzdłuż zachodniej granicy Polski ale warto sprawdzać.

Oprócz opisanego w Czerwonej Księdze [10] płatu w przydrożnym rowie w Królowie (przy drodze ochodzącej od drogi krajowej w pobliżu zatoki przystanku autobusowego) obserwowałem na początku października 2011 r. liczne inne mniejsze lub większe płaty lub egzemplarze selerów węzłobaldachowych (Apium nodiflorum) w rowach w okolicy i w potoku po północnej stronie wsi.

2) Egzemplarze tego gatunku znajdują się także w potoku z wyraźnym nurtem wody, a biegnącym po granicy działek gospodarstw po północnej stronie wsi.

Wg informacji ustnej jednego z gospodarzy: Rów po południowej stronie Królowa po deszczach często wypełnia się do poziomu równego z terenem, podobnie jak pokaźne oczko wodne widoczne w ogrodzie jednego z gospodarstw. Wahania poziomu wody są znaczne. W momencie obserwacji poziom wody w gruntowym oczku byl ok. 30 cm poniżej gruntu, rów odwadniający z niskim stanem wody; rok 2011 był przekropny poza wrześniem i październikiem. Wg tegoż informatora zabiegi związane z wykaszaniem rowu: „do gołej ziemi” nie powodują eliminacji selera ponieważ „rozcięte kawałki wszędzie wypuszczają korzenie”.

Po północnej stronie Królowa, za gospodarstwami, selery węzłobaldachowe (Apium nodiflorum) radzą sobie bez wykaszania; konkurencję ogranicza tu zapewne ocienienie stanowiska z racji dość głębokiego koryta potoku (antropogenicznego pochodzenia o czym świadczy prostoliniowość biegu, prostopadłe dopływy, jak i rozmowa z miejscową „panią pracującą kiedyś przy geodezji” o przenoszeniu koryta potoku.

Co ciekawe na oglądanych odcinkach cieków i rowów nie zaobserwowałem wcale potocznika wąskolistnego (Berula erecta) (patrz uwagi wyżej o tym gatunku); wszystkie podejrzane płaty były sprawdzane przez doszukanie się na pędach baldachów i sprawdzenie ich cech, jak i pokryw, pokrywek, owoców.