Warzywo korzeniowe uprawiane dla silnie zgrubiałych korzeni spichrzowych, z reguły charakterystycznej ciemno-czerwonej, buraczkowej barwy. Spożywane są też w całości z liśćmi młode rośliny jako tzw. botwinka (boćwina).
Wartość energetyczna korzeni wynosi średnio 38kcal/100g. Zwartość białka 1-2.5g/100g, tłuszczu 0.1g/100g, węglowodanów 4-9g/100g. Zawartość witamin jest niska.
Materiał siewny buraka to kłębiki - są to zrośnięte 2-5 nasiona. Dlatego po siewie wyrasta z nich do kilku siewek, wymagających później przerywki. Niektóre odmiany mają kłębiki przeważnie jednonasienne, co zmniejsza pracochłonność uprawy.
Najwcześniej sieje się gdy gleba osiągnie temperaturę 8°C (w niższej nasiona nie skiełkują). Ma to miejsce zwykle w początku kwietnia. W zależności od przeznaczenia i odmiany można siać aż do początku lipca.
Wysiewy majowe można przeznaczyć na zbiór korzeni w okresie letnio-jesiennym.
Sieje się w rozstawie rzędów 30-50 cm. Dla zbioru pęczkowego kłębiki wysiewa się w odległość 3-5 cm. Sieje się na głębokość 1-3 cm. Siewki wschodzą po 7-10 dniach.
Przy uprawie na korzenie przerywa się siewki jednokrotnie w fazie 2-4 liści, tak aby rośliny rosły w odległości 6-10 cm.
Przy gęstych wschodach przerywamy dwukrotnie. Po raz pierwszy zostawiając rośliny co 2cm, a po 2-3 tygodniach w docelowej rozstawie 6-10(15)cm. Siewki z pierwszej przerywki, po skróceniu liści, można użyć jako rozsady dla dosadzania. Rośliny z drugiej przerywki można użytkować jako boćwinę. Buraki nie powinny rosnąć zbyt rzadko, bo wtedy korzenie wyrastają zbyt duże, są wtedy mniej wartościowo handlowo i smakowo.
przekrój podłużny i poprzeczny; odm. Czerwona Kula
Wymagania cieplne buraka w okresie wzrostu są stosunkowo niskie, optymalna temperatura wzrostu to 15-18°C. Dłuższy okres temperatury poniżej 15° prowadzi do tworzenia kwiatostanów w tym samym sezonie. Do kiełkowania wymaga stosunkowo wysokiej temperatury. Nasiona kiełkują dopiero w temperaturze powyżej 8°C, a najszybciej w temperaturze 25°C. Młode siewki są wrażliwe na przymrozki, starsze je znoszą.
Wielkość korzeni zależy od ilości światła. Buraki można uprawiać w miejscach częściowo ocienionych o ile są rzadziej posadzone (aby wzajemnie się nie zacieniały).
Na silne wiatry nie jest wrażliwy.
zbiór i przechowywanie
odm. Czerwona Kula
buraki nastawione do kiszenia, odmiany Czerwona Kula i Śnieżna Kula
Buraki ćwikłowe użytkuje się dwojako.
Korzenie zbiera się gdy osiągną kształt charakterystyczny dla odmiany a dolne liści zaczynają żółknąć. Przejrzałe korzenie są mniej smaczne, poznaje się je po wyrastaniu bocznych rozet liściowych. Dla konserwowania w całości zbiera się odpowiednio wcześnie, gdy osiągną średnicę 2.5-5 cm.
Dla przechowywania najlepsze są korzenie o średnicy 7-10 cm, pochodzące z późnego siewu w końcu maja do początku lipca. Korzenie wykopuje we wrześniu i październiku gdy dojrzeją i przed wystąpieniem przymrozków. Co prawda dobrze je znoszą ale potem gorzej się przechowują.
☷ gleba: niskie wymagania • przeciętna ogrodowa • odczyn zbliżony do obojętnego • nie toleruje kwaśnej
Odmiany różnią się kształtem korzenia którego zgrubiała część może być spłaszczona, kulista lub cylindrycznie wydłużona. Te ostatnie mają dłuższy okres wegetacji i dają większy plon. Na przekroju korzeni różna jest szerokość, liczba i barwa pierścieni. Większość uprawianych odmian zawiera barwnik betaninę która nadaje im charakterystyczną ciemnoczerwoną, buraczkową barwę, ale są też odmiany białe. Liście mogą być od jasnozielonych do ciemnych fioletowoczerwonych.
