Lycopus europaeus L. [🔉 ly·ko·pus e͡ł·ro·pe·us]

Bylina o pełzającym kłączu i z cienkimi, długimi, białawymi rozłogami (ok. 1 mm średnicy) wyrastającymi z kłącza i podstawy łodygi.

Liście krótkoogonkowe, blaszka liściowa w zarysie eliptyczna, lancetowata, podługowatojajowata do szerokojajowatej; zaostrzona do tępej, naga lub spodem i na żyłkach rzadko owłosiona, rzadko kiedy górna powierzchnia krótko, rzadko owłosiona lub z dłuższym i gęstszym owłosieniem (ekotypy); górna powierzchnia ciemnozielona, spodnia jaśniejsza. Blaszka liściowa dolnych liści, zaschniętych podczas owocowania, pierzastodzielna lub pierzastosieczna. Dolne liście łodygowe (3)6-12 cm długości i 2.5-3.5(5) cm szerokości, bliżej nasady blaszka pierzastodzielna lub pierzastosieczna z odcinkami odstającymi prostopadle do osi liścia lub mniej lub bardziej wygiętymi ku jego nasadzie; w górnej części blaszka jest jedynie płytko wcinana do grubo piłkowanoząbkowanej. Idąc w górę łodygi liście są słabiej podzielone, niekiedy tylko grubo ząbkowane.

Kwiaty mogą być obupłciowe, z wyglądu obupłciowe ale funkcjonalnie żeńskie lub żeńskie o zredukowanych pręcikach. Zdarzają się egzemplarze tylko z żeńskimi kwiatami są one wtedy większe i silniejsze niż egzemplarze obupłciowe.

Korona ok. 4 mm długości, podzielona na 4 ± równe płatki (górny odpowiada wardze górnej, pozostałe trzy łatkom wargi dolnej, środkowa nieco szersza), białe z karminowoczerwonymi plamkami, odgięte ku nasadzie, na szczycie czasem nieco wykrojone.

Pręciki dwa, w kwiatach funkcjonalnie żeńskich krótsze od korony, w obupłciowych dłuższe od korony; pozostałe dwa (tyle) pręciki zredukowane do drobnych nitkowatych prątniczków lub brak. Szyjka słupka długa, znamię rozdwojone o tylnej łatce nieco krótszej.

W Polsce występuje typowy podgatunek ssp. europaeus tworzący szereg form lub ekotypów różniących się przede wszystkim wielkością i stopniem podzielenia blaszki liściowej i niekiedy silniejszym owłosieniem liści i łodygi.

Pospolity na niżu i pogórzu. W górach rzadko spotykany.

Gatunek charakterystyczny (Ch.) dla:

Gatunek wyróżniający (D.) dla:

Istotny diagnostycznie gatunek wspólny dla:

Stałość w zdjęciach fitosocjologicznych dla wybranych syntaksonów^[7]:

Gatunek ze wschodu i południa Europy. U nas podawany z okolic Chełma.

W medycynie stosuje się Lycopi herba (ziele karbieńca) (jest podane w europejskiej farmakopei).