Hyacinthus orientalis L. [🔉 hja·cin·tus o·ri·en·ta·lis]

Bylina cebulowa zimująca w gruncie (w naszych warunkach z przykryciem), przechodząca okres spoczynku latem. W normalnym cyklu uprawy cebule są wykopywane na okres letniego spoczynku.

Kwiaty zebrane w okazałe, licznokwiatowe, walcowate grono; intensywnie pachnące. W uprawie znajdują się liczne odmiany o szerokiej gamie barw kwiatów: białych, żółtych, karminoworóżowych i karminowopurpurowych w różnych odcieniach, fioletowoniebieskich i szafirowoniebieskich; niektóre o kwiatach pełnych.

Najczęściej w handlu są oferowane w okresie zimy i wczesnej wiosny w doniczkach jako pędzone cebule. Mogą być jednak uprawiane na rabatach cebulowych w ogrodzie, podobnie jak tulipan (Tulipa).

Cebula trująca. Działa drażniąco na błony śluzowe przewodu pokarmowego, skórę i oczy.

Gleba próchniczna, głęboko uprawiona, luźna, nie podmokła, stale dostatecznie wilgotna, nie może zatrzymywać wody zimą, gdyż prowadzi to zwykle do gnicia cebul. Odczyn obojętny lub zasadowy (pH 6.5-7.8). Na glebach ciężkich, wilgotnych, hiacynty źle rosną i słabo kwitną.

Stanowisko słoneczne lub częściowo ocienione. Optymalny rozwój cebul następuje w okresie długiej chłodnej i wilgotnej jesieni i takiej samej wiosny. Zima najkorzystniej gdy jest krótka, śnieżna ale nie mroźna. W warunkach Polski wskazane jest okrycie zimujących w gruncie cebul. W najmroźniejszych rejonach Polski lub w ostre zimy mogą wymarzać.

Cebule hiacyntów zimują w gruncie, w naszych warunkach najlepiej pod przykryciem. Liście i kwiaty wyrastają ponad powierzchnie i kwitną wczesną wiosną. Po kwitnieniu ścina się szczyt pędu kwiatostanowego z przekwitłymi kwiatami, aby nie osłabiać roślin.

Okres po wczesnowiosennym kwitnieniu do momentu zaschnięcia liści to czas, gdy rośliny prowadzą fotosyntezę a jej produkty są magazynowane w cebuli i ewentualnie cebulach przybyszowych (służących rozmnożeniu). Zmagazynowaną wtedy energia pozwoli na kwitnienie wiosną przyszłego roku. Dlatego należy pozwolić na dobry rozwój liści i nie przycinać ich aż do momentu, gdy same zaschną. Wzmocnieniu cebul służy też ogławianie pędów kwiatowych po przekwitnięciu - roślina nie traci części energii na wytwarzanie nasion (nieprzydatnych ogrodnikom w rozmnażaniu) i kieruje asymilaty do cebuli.

Z początkiem lata, ± pod koniec czerwca liście żółkną i zamierają. To pora gdy cebula mateczna zakończyła swój przyrost. U starszych cebul może wykształcić się kilka drobnych cebul przybyszowych.

Na tym etapie cebule tulipanów wchodzą w okres spoczynku letniego i najwłaściwiej jest je wykopać z gruntu. Wykopuje się ostrożnie, bo są wrażliwe na uszkodzenia. Przechowuje się je w pomieszczeniu aż do drugiej połowy września. Taka procedura zmniejsza ryzyko uszkodzenia cebul w wilgotne lata. Wykopywanie cebul pozwala też na pozyskanie cebul przybyszowych do rozmnożenia, wybór cebul do pędzenia (o obwodzie >17 cm) lub rozmnażania przez usuniecie wierzchołka wzrostu lub z łusek.

Po wykopaniu cebule suszy się przez kilka dni lub dłużej w suchym, ciepłym, przewiewnym pomieszczeniu. Następnie oczyszcza, rozdziela cebule i sortuje. Wyrzuca się wszystkie chore i uszkodzone. Dalej zaprawia się środkiem grzybobójczymi i przechowuje się w suchym, ciepłym (ok. 25°C) pomieszczeniu, aż do czasu jesiennego sadzenia. W tym okresie w cebuli tworzy się zawiązek nowego pędu kwiatostanowego.

Do gruntu sadzi się w drugiej połowie września lub na początku października, tak aby zdążyły ukorzenić się przed nadejściem zimy. Przed sadzeniem jeszcze raz przebiera się cebule usuwając wszystkie chore i uszkodzone. Cebule wybrane do sadzenia należy zaprawić środkiem grzybobójczym, przez moczenie 15-30 minut w roztworze preparatu. Duże cebule sadzi się na głębokość 12-15 cm na reprezentacyjnej rabacie, drobne sadzi na rabacie rozmnożeniowej na głębokość ok. 8 cm; na glebach ciężkich nieco płycej, na lekkich nieco głębiej. Rozstawa zależy od wielkości cebul i od odmiany, standardowo co 20-30 cm, najdrobniejsze nie gęściej jak co 10 cm.

