Euphrasia rostkoviana Hayne [🔉 e͡u·fra·si·a *]

Roślina jednoroczna.

Pęd wzniesiony lub podnoszący się (3) 10-30 (50) cm wysokości, pojedynczy lub rozgałęziający się zwykle przeciwległymi pędami bocznymi, te skośnie odstające i następnie łukowato wznoszące się, czasem pędy boczne ponownie rozgałęziają się. Powierzchnia łodygi owłosiona włoskami odgiętymi ku podstawie trzonu i nieco splątanymi; często czerwonawa lub brudno czerwonawobrązowa (bura); góra łodygi często z włoskami gruczołowatymi.

Liście łodygowe jajowate, 5-15 (20) mm długości, o klinowate nasadzie; brzeg dolnych liści z 1-3 parami tępych ząbków, u liści środkowych i górnych 3-6 par ząbków tępych lub szpiczastych, ale bez ostki.

Przysadki przeważnie naprzeciwległe lub prawie takie, szerokojajowate do podługowatojajowatych 5-15 (20) mm długości, o zaokrąglonej, uciętej lub płytko sercowatej nasadzie, brzeg z 4-6 (9) parami szpiczastych ząbków, bez ostki lub z krótką, ząbki zwykle nie są dłuższe niż szersze. Brzeg liści i przysadek zwykle ciemniejszy, spód biało krótko szczeciniasto owłosiony, czasem z siedzącymi gruczołkami. Roślina jednoroczna.

Liście łodygowe jajowate, 5-15 (20) mm długości, o klinowate nasadzie; brzeg dolnych liści z 1-3 parami tępych ząbków, u liści środkowych i górnych 3-6 par ząbków tępych lub szpiczastych, ale bez ostki.

Przysadki i międzywęźla w obrębie kwiatostanu bardzo gęsto do bardzo rzadko (lub wcale — patrz uwagi poniżej) pokryte włoskami gruczołowatymi. Włoski te mają wielokomórkową (3-6), wygiętą, długą do 1 mm stopkę, znacznie bo 10-12× dłuższą od średnicy kończącego włosek gruczołka.Przysadki i międzywęźla w obrębie kwiatostanu bardzo gęsto do bardzo rzadko (lub wcale — patrz uwagi poniżej) pokryte włoskami gruczołowatymi. Włoski te mają wielokomórkową (3-6), wygiętą, długą do 1 mm stopkę, znacznie bo 10-12× dłuższą od średnicy kończącego włosek gruczołka.

Kwiatostan początkowo gęsty i krótki, potem wydłuża się. Kwiaty siedzące lub prawie takie.Kwiatostan początkowo gęsty i krótki, potem wydłuża się. Kwiaty siedzące lub prawie takie.

Kielich owłosiony, z włoskami gruczołowatymi tak jak przysadki, nie zwiększa się podczas owocowania.Kielich owłosiony, z włoskami gruczołowatymi tak jak przysadki, nie zwiększa się podczas owocowania.

Korona stosunkowo duża, przy rozkwitaniu (8) 9-11 mm długości, pod koniec kwitnienia rurka kwiatowa wydłuża się 7-10 mm, tak że przewyższa działki kielicha i pod koniec kwitnienia cała korona ma 11-14 (15) mm długości. Korona ogólnie jest biaława (rzadko jest cała niebieskawofioletowa), górna warga może być bladofioletowa, dolna warga jest znacznie dłuższa od górnej, biaława lub z fioletowawym odcieniem, z ciemnofioletowymi prążkami i żółtą plamą u ujścia gardzieli

Torebki w zarysie odwrotniejajowate do eliptycznych nieco wykrojone na szczycie, 4-6.5 mm długości, w dojrzałości równa lub nieco dłuższe od kielicha, o powierzchni odstająco owłosione prostymi szczeciniastymi włoskami.

Kwitnienie typowego podgatunku jest późnoletnio-jesienne, podgatunku ssp. montana wiosenno-wczesnoletnie..Korona stosunkowo duża, przy rozkwitaniu (8) 9-11 mm długości, pod koniec kwitnienia rurka kwiatowa wydłuża się 7-10 mm, tak że przewyższa działki kielicha i pod koniec kwitnienia cała korona ma 11-14 (15) mm długości. Korona ogólnie jest biaława (rzadko jest cała niebieskawofioletowa), górna warga może być bladofioletowa, dolna warga jest znacznie dłuższa od górnej, biaława lub z fioletowawym odcieniem, z ciemnofioletowymi prążkami i żółtą plamą u ujścia gardzieli

Kwitnienie typowego podgatunku jest późnoletnio-jesienne, podgatunku ssp. montana wiosenno-wczesnoletnie..

Częsty od niżu po piętro subalpejskie.

