Hablitzia tamnoides (szpinak kaukaski)

uprawa

Treść tej strony dzięki uprzejmości Wojciecha Maksymiliana Szymańskiego; przeredagowana i nieco uzupełniona.

Szpinak kaukaski należy do monotypowego rodzaju (to znaczy, że istnieje tylko 1 gatunek Hablicji). Jego nazwa rodzajowa pochodzi od nazwiska rosyjskiego botanika Carla Ludwiga von Hablitza, natomiast epitet gatunkowy nawiązuje do jej podobieństwa do pnącza Tamus communis (z rodziny pochrzynowatych) rosnącego w południowej Europie.

Hablicja jest wieloletnim zielnym pnączem z Kaukazu. Zaliczana jest do rodziny komosowatych (tak jak zwykły uprawny szpinak) i jest blisko spokrewniona z burakiem. Jej korzeń palowy jest, tak jak u buraka, potężny, tyle że bogato rozgałęziony.

space

Rozmnaża się z nasion. Te kiełkują opornie i dlatego wymagają stratyfikacji. Można polecić dwa sposoby:
– albo stratyfikacja w lodówce (na powierzchni wilgotnego piasku w zamkniętym, ale z otworkami na dole, plastikowym pudełku). W takich warunkach kiełkują w ciągu 4-9 tygodni w zależności od formy. Potem należy kiełkujące nasiona posadzić do doniczek z mieszanką uniwersalnej ziemi ogrodowej i piasku i umieścić na słonecznym (szczególnie w zimie, gdy jest mało światła) parapecie w temperaturze pokojowej (około 18-25 stopni Celsjusza) lub nieco niższej. W połowie maja należy przesadzić rozsadę do ogrodu (bez uszkadzania korzenia).
– nasiona można również alternatywnie zasiać powierzchniowo w zimnej, ale wolnej od mrozu piwnicy w późnej jesieni lub w zimie. Powinny one kiełkować w ciągu 1 (2) miesiąca (w temperaturze około 5 stopni Celsjusza). Kiedy nasiona wykiełkują należy przenieść doniczki w cieplejsze, jasne miejsce np. na parapet okienny.

wymagania

Formy uprawne wywodzą się głównie ze Skandynawii gdzie uprawia się ten gatunek od drugiej połowy XIX wieku. Cechują się one pełną mrozoodpornością (do strefy 5/6) i nieco łatwiejszym kiełkowaniem nasion.

space

W uprawie jest łatwa. W naturalnych siedliskach rośnie w lasach; stąd dobrze znosi zacienienie. Optymalne są miejsca częściowo zacienione ale znosi też pełne słońce. Dość dobrze znosi suszę, choć woli wilgotne gleby.

space

użytkowanie

Kilkuletnie rośliny cechują się silnym wzrostem i są bardzo wydajne. Wiosną użytkuje się wybijające w części przyziemnej pędy wraz z liśćmi, kilkunastocentymetrowe "ulistnione szparagi", a latem końce pędów wraz z młodymi liśćmi. Spożywa się tak jak szpinak.

space

nomenklatura, etymologia ℹ️ ⇈

poznanie znaczenia i pochodzenia nazwy ułatwia jej zapamiętanie

Hablitzia tamnoides M. Bieb. [🔉 *o·i·des] • (pl) szpinak kaukaski · hablicja

-form-(is,is,e); -oid-e-(us,a,um); -morphus (suff.) — przyrostki nadające znaczenie -postaciowy, -kształtny;
· końcówka -form- (lat. forma - kształt, postać), a dla wyrazów z greki końcówka -oid- (gr. eidos ειδος - rodzaj, postać), dodawana do rdzenia rzeczowników tworzy przymiotnik oznaczający "posiadanie podobnej formy, kształtu, wyglądu, charakteru" np. fili‑form-is (nitkowaty), pyri-form-is (gruszowaty), disc-oid-eus (dyskowaty);
· tego rodzaju znaczenie daje też grecki przyrostek -morf- z gr. μορφη (wygląd, kształt, postać)
· daje ten sam efekt słowotwórczy co człon ‑at‑, np. pectin-at-us, czasem obie cząstki słowotwórcze są łączone w jednym wyrazie, np. pectin‑at‑i‑form-is (grzebieniasty, grzebieniokształtny); to samo lub podobne znaczenie przymiotników uzyskuje się końcówkami -(al/ar/os/at/ic)-
· np. jajowaty - ovatus = ovalis = oviformis = ovoideus

literatura · references

specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈

Mirek (2020) — Vascular plants of Poland. An annotated checklist. Rośliny naczyniowe Polski. Adnotowany wykaz gatunków. ^[491]