Długość okresu wegetacji jest stosunkowo krótki i w zależności od odmiany wynosi od 90 do 120 dni.
‘Astar F1’ — wczesna, bardzo plenna, do bezpośredniego spożycia, na zbiór pęczkowy, do przechowywania i dla przetwórstwa zwłaszcza na soki i koncentraty;
korzeń płytko zagłębiony, z cienką warstwą korka w nasadzie liści, możliwy zbiór mechaniczny;
skórka bardzo gładka, łatwa do oczyszczenia;
miąższ wiśniowo-amarantowy, pierścienie prawie niedostrzegalne, bardzo smaczny
▫
‘Betako F1’ — średnio późna, zbiór po 115-120 dniach od siewu, plenna, dobra handlowa struktura plonu, do bezpośredniego spożycia, dla przetwórstwa, bardzo dobre właściwości dla przechowywania;
korzenie kuliste, średniej wielkości, skórka ciemnoczerwona, miąższ krwisto czerwony, bez wyraźnych pierścieni
▫
‘Bonel’ — do uprawy na pęczki (botwina) i do przechowywania, wysoce odporna ja jarowizację;
korzenie kuliste, typu Czerwona Kula, średniej wielkości, skórka gładka, dość cienka, błyszcząca; miąższ ciemnokrwistoczerwony, na przekroju bez wyraźnych pierścieni
○
‘Borus’ — plenna, do bezpośredniego spożycia i długiego przechowywania;
korzenie kuliste, duże, silnie wybarwione, pierścienie na przekroju słabo widoczne;
bez skłonności do gromadzenia azotanów, tolerancja na chwościka
▫
‘Ceryl’ — korzenie kuliste, wyrównane, o delikatnej skórce;
wysoka zawartość betaniny daje dobry surowiec do produkcji soków, koncentratów i barszczu;
plenna, tolerancyjna na chwościka buraka i mączniaka prawdziwek, odporna na wybijanie w pędy nasienne
▫
‘Chrobry’ — korzenie kuliste, dobrze wybarwione, o bardzo wysokiej zawartości betaniny i cukrów, niska skłonność do gromadzenia azotanów; polecane do przetwórstwa
▫
‘Crosby’
○
‘Cylindra’ — odmiana wczesna, zbiór po 60 dniach od siewu, do bezpośredniego spożycia, przetwórstwa i przechowywania zimowego;
zgrubienie korzenia cylindryczne, 15-18 cm, gładkie, dobrze wybarwione;
miąższ równomiernie wybarwiony, o dużej zawartości cukrów i betaniny, smaczny
◔
‘Czerwona Kula’ — średnio późna, od siewu do zbioru 100-110 dni, wybitnie plenna (do 50-60t/ha), na użytek letni lub jesienny, z późniejszego siewu zbiór do przechowywania, do konserwowania i mrożenia;
korzeń kulisty, w dole stożkowaty, skórka gładka, intensywnie czerwona (nie ciemnobordowa), miąższ wiśniowoczerwony, bardzo słodki, soczysty, delikatny, smaczny, pierścienie słabo widoczne
▫
‘Czerwona Kula 2’ (Czerwona Kula REW) — średnio późna, od siewu do zbioru 100-110 dni, wybitnie plenna (do 50-60t/ha), na użytek letni lub jesienny, z późniejszego siewu zbiór do przechowywania, do konserwowania i mrożenia;
korzeń kulisty, w dole stożkowaty, skórka gładka, intensywnie czerwona (nie ciemnobordowa), miąższ wiśniowoczerwony, bardzo słodki, soczysty, delikatny, smaczny, pierścienie słabo widoczne
▫
Czerwona Kula REW (‘Czerwona Kula 2’) — średnio późna, od siewu do zbioru 100-110 dni, wybitnie plenna (do 50-60t/ha), na użytek letni lub jesienny, z późniejszego siewu zbiór do przechowywania, do konserwowania i mrożenia;
korzeń kulisty, w dole stożkowaty, skórka gładka, intensywnie czerwona (nie ciemnobordowa), miąższ wiśniowoczerwony, bardzo słodki, soczysty, delikatny, smaczny, pierścienie słabo widoczne
◔
‘D'Egypte’ (Egipski) — bardzo wczesna, plenna, głównie z wczesnego siewu na zbiór pęczkowy, ogonki liściowe grubawe, czerwone, liście zielone z czerwoną nerwacją, z późniejszych siewów może być długo przechowywany
korzeń spłaszczony; miąższ ciemny, amarantowy z jaśniejszymi pierścieniami, bardzo smaczny
