Solenostemon scutellarioides L. Codd [🔉 *o·i·des]

Tropikalna bylina u nas uprawiana jako kwiat letni z rozsady lub z sadzonek pobranych z zimowanych roślin matecznych. Uprawiany także jako pokojowa roślina doniczkowa („pokrzywka”). Wysokość 30-80 cm.

Do uprawy na rabatach kwiatowych, jako obwódki lub roślina kobiercowa — doskonale okrywają glebę. Można uprawiać w pojemnikach na balkonach lub tarasach oraz w uprawie pokojowej.

Stanowisko słoneczne sprzyja najpełniejszemu wybarwieniu liści; ale rośnie niemal równie dobrze także w półcieniu i cieniu. Gleba żyzna, próchniczna, stale wilgotna ale nie podmokła, przy braku wody zrzuca najstarsze, dolne liście; odczyn gleby obojętny.

Rośliny mateczne przechowuje się przez zimę w jasnym pomieszczeniu w temperaturze powyżej 15°C, w umiarkowanie wilgotnym podłożu. Po uruchomieniu wegetacji w połowie lutego (co polega na podniesieniu temperatury powyżej 22°C) czeka się na wyrośnięcie nowych pędów. Sadzonki robi się z wierzchołkowych odcinków pędów, długości do 10 cm. Ukorzeniania się łatwo w ciągu kilka tygodni. Ukorzenionym sadzonkom uszczykuje się wierzchołki pędów dla lepszego rozkrzewienia się.

Uprawiałem w 2012 r. z rozsady samodzielnie przygotowanej z nasion. Te wysiewałem (jak okazało się) niepotrzebnie wcześnie, w lutym; oceniam że efekt (przy amatorskiej uprawie na własne potrzeby) nie byłby wiele różny gdyby wysiać spokojnie w marcu, nawet przy jego końcu. Mimo że siewki początkowo bardzo drobne i wolno rosną, to w cieple przyśpieszają i rozwijają się bez problemu.

Co do selekcji siewek. Pierwsze liście różnią się wybarwieniem i formą od dorosłych. Przeważnie różnica polega na uproszczeniu ostatecznego rysunku. Przy dobrych warunkach świetlnych i wigorze danego egzemplarza można jednak po trzeciej lub czwartej parze liści dobrze ocenić ostateczny efekt i usunąć mniej ciekawe sztuki. Ostateczny efekt — bogactwo szczegółów i intensywność wyrazu wzorów na liściach zależy od kondycji roślina, a ta w dużym stopniu od nasłonecznienia i braku stresu wodnego oraz dostatecznego nawożenia.

Olbrzymią zaletą koleusa jest to, że dobrze rośnie nawet przy gorszym oświetleniu, np. po północnej stronie budynku (o ile i tam będzie choć kilka godzin bezpośredniego słońca rano lub popołudniu, o co latem nietrudno). U mnie, w takich warunkach na północnym balkonie, w skrzynce zawieszonej na balustradzie, rozrosły się rewelacyjnie (bezpośrednio słońce miały tylko rano do ok. 9-10). Jesienią godnie prezentowały się do pierwszych przymrozków, a potem zostały przeniesione „na dożycie” do mieszkania — z wolna tracą liście i formę, gdy zrobią się brzydkie, to można wyrzucić lub przygotować sadzonki z młodych pędów szczególnie atrakcyjnie wybarwionych egzemplarzy.

Ozdobą są tylko liście. Kwiatostany może nie są szpetne, ale obniżają efekt i najlepiej je usuwać w zaczątku. Pozostawione łatwo zawiązują nasiona, gdyby się chciało eksperymentować, jakie też siewki wyjdą w kolejnym roku.