Różnego rodzaju tereny trawiaste, od wilgotnych do suchych, na glebach torfowych i mineralnych piaszczystych i gliniastych, ekstensywnie użytkowane łąki, zwykle gleby ubogie lub umiarkowanie zasobne, słabo kwaśne.Częsty od niżu po piętro subalpejskie.

ssp. rostkoviana

Kwitnie od lipca do września(października).

Łodyga bogato rozgałęzia się już w dolnej połowie, z (1) 3-8 (12) parami pędów bocznych, międzywęźla nie dłuższe niż trzykrotna długość przynależnych im liści. Końcowy ząbek liści i przysadek trójkątny, tępo zaostrzony do zaostrzonego, dłuższy niż szerszy. Dolne liście łodygowe w czasie kwitnienia zwykle nie są już zachowane.

Najniższe kwiaty zwykle na 6-10 węźle.

ssp. montana

Kwitnie od (maja)czerwca do pierwszej połowy lipca.

Łodyga pojedyncza, rzadziej pośrodku lub w górnej połowie z nielicznymi pędami bocznymi.

Międzywęźla wydłużone, 2-6 (10)× dłuższe niż długość przynależnych im liści. Ząbki górnych liści i przysadek tępo zaostrzone, zwykle bez ostek; końcowy ząbek górnych liści łodygowych poprzecznie eliptyczny, zaokrąglony, szerszy niż dłuższy. Dolne liście łodygowe (często i liścienie) w czasie kwitnienia zwykle są jeszcze zachowane. Ogruczolenie zwykle mniej gęste niż u podgatunku typowego.

Najniższe kwiaty zwykle na (2) 3-4 (6) węźle.

Podgatunek częstszy w górach, bardzo rzadki na niżu.ssp. rostkoviana

Łodyga bogato rozgałęzia się już w dolnej połowie, z (1) 3-8 (12) parami pędów bocznych, międzywęźla nie dłuższe niż trzykrotna długość przynależnych im liści. Końcowy ząbek liści i przysadek trójkątny, tępo zaostrzony do zaostrzonego, dłuższy niż szerszy. Dolne liście łodygowe w czasie kwitnienia zwykle nie są już zachowane.

ssp. montana

Łodyga pojedyncza, rzadziej pośrodku lub w górnej połowie z nielicznymi pędami bocznymi.

Międzywęźla wydłużone, 2-6 (10)× dłuższe niż długość przynależnych im liści. Ząbki górnych liści i przysadek tępo zaostrzone, zwykle bez ostek; końcowy ząbek górnych liści łodygowych poprzecznie eliptyczny, zaokrąglony, szerszy niż dłuższy. Dolne liście łodygowe (często i liścienie) w czasie kwitnienia zwykle są jeszcze zachowane. Ogruczolenie zwykle mniej gęste niż u podgatunku typowego.

Świetlik nadobny (Euphrasia picta) i świetlik Kernera (Euphrasia kerneri) to gatunki zbliżone do świetlika łąkowego (Euphrasia rostkoviana) — tak samo jak on wielkokwiatowe i z rurką korony wydłużającą się podczas kwitnienia, wielkość rośliny jest dość duża. Od świetlika łąkowego (Euphrasia rostkoviana) różnią się głównie brakiem włosków gruczołowatych.

Świetlik nadobny (Euphrasia picta) występuje w wyższych piętrach górskich ale schodzi też w niższe położenia ^[31s279], jest związany z glebami wapiennymi, kwitnie od czerwca do sierpnia.Świetlik nadobny (Euphrasia picta) i świetlik Kernera (Euphrasia kerneri) to gatunki zbliżone do świetlika łąkowego (Euphrasia rostkoviana) — tak samo jak on wielkokwiatowe i z rurką korony wydłużającą się podczas kwitnienia, wielkość rośliny jest dość duża. Od świetlika łąkowego (Euphrasia rostkoviana) różnią się głównie brakiem włosków gruczołowatych.

W farmakopei nie ujęte, jest stosowane w lecznictwie ludowym Euphrasiae herba (ziele świetlika) — wysuszone, ulistnione pędy. Tradycyjnie stosowane w postaci przymoczek w stanach zapalnych spojówki oka; o lekkim działaniu przeciwzapalnym.

Analogiczne zastosowanie mają inne gatunki świetlików: świetlik gajowy (Euphrasia nemorosa) i świetlik wyprężony (Euphrasia stricta).W farmakopei nie ujęte, jest stosowane w lecznictwie ludowym Euphrasiae herba (ziele świetlika) — wysuszone, ulistnione pędy. Tradycyjnie stosowane w postaci przymoczek w stanach zapalnych spojówki oka; o lekkim działaniu przeciwzapalnym.