Rumex obtusifolius L. [🔉 ru·meks *]

Bylina o rozgałęzionym kłączu.

Liście odziomkowe i dolne łodygowe długoogonkowe (± długości blaszki); blaszka liściowa do 15-30 cm długości, 8-15 cm szerokości, ok. 2× dłuższa niż szersza, ±płaska, eliptyczna do jajowatej, w nasadzie płytko sercowata, na szczycie tępo szpiczasta, spodem rzadko krótko, brodawkowato, owłosiona wzdłuż nerwów, rzadko naga lub dłużej owłosiona.

Kwiatostan rozgałęziony, gałązki skośnie ku górze odstające. W dolnej części kwiatostanu (do 3/4 wysokości) poszczególne nibyokółki są oddalone od siebie, w górze zbliżone do siebie. Ogonkowe podsadki mogą czasem sięgać szczytu kwiatostanu, częściej występują tylko w dole kwiatostanu. Liście zwykle tylko w dolnej połowie kwiatostanu.

Niełupki 2.5-3(3.2) mm długości, brązowe, żółtawobrązowe.

Kwitnienie od czerwca do sierpnia.

Gatunek o bardzo dużej zmienności wyglądu wewnętrznych listków okwiatu — mogą znacznie różnić się wielkością, kształtem, ząbkowaniem lub jego brakiem, wielkością i obecnością na poszczególnych listkach guzków. Zmienność też dotyczy obecności i wielkości liści w kwiatostanie.

Wyróżnia się następujące taksony wewnątrzgatunkowe w randze podgatunków lub odmian, w większości bez wyraźnego zróżnicowania ekologicznego ani geograficznego, z licznymi formami przejściowymi pomiędzy nimi:

ssp. obtusifolius (syn. ssp. agrestis (Fr.) Čelak., var. obtusifolius) — wewnętrzne listki okrywy jajowate do szerokotrójkątnych, do 6 mm długości, ząbki długie lub frędzlowate, ząbki ±tak długie jak szerokość listka okrywy, guzek zwykle na jednym z listków, ale może też być na wszystkich trzech; dolne liście na spodzie z długimi i licznymi włoskami na nerwach i ogonku liściowym; ten podgatunek jest bardzo rzadki w Polsce, występuje na zachodzie i południu Europy

ssp. transiens (Simk.) Kubát (syn. var. transiens Simk.) — wewnętrzne listki okrywy jajowate do szerokotrójkątnych, co najwyżej 5 mm długości, ząbki zwykle wyraźnie krótsze niż połowa szerokości listka, guzki na każdym listku;dolne liście z bez włosków lub z krótkimi brodawkami na nerwach i ogonku liściowym; występuje przede wszystkim w południowo-zachodniej części Polski

ssp. subalpinus (Schur) Rech. (syn. var. subalpinus Schur) — wewnętrzne listki okrywy zwykle wąskotrójkątne, ±5mm długości, o wierzchołku języczkowato wydłużonym, u podstawy z 2-3 parami ząbków, zwykle krótszych niż połowa szerokości listka, guzek na jednym z listków; liście spodem nie owłosione, ale mogą być brodawkowane; u nas w Karpatach

ssp. microcarpus (syn. ssp. sylvestris (Wallr.) Čelak., var. microcarpus Dierb.) — wewnętrzne listki okrywy zwykle wąsko trójkątne, 3-4.5 mm długości, prawie całobrzegie lub u nasady nieznacznie ząbkowane, guzek na każdym z listków, czasami prawie równej wielkości — ta odmiana może być mylona z posiadającymi całobrzegie listki szczawiem skupionym (Rumex conglomeratus) i szczawiem gajowym (Rumex sanguineus); liście spodem bez włosków ale zwykle nieco brodawkowane; ten podgatunek jest częsty na całym obszarze kraju

Gatunek pospolity na całym niżu i w górach. Preferuje siedliska zasobne w azot, wilgotne do podmokłych.

W ziołolecznictwie (nie ma w farmakopei) stosuje się Hydrolapathi radix (korzeń kobylaka).

Szczaw alpejski (Rumex alpinus) to roślina górska, ma mniej wydłużoną blaszkę liści odziomkowych, do 1.5× dłuższą niż szerszą, głęboko sercowato wyciętą i tępo zakończoną.