Viola tricolor L. s.str.

Roślina zielna, jednoroczna. Korzeń ±prosty, nierozgałęziający się, cienki, do 1.5mm grubości. Pędy słabo rozgałęziające się, (8)15-27(40)cm wysokości; ±obła, z niewyraźnymi listewkami poniżej ogonka liściowego.

Liście środkowe jajowatolancetowate, lancetowate lub podługowate, brzegiem drobno karbowano-piłkowane.

Przylistki ± 2/3 długości liścia, bardziej dłoniastodzielne niż pierzastodzielne, z końcowym odcinkiem zwykle podługowatym lub odwrotnielancetowatym do równowąsko-odwrotnielancetowatego, brzegiem drobno, odlegle karbowano-piłkowany, rzadziej całobrzegi.

Działki kielicha wydłużone trójkątne, lancetowate, ostro zakończone, licząc z przydatkami do 16mm długości i do 2.5mm szerokości, nieco krótsze od płatków korony. Płatki korony przeważnie niebieskofioletowe i jasno lub ciemnożółte, często wszystkie w większej części niebieskofioletowe, bardzo rzadko prawie całe żółte. Często płatki boczne z trzema a dolny z pięcioma ciemnymi kreskami. Dolny płatek przy gardzieli ostrogi z dwoma liniami włosków, te mniej więcej równoległe i przy końcu prawie połączone tworzą oczko. Korona (13)15-22(25)mm, płasko rozpostarta. Ostroga ±prosta, ok. 3-4mm długości, niewiele (1-1.5×) dłuższa niż przydatki działek (te mają 2.5-3mm długości).

Na przedniej stronie szyjki słupka, tuż poniżej znamienia, ciemniejsza plamka — gruczołowaty wyrostek.

Pospolicie na terenie całego kraju na niżu i w niższych położeniach górskich. Przede wszystkim wyrasta na stanowiskach mniej lub bardziej synantropijnych, nieleśnych, pobocza dróg, nasypy kolejowe, wycinki, brzegi pól, ogrody, sady, parki, tereny trawiaste, unika gleb silnie zasadowych.

W medycynie stosuje się Violae herba cum flore (ziele fiołka trójbarwnego) — wysuszone, kwitnące nadziemne części fiołka polnego (Viola arvensis) i/lub fiołka trójbarwnego (Viola tricolor). Wchodzi w skład Species metabolicae I (zioła metaboliczne I) oraz różnych mieszanek ziołowych.