◔
Egipski (‘D'Egypte’) — bardzo wczesna, plenna, głównie z wczesnego siewu na zbiór pęczkowy, ogonki liściowe grubawe, czerwone, liście zielone z czerwoną nerwacją, z późniejszych siewów może być długo przechowywany
korzeń spłaszczony; miąższ ciemny, amarantowy z jaśniejszymi pierścieniami, bardzo smaczny
▫
‘Forono’ — korzenie cylindryczne, 250-500 g wagi, jednolicie krwistoczerwono na przekroju;
wysoki plon;
do bezpośredniego spożycia i do długiego przechowywania
▫
‘Karmazyn’ — do bezpośredniego spożycia, przetwórstwa i przechowywania;
korzenie kuliste, na przekroju jednolicie ciemnoczerwone;
niska skłonność do akumulowania azotanów, duża zawartość betaniny przy korzystnym stosunku do wulgaksantyny
▫
‘Mars F1’ — średnio późna, od siewu do zbioru 110-115 dni, do bezpośredniego spożycia (atrakcyjna, gładka skórka, mała szerokość nasady rozety liściowej), bardzo dobrze się przechowuje, polecana do przetwórstwa;
korzenie kuliste, średniej wielkości, na przekroju intensywnie ciemnoczerwone
▫
‘Napoleon’
○
‘Nochowski’ — wczesna, bardzo plenna (55-60t/ha), do bezpośredniego spożycia, przetwórstwa, do długiego przechowywania;
korzenie kuliste do kulisto-spłaszczonych; miąższ ciemnowiśniowy, pierścienie słabo widoczne, wysoka zawartość suchej masy, cukrów i betaniny
◔
‘Okrągły Ciemnoczerwony’ — średnio późna, 110-120 dni od siewu, plenna, na letni zbiór pęczkowy, do bezpośredniego spożycia oraz na użytek zimowy, bardzo dobrze przechowuje się zimą;
korzenie kuliste, średniej wielkości, ok. 300 g, miąższ intensywnie i równomiernie wybarwiony, o wysokiej zawartości cukrów i betaniny, o słabej skłonności do akumulacji azotanów
▫
‘Okrągły Regulski’
◔
‘Opolski’ — późna, okres wegetacji 110-120 dni, plenna, do bezpośredniego spożycia, przechowywania lub przetwórstwa;
korzenie cylindryczne, wydłużone, 4-8 cm średnicy, skórka gładka, delikatna;
miąższ karminowoczerwony, pierścienie ledwo widoczne, smaczny
◔
‘Patryk’ — średnio późna, plenna, >80% kłębków jednonasienna, zalecana do siewu precyzyjnego, dla przetwórstwa i średniodługiego przechowywania, tolerancyjna na chwościka buraka i mączniaka prawdziwego;
miąższ purpurowoczerwony, z prawie niedostrzegalnymi pierścieniami, delikatny, smaczny, z bardzo wysoką zawartością betaniny i korzystnym stosunkiem do wulgoksantyny
○
‘Polglob F1’ — wczesna, bardzo plenna, bez tendencji do gromadzenia azotanów, odporna na wybijanie w pędy nasienne, wysoka zawartość suchej masy, cukrów i betaniny, polecana do przetwórstwa, zwłaszcza na soki, barszcze i suchy barwnik spożywczy;
korzeń płytko zagłębiony; miąższ bardzo smaczny
▫
‘Regulski Cylinder’
▫
‘Roy’
◔
‘Rywal’ — wczesna, zbiór po 60 dniach, do bezpośredniego spożycia, dla przetwórstwa i na użytek zimowy;
korzeń silnie wydłużony cylindryczny, 15-18 cm długości, skórka gładka, bardzo dobrze wybarwiona; miąższ silnej barwy, duża zawartość betaniny i cukrów
▫
‘Turkus’ — korzenie półdługie;
polecana do przetwórstwa i bezpośredniego spożycia;
miąższ soczysty i delikatny, pierścienie słabo widoczne;
tolerancyjna na chwościka; wymaga gleb dobrych, głębokich
○
‘Tytus’ — korzenie długie, walcowate;
polecana do przetwórstwa na sok i plastry oraz do bezpośredniego spożycia;
miąższ soczysty, bardzo dobrze wybarwiony i bardzo delikatny
plenna, tolerancyjna na chwościka; wymaga gleb dobrych, głębokich
symbolami ◼ ◕ ◑ ◔ ○ ▫ pokazano częstość występowania odmiany w ofercie handlowej, od najwyższej do najniższej; nazwy na żółtym tle są linkowane do własnej strony odmiany
