Amaranthus powellii S. Watson

Roślina jednoroczna, jednopienna.

Liście długoogonkowe, blaszka liściowa zwykle rombowatojajowata 2.5-14 cm długości, wierzchołek tępy do zaostrzonego; nasada klinowata; powierzchnia naga, co najwyżej rzadko krótko owłosiona spodem na żyłkach; liście żywozielone i często nieco połyskujące.

Przysadki (2)4-6(8) mm długości, najdłuższe z nich 2-2.5× dłuższe niż listki okwiatu; jajowate, błoniaste ze stosunkowo sztywnym zielonym nerwem środkowym i zakończone długim kłującym ostrzem — kwiatostan w dotyku kłujący.

Listków okwiatu (3-)5; 2.5-3.5 mm długości, szpiczaste lub tępawe, często z ostką, suchobłoniaste, białawe z zielonym nerwem środkowym. W kwiatach żeńskich wąskojajowate, podługowate, wąskoeliptyczne do wąskolancetowatych. W kwiatach męskich podługowatolancetowate. Pręcików (3-)5. Znamion słupka trzy.

Nasiona w zarysie okrągławo elipsoidalne, soczewkowato spłaszczone, 1.0-1.3 mm średnicy, czarne, błyszczące.

Gatunek z rejonów tropikalnych i subtropikalnych Ameryk. U nas zawleczony i już stosunkowo często spotykany, zadomawiający się.

Liście mogą być spożywane jako warzywo [20]. Ciekawie zabarwione odmiany są uprawiane jako jednoroczna roślina ozdobna, w tym na zieleń ciętą (patrz dalej).

Gatunek charakterystyczny (Ch.) dla:

Szarłat prosty (Amaranthus powellii) w przedstawionym tu ujęciu jest gatunkiem o niewielkiej zmienności. Problemem przy oznaczaniu mogą być zdarzające się częściowo płodne mieszańce z szarłatem szorstkim (Amaranthus retroflexus) i następująca potem introgresja.

Flora Polski [16.3II] i czeklista [24] podaje jako najczęściej występujący Amaranthus chlorostachys i synonimizuje z nim Amaranthus hybridus s.str..

Nowsze opracowania [71.2], [86.9], [9] i klucz [40], wyróżniają odmiennie tę grupę taksonów: szarłat prosty (Amaranthus powellii) jest często spotykanym w Europie Środkowej gatunkiem zawleczonym, Amaranthus hybridus (w ścisłym ujęciu) bardzo rzadko zawlekanym. Takson Amaranthus chlorostachys jest mylący i dotyczy po części obu wcześniej wymienionych gatunków; nie jest w tych ujęciach używany. Zdecydowałem się na przyjęcie właśnie takiego podziału tej grupy jako nowszego i spójnego w różnych współczesnych opracowaniach. Przyjąłem, że Amaranthus chlorostachys z atlasu rozmieszczenia [25] to szarłat prosty (Amaranthus powellii).

Gatunek bardzo podobny do szarłatu prostego (Amaranthus powellii) od którego różni się krótszymi przysadkami kwiatów żeńskich, najdłuższe z nich są do 1.5× dłuższe od listków okwiatu, miękkie. Listki okwiatu krótsze (1.5-2 mm długości). Generalnie kwiatostan jest w dotyku miękki, mniej zbity; ciemnozielony do czerwonawego.

Kwiatostan czerwony, fioletowy, rzadziej żółty, wyjątkowo zielony. Przysadki równie długie lub do 1/2 dłuższe od listków okwiatu, miękkie (kwiatostan w dotyku też miękki). Poza tym bardzo podobny do szarłat prosty (Amaranthus powellii).

W uprawie nieczęsty. Są znane liczne odmiany ozdobne zabarwione czerwone lub purpurowo. Mogą też być jedzone jako warzywo liściowe. Przejściowo dziczeje na terenach ruderalnych.

Rośliny uprawiane ozdobne. Pochodzą najpewniej od szarłatu prostego (Amaranthus powellii) [86.9], z takimi samymi przysadkami.

Nasiona ciemne lub jasne (wtedy białawe, różowe).

Odróżnia się od szarłatu prostego (Amaranthus powellii) w zasadzie tylko (prawie) niepękającym owocem. Przypuszcza się że jest albo jego mutantem albo jest to wpływ przymieszki genów od innego gatunku.

Odmiany o intensywnie ciemnoczerwonych kwiatostanach są uprawiane dla ozdoby i dla zieleni ciętej — 'Dunkelrote Fackel', Intense Purple', 'Luzifer' i 'Roter Dom', 'Opopeo'. Wskutek zamieszania nomenklatorycznego (opisanego wyżej) mogą być ujmowane w gatunkach: A. hybridus, A. hypochondriacus, A. chlorostachys. Uprawia się z siewu wprost do gruntu lub z rozsady. Kwitnie od lipca praktycznie do końca sezonu wegetacji.

Wymaga stanowiska ciepłego, nasłonecznionego. Gleba powinna być żyzna, przepuszczalna; odczyn obojętny lub lekko kwaśny.