Na zimę warto okryć warstwą torfu, liści lub słomy. Cebule hiacyntów są mniej mrozoodporne niż tulipany. Okrywę trzeba zdjąć zaraz po rozmarznięciu gleby.

Nawozi się dwukrotnie - 1/3 dawki w kilka tygodni po posadzeniu jesienią, 2/3 dawki na przedwiośniu przed lub na początku „kiełkowania” cebul. Na zagonie z drobnymi cebulami przeznaczonymi do wzrostu lub do rozmnożenia nie dopuszczamy do kwitnienia, ogławiając pędy kwiatostanowe. W razie suchej wiosny konieczne jest podlewanie tak aby gleba była stale wilgotna aż do końca kwitnienia i rozwoju liści.

Pędzenie cebul polega na wcześniejszym wywołaniu kwitnienie. W ten sposób kwitnące hiacynty w doniczkach mogą być ozdobą zimą. W skali produkcyjnej stosuje się precyzyjne harmonogramy i sterowanie warunkami termiczne tak aby osiągnąć kwitnące rośliny dokładnie w wybranym okresie.

W warunkach amatorskich do pędzenia wybieramy największe cebule spośród standardowo przechowanych w okresie letnim. Do doniczek sadzi się je w okresie od września do końca listopada — kwitnienie nastąpi w grudniu do kwietnia. W okresie ukorzeniania i początkowego wzrostu wskazane jest utrzymywanie niskiej temperatury ok. 10°C i stale wilgotnego podłoża. W końcowym etapie wzrostu pędu temperatura powinna być o kilka stopni wyższa.

Cebule pędzi się jednokrotnie. Po kwitnięciu można je traktować tak jak przy normalnej uprawie gruntowej tj. poczekać aż zamrą im liście. Następnie osuszone i oczyszczone cebule przechować w cieple aż do wysadzenia jesienią do gruntu. Cebula jest po pędzeniu osłabiona i kolejne dwa sezony powinna być uprawiana normalnie w gruncie, bez pędzenia.

Odmiany hiacyntów rozmnaża się wegetatywnie. Na niewielką skalę można użyć naturalnie tworzonych cebul przybyszowych. Powstają one nielicznie dopiero przy kilkuletnich cebulach w dobrej kondycji. Na większą skalę wymusza się tworzenie cebul przybyszowych przez odpowiednie traktowanie dużych, wykopanych na początku spoczynku cebul.

Można usunąć wierzchołek wzrostu przez jego wycięcie lub uszkodzenie cięciem lub łyżeczkowaniem od strony piętki. Tak spreparowane cebule umieszcza się w ciepłym i suchym pomieszczeniu, początkowo w temperaturze >25°C, potem ok. 20°C. Do jesieni powinno wytworzyć się do kilkunastu cebul potomnych. Takie drążone cebule wraz z przybyszowymi sadzi się normalnie jesienią do gruntu, można je sadzić w pozycji odwróconej (piętką do góry), na takiej głębokości aby cebulki przybyszowe były przykryte 10 cm ziemi. Od cebuli macierzystej oddziela się je po pierwszym lub drugim sezonie wegetacji.

Można też rozciąć cebulę na dwie lub trzy części i sadzonkować poszczególne łuski odcięte wraz z kawałkiem piętki.

Możliwe jest mnożenie wegetatywne bez niszczenia cebuli matecznej. Z każdej cebuli w okresie wiosennego wzrostu odrywa się jeden, zewnętrzny młody liść, u jego nasady przy cebuli, i sadzonkuje w temperaturze ok. 20°C. Do lata u jego nasady wytwarza się do kilku cebulek przybyszowych.

Wytworzone powyższymi metodami cebulki przybyszowe potrzebują kilku lat uprawy dla osiągnięcia właściwego dla dorodnego kwitnienia rozmiaru.

Gnicie cebul jest największym problemem przy uprawie hiacyntów. Ryzyko zgnilizny zmniejsza się przez:
· zaprawianie cebul środkiem grzybobójczym,
· przeprowadzanie letniego spoczynku cebul w suchych pomieszczeniach z uważnym przeglądem i usuwaniem cebul uszkodzonych i mających jakiekolwiek oznaki zgnilizny,
· uprawę w odpowiedniej glebie - lekkiej, przepuszczalnej, nie podmokłej.

Choroby widoczne na liściach objawiają się przeważnie plamami i smugi lub deformacją. Najpewniejszym sposobem radzenia sobie z nimi jest usunięcie chorych roślin.

Cebule hiacyntów mogą być zjadane przez podziemne gryzonie (tu ochronę dadzą odpowiednio wysokie koszyczki do sadzenia roślin cebulowych) lub uszkadzane przez szkodniki owadzie.

Profilaktyka jest najważniejsza. W miejscu ogrodu gdzie chorowały hiacynty nie należy ich uprawiać przynajmniej przez kilka lat. Należy przenieść je na inną rabatę. Podłoże musi odpowiadać wymaganiom hiacyntów. Chore rośliny należy natychmiast wykopywać i wyrzucać do śmieci (lub palić). Sadzić tylko zdrowe, nieuszkodzone cebule.