torfowiska

Torfowisko w pojęciu botanicznym to siedlisko (lub w węższym ujęciu zbiorowisko roślinne) bagienne, w którym zachodzi akumulacja materii organicznej tworzącej się na miejscu tj. następuje jej gromadzenie, bo jest dodatni bilans w procesie: przychód materii organicznej - jej rozkład.

Torfowiska tworzą się w miejscach podmokłych a ich roślinność oraz podłoże magazynuje olbrzymie ilości wody. Wyróżnia się różne typy torfowisk w zależności od głównego mechanizmu zaopatrywania torfowiska w wodę: torfowiska wysokie (zasilane wodami z opadów), torfowiska niskie (zasilane głównie wodami powierzchniowymi i gruntowymi oraz torfowiska przejściowe (o mieszanym zasilaniu w wodę).

Torfowiska wysokie jest zasilane wyłącznie wodami opadowymi. Ten warunek jest spełniony np. na wododziałach (brak lub znikomy spływu powierzchniowego), w płytkich zagłębieniach z nieprzepuszczalnym podłożem (brak ruchu wód gruntowych), na podłożu wyniesionym ponad podsiąk wód gruntowych np. inicjowanego rozwojem torfowiska niskiego lub torfowiska przejściowego.

Zasadniczo wyróżnia się dwa typy torfowisk wysokich, uwarunkowane bilansem wodnym: w klimacie chłodniejszym i z większą ilością opadów tworzą się torfowiska wysokie typu atlantyckiego (z dynamicznym układem dolinek i kęp oraz regeneracją soczewkową), w cieplejszym i suchszym klimacie torfowiska wysokie typu kontynentalnego (z cyklicznym przechodzeniem przez fazę dolinkową i fazę kępkowo-leśną).

Mszar to synonim torfowiska wysokiego (jak że jest tworzone głownie przez mchy torfowce (Sphagnum)) lub w szerszym rozumieniu określa się tak każdy teren o roślinności zdominowanej przez mchy.

Torfowiska wysokie typu atlantyckiego (lub bałtyckiego) tworzą się w klimacie chłodnym, z dużą ilością opadów. Ich powierzchnię pokrywa kompleks wyniesionych kępek i dolinek pomiędzy nimi. W perspektywie wielu lat następuje cykliczny proces przechodzenia roli głównego budowniczego torfu z kępek na dolinki i z powrotem:

Ponieważ ten proces przyrastania miąższości torfowiska przebiega wolniej na obrzeżach a szybciej ku centrum, z czasem torfowisko przybiera kształt kopulasty, kilkumetrowej wysokości.

Proces wzrostu i rozkładu materii organicznej jest uwarunkowany wieloletnimi okresami bardziej wilgotnymi, kiedy następuje wzrost podtopionego torfowiska i okresami suchszymi, kiedy dominują procesy rozkładu materii organicznej. Zmiany te dotyczą w ± równym stopniu całej powierzchni torfowiska, która z tego powodu w całości przechodzi przez cykl budowy (faza dolinkowa z roślinnością torfowiskową) i zapadania się (faza kępkowo-leśna z wkraczaniem roślinności leśnej) analogiczny do dolinek i kęp torfowisk wysokich typu atlantyckiego. W tym wypadku kolejne cykle rozwoju rozdzielone są czasowo (latami) a nie przestrzennie jak w typie atlantyckim typie torfowisk.

Torfowiska niskie są zasilane przez wody mniej lub bardziej żyzne, pochodzące ze spływu powierzchniowego, ruchu wód gruntowych, ich wysięku lub wypływu. W każdym z tych wypadków następuje ruch wody z rozpuszczonymi solami mineralnymi - są to siedliska mniej lub bardziej żyzne, mezotroficzne do eutroficznych.

Torfowiska niskie są charakterystyczne dla dolin rzecznych (okresowe zalewy), miejsc wypływu wód podziemnych np. wycieku na zboczach i przy skarpach, przy źródliskach.

Torfowiska węglanowe zawierają w masie torfowej dużą ilość wytrąconego węglanu wapnia. Powstają najczęściej jako torfowiska niskie w miejscach zasilanych wodami gruntowymi bogatymi w węglan wapnia lub gdy jest on nanoszony w osadach, w czasie zalewów.

Torfowiska przejściowe mają charakter pośredni pomiędzy niskimi a wysokimi. Oprócz zasilania wodami opadowymi, ma też miejsce ruch wód powierzchniowych lub gruntowych. Są to siedliska żyźniejsze niż torfowiska wysokie i często tworzą się na ich obrzeżu.

Torfowisko minerotroficzne jest zasilane w składniki odżywcze przez wody podziemne, gruntowe lub zalewowe w różnym stopniu nasycone (z uwagi na kontakt z glebą i skałami) w sole mineralne. Taki charakter mają torfowiska niskie i torfowiska przejściowe.

Pło to kożuch (warstwa) unosząca się na powierzchni wody, utworzona przez rośliny torfowiskowe w procesie zarastania zbiornika wodnego.

Ponieważ przy chodzeniu po ple, to ugina się i faluje, nazwa się taki teren trzęsawiskiem (zasięg tego pojęcia jest niejasny i może też być szerszy). Wchodzenie na pło jest niebezpieczne; może ulec przerwaniu pod ciężarem człowieka i istnieje ryzyko utonięcia.