Phaseolus [🔉 fa·se·o·lus]

Fasolę uprawia się z siewu do gruntu na miejsce stałe. System korzeniowy źle się regeneruje dlatego nie można jej przesadzać.

Najwcześniej wysiewa się po 10 maja; można próbować wcześniej ale wtedy rośnie ryzyko że siew trzeba będzie powtórzyć. W tym terminie należy siać wszystkie odmiany fasoli na suche nasiona. Odmiany fasoli szparagowej karłowej, o krótkim okresie wegetacji można wysiewać aż do początku lipca, korzystniej do połowy czerwca, w późniejszych terminach plon i jego jakość są niższe.

Fasolę szparagową, karłową sieje się w rozstawie rzędów 30-40-50 cm, tak aby był wygodny dostęp przy obrywaniu strąków. Rośliny w rzędzie sieje się co 3-5 cm lub gniazdowo po 2-3-4 nasiona co 10 cm.

W pierwszym okresie rozwoju wysoce wskazane jest bardzo płytkie spulchnianie i niszczenie skorupy glebowej.

Fasola tyczna wymaga podpór, stosuje się wszelkiego rodzaju tyczki. Tyczki wbija się przed siew lub w niedługim czasie po. Można też spróbować jako tyczek użyć wysokich odmian słonecznika (w czasie jego wzrostu należy sukcesywnie usuwać dolne liście).

Fasola jest uprawiana w plonie głównym. Nie powinna być uprawiana po innych warzywach strączkowych ani po marchewce, pietruszce i szpinaku.

Po wcześnie zbieranej fasoli szparagowej można uprawiać poplony wysiewane w lipcu i sierpniu np. szpinak lub z rozsady jak kalarepa, kalafior, rzodkiew zimowa, rzepa.

Wymagania cieplne fasoli są wysokie. Optymalna temperatura wzrostu to 20-25°C. Przy temperaturze poniżej 16°C wzrost fasoli, kwitnienie i zawiązywanie strąków są prawie zahamowane. W temperaturach powyżej 30°C także może dochodzić do zrzucania kwiatów. Fasola jest zupełnie nieodporna na przymrozki. Spadek temperatury do 1-2°C powyżej zera może trwale uszkodzić pędy. Kiełkowanie nasion rozpoczyna się gdy gleba osiągnie 11°C, a optimum kiełkowania jest w temperaturze około 20°C.

Fasola ma głęboki system korzeniowy. Jej wymagania wodne są niewysokie. Najwyższe są w okresie kiełkowania gdy woda jest potrzebna dla pęcznienia nasion oraz podczas kwitnienia i zawiązywania strąków. Susza w tym czasie prowadzi do zrzucania kwiatów a w strąkach jest niższa liczba nasion.

Wymagania glebowe nie są wysokie, choć na żyźniejszych daje mniejszy plon. Słabo udaje się na glebach bardzo lekkich oraz na ciężkich i podmokłych. Odczyn gleby powinien być zbliżony do obojętnego lub zasadowy. Daje sobie radę na lekko kwaśnych. Większe zapotrzebowanie nawozowe mają odmiany wysokie.

Zbiór fasoli szparagowej zaczyna się po 60-100 dniach od siewu, gdy strąki są prawie w pełni wyrośnięte ale nasiona w nich są nie większe niż ziarno pszenicy. Zbiera się kilkakrotnie, co kilka dni, w miarę dojrzewania strąków, gdy są suche. Należy odrywać je ostrożnie aby nie uszkodzić reszty kwiatostanu z młodymi strąkami.

Zbiór fasoli na suche nasiona przeprowadza się zwykle jednokrotnie, gdy liście żółkną i opadają a strąki zasychają. Jeśli dojrzewanie jest nierównomierne to zbiór przeprowadza się dwukrotnie. W korzystnych warunkach strąki odmian najwcześniejszych dojrzewają w końcu sierpnia, w większości jednak dopiero we wrześniu i początkach października.

Zbiór fasoli na zielone nasiona (flageolet) przeprowadza się gdy strąki i nasiona są w wykształcone ale jeszcze jędrne, soczyste, barwy zielonej. Po podsuszeniu przez dobę wyłuskuje się nasiona. Muszą być one szybko przetworzone.

Nasiona fasoli mają dużą wartość odżywczą z uwagi na wybitnie wysoką zwartość białka. Ich wartość energetyczna wynosi 290-345 kcal/100g. Zawartość w suchych nasionach: białka 21.4-25.5g/100g, tłuszczu 1.6-2.1g/100g, węglowodanów 45-61g/100g. Sporo jest soli mineralnych, zwłaszcza wapnia, fosforu, magnezu. Z witamin większa ilość witamin grupy B.

Analiza dostępnych odmian znajduje się odpowiednio na stronach fasoli zwykłej (Phaseolus vulgaris) i fasoli wielkokwiatowej (Phaseolus coccineus). Różnice w uprawie obu gatunków są praktycznie żadne.

Ze względów użytkowych odmiany fasoli dzieli się na następujące grupy:
• odmiany szparagowe o strąkach, przynajmniej w młodym stadium bez istotnej zawartości włókna, spożywanych w całości; z wiekiem zawartość włókna wzrasta, podobnie w razie suszy lub przy wysokiej temperaturze; odmiany te są mało przydatne na nasiona ponieważ po zaschnięciu trudno je otworzyć po szwie
• odmiany na suche nasiona; strąki z normalną zawartością włókna, po wyschnięciu zachowują formę i łatwo je otworzyć po szwie przy młóceniu
• odmiany na zielone nasiona (flageolet); praktycznie u nas nie uprawiane, są to odmiany przeznaczone na nasiona w stanie świeżym, do bieżącej konsumpcji lub na przetwory

Okres wegetacji potrzebny do wytworzenia pierwszych zdatnych do zbioru strąków zależy od odmiany. Najkrótszy jest dla fasoli szparagowej i wynosi 2-3 miesiące. Karłowe kończą na tym swój rozwój, odmiany tyczne mają dłuższy okres wegetacji, zwykle rosną do końca warunków sprzyjających ich wegetacji.

Fasola zwykła (Phaseolus vulgaris) jest rośliną jednoroczną, nieco bardziej odporną na niskie temperatury niż fasola wielokwiatowa (Phaseolus coccineus). Kiełkuje epigeicznie - liścienie wychodzą nad powierzchnią ziemi. System korzeniowy jest mniej rozwinięty niż u fasoli wielkokwiatowej, korzenie nie mają charakteru spichrzowego. W kwiatostanie jest 2-8 kwiatów. Barwa kwiatów jest biała, kremowa. liliowa, fioletowa lub czerwona, kwiaty mogą być wielobarwne. Nasion w strąku jest 4-8. Nasiona fasoli o kwiatach barwnych są zwykle czarne lub zabarwione. Jest samopylna.

Fasola wielokwiatowa (Phaseolus coccineus) jest z natury rośliną wieloletnią, u nas ze względu na klimat uprawianą jak jednoroczna. Kiełkuje hypogeicznie - liścienie pozostają w glebie. Tworzy silny system korzeniowy ze zgrubiałymi korzeniami o charakterze spichrzowym. W cieplejszym klimacie zimują i wiosną wyrastają z nich nowe pędy. Charakteryzuje się silniejszym wzrostem i jej pędy form tycznych mogą osiągać 3-4 m wysokości. Kwiatostan jest licznokwiatowy, z 15-30 kwiatami. Barwa kwiatów jest biała lub czerwona. Jest obcopylna, owadopylna. Nasion w strąku jest 3-4. Są one białe lub prawie czarne, czasem mozaikowate.