Pinus [🔉 pī·nus]

W Polsce spotyka się trzy gatunki rodzimych sosen: sosnę zwyczajną (Pinus sylvestris) (bardzo pospolita, tworzy bory sosnowe - sośniny), kosodrzewinę (Pinus mugo) (w wyższych położeniach górskich w Sudetach, Tatrach i na Babiej Górze) i limbą (Pinus cembra) (dziko tylko w Wysokich Tatrach). Wyróżnia się jeszcze sosnę drzewokosą (Pinus ×rhaetica) o cechach pośrednich pomiędzy sosną zwyczajną (Pinus sylvestris) a kosodrzewiną (Pinus mugo).

Ponadto w lasach, dość często uprawianych jest kilka importowanych gatunków, zwłaszcza sosna amerykańska (Pinus strobus).

Drzewo, w niekorzystnych warunkach także niskie drzewo lub szeroko rozgałęziony krzew. W górze korowina gładka, cienka, w różnych odcieniach od żółego, przez pomarańczowe do brązowomiedzianego; łuszczy się cienkimi, błoniastymi płatami; w dole korowina gruba, spękana, szarobrunatna.

Szyszki stosunkowo nieduże, 2.5-7 cm długości, pojedynczo lub po 2-3 na trzonkach zgiętych w dół; niedojrzałe ciemnozielone, dojrzałe szare, matowe; tarczki różnej formy.

Niewysoki krzew (do 2.5 m). Gałęzie ścielą się po ziemi, ich końce wzniesione. Korowina nie łuszczy się tylko jest spękana.

Szyszki stosunkowo nieduże, 2-7 cm długości, pojedynczo lub po 2-3.

Z uwagi na tworzenie zwartych płatów i zdolność do wzrostu na suchych piaskach używana jest też do umacniania skarp i stabilizacji wydm na niżu. W uprawie znajdują się liczne odmiany, w szczególności karłowate, wolno rosnące.

W Polsce dziko tylko w Wysokich Tatrach, poza tym naturalne stanowiska w Alpach i Karpatach Wschodnich. Poza tym sadzona w kolekcjach i parkach.

Drzewa, rzadko krzewy; drewno z żywicą.

Kwiaty żeńskie i męskie tworzą się na tym samym egzemplarzu (jednopienność). Kwiaty żeńskie na szczycie ubiegłorocznego przyrostu, męskie w jego dolnej części.

Nasiona u większości gatunków z długim skrzydełkiem, u kilku duże, orzeszkowate, jadalne (np. sosna limba (Pinus cembra)).

Obok gatunków rodzimych, kilkanaście kolejnych gatunków można spotkać w uprawach leśnych lub jako drzewa albo krzewy ozdobne. Cenne w tej funkcji bo część gatunków jest odporna na zanieczyszczenia powietrza i ma niewysokie wymagania glebowe. Ogółem opisano około 80 gatunków sosen.

Sosny mają bardzo małe wymagania glebowe; wiele z nich może rosnąć na bardzo ubogich glebach szkieletowych. Niewysokie są też wymagania wodne, przeważnie dobrze znoszą suszę.

Niemal wszystkie gatunki wymagają pełnego nasłonecznienia.

Źle znoszą przesadzanie; dlatego należy sadzić kilkuletnie siewki.