właściwości i zastosowanie

Takson uprawiany. [491]
Kukurydza jest ważną rośliną w wielkoskalowej uprawie na ziarno. Pewne jej odmiany są uprawiane jako warzywa (kukurydza zwyczajna cukrowa (Zea mays ssp. saccharata) i kukurydza zwyczajna pękająca (Zea mays ssp. everta)) lub jako jednoroczne rośliny ozdobne — kukurydza ozdobna (Zea mays var. japonica).
🌱
Poszczególne odmiany różnią się sposobem użytkowania (pastewne, warzywnicze na kolby i popcorn, ozdobne). Odmiany różnią się wysokością roślin (poniżej 1.5 m do ponad 2 m) i stopniem krzewienia, długością okresu wegetacji, długością i liczbą kolb, liczbą rzędów ziarniaków w kolbie, kształtem, barwą i wielkością ziarniaków.

W przypadku odmian kukurydzy cukrowej istotna jest wczesność odmiany i zawartość cukru. Odmiany supersłodkie mają ponad 8% cukru w ziarniakach.

Wartość energetyczna kukurydzy cukrowej jest wysoka i wynosi 90-140kcal/100 g. Zawartość białka 2-4.5g/100 g, tłuszczu 1.1-2.7g/100 g, węglowodanów 20g/100 g w tym cukry słodkie (głównie sacharoza) 5-12g/100 g. Wśród węglowodanów nie ma glutenu. Jest sporo witamin i soli mineralnych.

Specyficzny zapach kukurydzy, nie wszystkim miły, nadaje dwusiarczek metylu.

W ziołolecznictwie (nie ma w farmakopei) stosuje się Maydis stigma (znamiona kukurydzy).

cechy diagnostyczne w kluczu:Monocotyledoneae (jednoliścienne)kl 2861

uprawa

Zea mays (kukurydza zwyczajna)
zbiorowisko; fragment kwitnącego łanu kukurydzy
W warzywnictwie można uprawiać kukurydzę z siewu nasion do gruntu lub z doniczkowej rozsady.

Siew prowadzi się po dostatecznym ogrzaniu gruntu (nasiona kiełkują przy temperaturze >9°C) co ma miejsce zwykle po połowie maja. Kukurydzę cukrową sieje się w rozstawie rzędów co 50-70 cm. a w rzędzie w zależności od rosłości i stopnia krzewienie się odmiany, co 15-50 cm. Wysiewa się gniazdowo po 2-3 nasiona, na głębokość 3-5 cm lub głębiej dla ochrony przed ptakami. Po wytworzeniu 3-4 liści przerywa się pozostawiając najsilniejszą.

Rozsadę przygotowuje się z siewu w połowie kwietnia do doniczek o średnicy 8-9 cm, rośliny źle znoszą uszkodzenia korzeni. Do gruntu wysadza się po ustąpieniu ryzyka wiosennych przymrozków, w drugiej połowie maja. Przy uprawie pod osłonami rozsadę można przygotować miesiąc wcześniej, w połowie marca i wysadzać w drugiej połowie kwietnia.

zmianowanie

W uprawach wielkotowarowych na ziarno, kukurydzę często prowadzi się w monokulturze ale wymaga to intensywnych zabiegów ochrony chemicznej. Przy uprawie warzywniczej, ze względów fitosanitarnych, najkorzystniej jest zachować przynajmniej 4-letnią przerwę.

Kukurydzę uprawia się jako plon główny. Współrzędnie z kukurydzą można uprawiać ogórki dla których stanowi ona osłonę przed wiatrami. Po szczególnie wcześnie zbieranej kukurydzy cukrowej można uprawiać jesienne warzywa poplonowe o krótkim okresie wegetacji.

wymagania

Zea mays (kukurydza zwyczajna)
Kukurydza ma wysokie wymagania cieplne. Nasiona zaczynają kiełkować w temperaturze powyżej 9°C, a optymalna dla nich temperatura kiełkowania przekracza 30°C! Przymrozki poniżej -3°C uszkadzają rośliny. W temperaturze poniżej 15°C wzrost jest nikły.

Kukurydza ma silny, rozległy ale bardzo płytki system korzeniowy. Znaczna jego część to korzenie przybyszowe. Jej wymagania wodne wysokie w początkowym okresie wzrostu, a podczas kwitnienia są najwyższe. W okresie dojrzewania nasion wymagania zapotrzebowanie na wodę jest najniższe. Przy niedostatku wody wydaje zdecydowanie mniejszy plon.

Wymaga pełnego nasłonecznienie. Przy niewielkim nawet zacienieniu wzrost jest znacznie osłabiony.

Najlepiej rośnie na glebach lekkich, przewiewnych, głęboko uprawionych. Optymalny odczyn jest lekko kwaśny, nie niższy jak pH 5.

zbiór i przechowywanie

Zea mays ssp. saccharata (kukurydza zwyczajna cukrowa)
XL
odm. Dobosz (pękająca)
Termin zbioru zależy od sposobu użytkowania danej odmiany kukurydzy. Najwcześniejsze odmiany dojrzewają w drugiej połowie sierpnia a w uprawie przyśpieszonej z rozsady pod koniec lipca, późniejsze odmiany dojrzewają do końca sezonu wegetacji.

Kukurydzę cukrową zbiera się gdy ziarniaki w kolbie mają mniej lub bardziej zaawansowaną dojrzałość mleczną tj. bielmo ma konsystencję i barwę gęstego mleka. Zawartość cukrów wynosi wtedy około 5%. Zbierane nieco później, w fazie dojrzałości woskowej ma też dość smaczne ziarna (to kwestia gustu), zdecydowanie mniej słodkie, bo cukry przekształcają się już w skrobię. Ocena stanu dojrzałości wymaga sprawdzenia ziarniaków w wybranych kolbach. Nie ma sensu robić tego wcześniej niż zaczną zasychać znamiona słupków wystające z kolby.

Kolby zbiera się z pozostawieniem liści ochronnych. Zaraz po zbiorze kolby muszą być schłodzone i przechowywane w temperaturze 0°C, w tej temperaturze mogą być przechowywane około tygodnia. W wyższych temperaturach bardzo szybko postępuje przekształcanie słodkich cukrów w bezsmakową skrobię.

Kukurydzę pękającą zbiera się w fazie pełnej dojrzałości fizjologicznej gdy ziarniaki są stwardniałe, szkliste. Kolby obiera z liści osłonowych, suszy i wyłuskuje ziarna.

wybrane okazy · selected collections

#3
js.090722-1
leg. Jacek Soboń
#2
js.050818-3
leg. Jacek Soboń
/Okolice Wlenia – uprawa/
#6
wm.040816-1
leg. Waldemar i Maria Mazur, det. Waldemar Mazur
/Kraków; Kurdwanów; hałdy Solvaju [pole orne]/
literatura · references
specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈
ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji