Cornus mas (dereń jadalny)
owoce
Cornus mas
Cornus mas
Cornus mas
owoc
Cornus mas
liście
Cornus mas (dereń jadalny)
Cornus mas (dereń jadalny)
Cornus mas (dereń jadalny)
Cornus mas (dereń jadalny)
kwitnące gałązki

opis

cechy diagnostyczne w kluczu:Cornus (dereń)kl 2476
Wysoki krzew lub niskie drzewo (do 10 m wysokości) o szerokiej koronie. Pień i grubsze gałęzie z płatkowato łuszczącą się korą.

Młode pędy owłosione, zimą ± zielone, od strony słonecznej brązowoczerwone. Pąki okryte łuskami, zróżnicowane na wegetatywne (mniejsze, wydłużone, siedzące) i generatywne (zdecydowanie większe (5 mm średnicy), kuliste, umieszczone na krótkopędach).

Liście zielone z obu stron, spodem ± lśniące, nieco szorstkie, z kępkami włosków w kątach nerwów.

Kwitnie wcześnie, marzec-kwiecień, przed rozwojem liści; kwiaty żółte, drobne; pachnące ale o nieprzyjemnym zapachu.

Owoce zwisające na szypułkach, elipsoidalne, 15-20 (30) mm długości; czerwone do ciemnowiśniowych, błyszczące; z dużą pestką i o cienkim miąższu; jadalne.

występowanie

Takson uprawiany. [491]
Cornus mas (dereń jadalny)
pokrój podczas kwitnienia
ekologiczne liczby wskaźnikowe Cornus mas (dereń jadalny)
Występuje na na południe i południowy wschód od Polski, po Kaukaz i Azję Mniejszą, gdzie rośnie w podszycie widnych lasów liściastych i na suchych, słonecznych zboczach. U nas uprawiany jako krzew ozdobny i na owoce.

właściwości i zastosowanie

wymagania uprawowe Cornus mas (dereń jadalny)
🌱
Walorem ozdobnym tego gatunku jest bardzo wczesne kwitnienie (po leszczynie pospolitej (Corylus avellana) a przez forsycjami (Forsythia)). Jesienią dużą ozdobę stanowią jaskrawoczerwone owoce. Jesienne przebarwienie liści niezbyt interesujące — brunatne do czerwonego. Pod koniec zimy ścięte gałązki można pędzić — wstawiać do wazonów aby w niedługim czasie rozwinęły się kwiaty.

Są wyprowadzone odmiany o większych owocach, odmiennie zabarwionych (białych, żółtych, fioletowych) i o letniej barwie liści pstrej lub żółtej.

Dobry na żywopłoty formowane, 1-2 m wysokości (tak często użytkowany w cieplejszej strefie Europy); formowany jednak słabo kwitnie i owocuje; cięcia nie prowadzić wiosną bo intensywnie „płacze” przycinanie wymaga nieco wysiłku, gdyż drewno jest wyjątkowo twarde. Z tego też względu starsze nasadzenia, z poprzeplatanymi gałęziami, są "nie do przejścia". Sadzony pojedynczo lepiej wygląda w starszym wieku, jako okazały krzew lub drzewko.

Uprawiany też dla jadalnych owoców (nadają się do tego ciepłe, w pełni nasłonecznione stanowiska). Owoce są kwaskowate, cierpkie, smaczne w pełnej dojrzałości, najlepiej po opadnięciu, wtedy tracą silną cierpkość. Są też odmiany odmiany o większych owocach i lepszym smaku.

Kwiaty są pyłkodajne (bez nektaru), chętnie odwiedzany przez pszczoły (o ile pozwala na to przedwiosenna pogoda).

Drewno jest wybitnie twarde i ciężkie (tonie w wodzie). Dawny materiał do precyzyjnej obróbki lub na bardzo twarde przedmioty, do pewnego stopnia zastępował dawniej metal (np. sworznie, osie kół, koła zębate w zegarach).

zieleń miejska • na żywopłot formowany
krzewy liściaste • liście sezonowe
🌺 ozdobne kwiaty • ozdobne owoce • 🐝 pożytek pszczeli (pyłkodajny)
wysokość: (2) 3 – 6 (10) m
kwitnienie: od marca do kwietnia

wymagania i uprawa

🌸
🔆 miejsce:  słoneczne • ⛅ półcieniste • ciepłe • toleruje warunki miejskie
💧 woda: gleba przeciętnie wilgotna (świeża) • znosi suszę
☷ gleba: żyzna • przeciętna ogrodowa • odczyn zbliżony do obojętnego • preferuje zasadową • nie toleruje kwaśnej
❄️ zimowanie: strefa mrozoodporności 5a
Rośnie na glebach przeciętnie żyznych i żyznych, najlepiej wapiennych lub zasadowych, gleba nie może być kwaśna; umiarkowanie wilgotnych do suchych (jest bardzo odporny na suszę, ale dopiero w starszym wieku).

