mrozoodporność - zimotrwałość

Z dwóch terminów: mrozoodporność i zimotrwałość (zimoodporność) pierwszy ma węższe znaczenie.

Zimootrwałość to zdolność rośliny znajdującej się w normalnej kondycji, do przetrwania zimy rozumianej jako pory roku ze całym przebiegiem wszystkich zjawisk pogodowych tego okresu: temperatura, opady, pokrywa śnieżna, wiatry, nasłonecznienie, okresy silnych mrozów i odwilży, zamarzanie gleby i głębokość zamarzania, itd..

Mrozoodporność nie decyduje o zimotrwałośći. Jest tylko z jednym z czynników (nie zawsze najważniejszym) decydujących o zdolności do przetrwania zimy.

Np. jest kilka gatunków kaktusów wysoce mrozoodpornych (znoszą bardzo niskie zimowe temperatury) ale zupełnie nie są one zimoodporne w naszym kraju. Przyczyną jest zupełnie odmienny rozkład opadów — głównie zbyt wilgotna zima, długi i mokry okres późnej jesieni i przedwiośnia.

Dla określenie czy dany gatunek/odmiana da się całorocznie uprawiać w interesującym nas rejonie Polski potrzebna jest suma następujących informacji:

dla uprawianego gatunku/odmiany informacja w jakich strefach jest możliwa jego uprawa; jeszcze lepiej gdy wiemy jaki klimat najlepiej mu odpowiada (zwykle taki jaki jest w jego naturalnym miejscu występowania)

mieć dobrą wiedzę o mikroklimacie miejsca uprawy (np. złagodzenie amplitudy temperatur w pobliżu dużych zbiorników wodnych, zastoisko mrozowe w kotlinie, wyspy ciepła dużego miasta, itd.) i o możliwych do wykorzystania mikroniszach np. rabata przy zachodniej ścianie budynku, osłonięta od wiatru.

Rośliny obcego pochodzenia są z definicji przystosowane do odmiennych niż w Polsce warunków klimatycznych. Szczególne zagrożenie stanowi okres zimy, a w nim niskie temperatury. Jest to zasadniczy powód dla którego nie można w Polsce uprawiać przez cały rok roślin subtropikalnych i tropikalnych.

• zimootrwałość zależy od osobniczych lub populacyjnych predyspozycji; są znaczące różnice w mrozoodporności w obrębie tego samego gatunku ale pomiędzy populacjami z różnych terenów (zwłaszcza u gatunku z dużym zasięgiem geograficznym); różnice będą też pomiędzy osobnikami w ramach tej samej populacji; wreszcie różnią się poszczególne odmiany ogrodowe; mamy tu pewien wpływ dobierając gatunki i odmiany do swojego ogrodu

• zimotrwałość zależy od wieku rośliny; starsze są bardziej mrozoodporne; w pierwszej kolejności przemarzają najmłodsze odcinki pędów; wiele gatunków nawet po częściowym przemarznięciu pędów świetnie regeneruje się z pączków na starszych pędach lub z części podziemnych (kłącza, korzenie)

• skuteczne przezimowanie zależy nie tylko od minimalnej temperatury ale i od przebiegu konkretnej zimy w danym miejscu — nietypowo wczesne mrozy mogą uszkodzić rośliny jeszcze nieprzygotowane do zimy

Najczęstszym zabiegiem wobec roślin o ograniczonej mrozoodporności jest okrywanie.

Okrywanie ochrania przed przemarznięciem także korzenie, które z reguły są mniej odporne na niskie temperatury niż pędy. Trzeba mieć świadomość, że przy dłuższych i silniejszych mrozach, efekt okrywania jest mizerny, o ile okrywa nie jest naprawdę gruba (rzędu kilkudziesięciu cm).

Dla roślin zimozielonych (głównie tego rodzaju krzewów) okrywanie, a raczej osłanianie, ma chronić nie tyle przed niską temperaturami, co przed suszą fizjologiczną. Krzewy i byliny zimozielone często osłania się dopiero pod koniec zimy i na przedwiośniu, tak aby nie były wysuszane przez wiatr i bezpośrednio padające promienie słoneczne w okresie gdy transport wody z korzeni (zamarznięta lub zimna gleba to utrudnia) do liści nie nadąża za jej parowaniem.