Najlepsze jest stanowisko w pełni nasłonecznione, ciepłe; dobrze rośnie w półcieniu.

Krzew w pełni mrozoodporny (ale w srogie zimy mogą przemarzać pąki kwiatowe). Z uwagi na wyższe wymagania cieplne w okresie wegetacji, szczególnie dobre warunki dla uprawy są południowo-wschodniej Polsce.

Dobrze znosi zanieczyszczenia powietrza. Może być uprawiany w miastach.

🌱 Sadzenie, wysiew, rozmnażanie (główna/preferowana metoda):

z nasion [wysiewać zaraz po zbiorze; można wysiewać z owocnią; przechowywane przelegują; przeważnie wymagają 1-2 letniej stratyfikacji]
przez szczepienie [okulizacja latem, na 2-letnich siewkach gatunku]

🌱 🌸

odmiany uprawne (#17) ⇒ analiza dostępności roślin i nasion

bez odmiany
‘Alosza’ — owoce żółte
‘Aurea’ — liście złotożółte, owoce czerwone; wysoki krzew
‘Elegantnyj’ — owoce duże, czerwone
‘Golden Glory’ — pokrój wzniesiony, z licznymi krótkopędami; kwitnienie wybitnie obfite
‘Helen’ — odmiana owocowa z Ukrainy; wysoce mrozoodporna
‘Jantarnyj’ — owoce wydłużone, do 4 g wagi, żółtobursztynowe
‘Jolico’ — pokrój wyprostowany, zwarty; na glebach wapiennych kwitnie bardzo obficie; polecana klasyczna odmiana wielkoowocowa, owoce bardzo duże (6.5 g, gdy u typu ok. 2g), brunatnoczerwone, o wysokiej zawartości cukru i witaminy C, dojrzewają w pierwszej połowie września
‘Korałłówyj Marka’ — owoce smaczne, czerwone
‘Macrocarpa’
‘Oryginalnyj’ — owoce duże, jadalne
‘Radost’ — owoce duże, słodkie
‘Schönbrunner Gourmet-Dirndl’ — austriacka odmiana owocowa
‘Starokijewski’ — owoce kształtu butelkowatego
‘Szafer’ — owoce duże, ciemnowiśniowe; dojrzewają we wrześniu
‘Variegata’ — liście wyraźnie szeroko biało-kremowo obrzeżone; obficie owocuje; krzew lub niskie drzewko
‘Violacea’ — dojrzałe owoce ciemnofioletowe
symbolami ◼ ◕ ◑ ◔ ○ ▫ pokazano częstość występowania odmiany w ofercie handlowej, od najwyższej do najniższej; nazwy na żółtym tle są linkowane do własnej strony odmiany

wybrane okazy · selected collections

#3
jmak.09_2_15
leg. Jarosław Makowski
/Sigmaringen, Niemcy/
#2
jmak.09_7_3
leg. Jarosław Makowski
/Niemcy park/
#2
11 04 02 - 3
leg. Marek Snowarski
/Park Południowy, Wrocław/
#4
bm.060117-21
leg. Bartosz Melzer
/Wejherowo/
#2
bl.020213-3
leg. Barbara Łotocka
#6
js.060917-24
leg. Jacek Soboń
/Ogród Botaniczny we Wrocławiu/
#1
pk.210607-4
leg. Paweł Kalinowski
/Warszawa, Ogród Botaniczny UW/
#4
22 05 16 - 1
leg. Marek Snowarski
/Arboretum Bolestraszyce/

nomenklatura, etymologia ℹ️

poznanie znaczenia i pochodzenia nazwy ułatwia jej zapamiętanie
Cornus mas L. [🔉 kor·nus mas](pl) dereń jadalny · dereń właściwy • Kornelkirsche /de/
cornus, -ī (lat., verb., f) — starorzymska nazwa derenia (dereń jadalny (Cornus mas); ten sam rdzeń co "cornu, -us" róg, nazwa odnosi się do twardości drewna
ms, maris, mare/marium/marum (lat., adj.) — męski; samczy
literatura · references
specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈
ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji