Acer pseudoplatanus L. [🔉 a·cer *]

Drzewo 30-40 m wysokości. Korona u drzew swobodnie rosnących niemal kulista, w zwarciu odwrotniejajowata do walcowatej. Pień do 1.5 m średnicy. Dożywa do 400 lat.

Kora długo pozostaje gładka, szara; z wiekiem staje się ciemnoszara i wtedy łuszczy się dużymi lub mniejszymi płatami (stąd łaciński epitet gatunku bo przypomina w tym platan zachodni (Platanus occidentalis)); młoda kora pod złuszczonymi płatami jest jasnoszara.

Pędy jednoroczne zielonawoszare, nagie. Pąki jajowate, 5-15 mm długości, końcowe większe od pachwinowych (te silnie odstające), o łuskach zielonych, ciemno, brązowo obrzeżonych, jasno orzęsionych. Przeciwległe blizny liściowe nie stykają się brzegami. Młode części rośliny bez soku mlecznego.

Liście stosunkowo sztywne, duże, 7-20 cm długości i szerokości; ogonek liściowy 6-18 cm długości. Blaszka liściowa w większość 5-klapowa o ostrych wcięciach zatok; nasada płytko sercowata; brzeg grubo, nieregularnie, tępo karbowano-piłkowany, wcięcia klap ostre; z wierzchu ciemnozielone, spód liścia sinozielony (u odmian ± purpurowy lub zaczerwieniony), początkowo krótko owłosiony, potem wyłysiały, wzdłuż i w kontach nerwów ± owłosiony.

Kwiatostany na szczycie tegorocznych pędów, wielokwiatowa wiecha silnie wydłużona, sprawiająca wrażenie grona, zwisająca, 6-16 cm długości i 6-8 cm średnicy.

Kwiaty funkcjonalnie rozdzielnopłciowe ale roślina jednopienna. Działki i płatki podobne do siebie, zielonkawożółte, 4-5 mm długości, ich wewnętrzna powierzchnia króciutko owłosiona, brzeg orzęsiony. Pręcików 8, na wewnętrznej stronie tarczki miodnikowej. Zalążnia krótko owłosiona. W kwiatach męskich pręciki 2-3× dłuższe od płatków, pylniki do 1.7 mm długości. W kwiatach żeńskich pręciki skarlałe, krótsze od szyjki słupka.

Owocem niełupki, skrzydlaki 3-6 cm długości i do 15 mm szerokości; z silnie półkuliście wypukłą komorą nasienną i skrzydełkiem stopniowo rozszerzającym się ku górze; w parze zwykle ± równoległe lub rozchylone pod ostrym kątem, rzadziej szeroko rozwarte, czasem wyrastają po trzy. Owocowanie od sierpnia do września.

Kwitnienie po rozwinięciu się liści, w maju.

Częsty w górach i na pogórzu, na niżu rzadziej, chyba że sadzony (często w parkach i zieleni miejskiej).

W Polsce przebiega północno-wschodnia granica jego naturalnego zasięgu (jest wrażliwy na silne mrozy).

Na glebach świeżych, wilgotnych, żyznych, słabo kwaśnych do zasadowych, preferuje wilgotniejsze powietrze.

Gatunek charakterystyczny (Ch.) dla:

Gatunek wyróżniający (D.) dla:

Często uprawiany lub sadzony jako ozdobny, zwłaszcza w odmianach o purpurowo przebarwionym spodzie liści lub o pstrych liściach.

Często sadzone w grupach lub pojedynczo w parkach, przy alejach i drogach. Atrakcyjne są w starszym wieku, dzięki grubym pniom z jasną, łuszczącą się dużymi płatami korą i nisko osadzonym koronom.

Efektowny z uwagi na wczesny rozwój liści i ich jesienne przebarwienie, na żółty do żółtopomarańczowego. Bardzo dobrze wygląda w swojej typowej postaci. U odmian „purpurowych” rozwijające się liście są początkowo zielone. Poza tym w uprawie odmiany o liściach początkowo żółtych i o pstrych liściach. Ponieważ kwitnie po rozwoju liści, to kwiatostany są mniej widoczne i przez to mniej dekoracyjne.

Drewno twarde, suche bardzo trwałe. Dobrze się barwi, daje się toczyć. Używane w meblarstwie, do produkcji intarsji, instrumentów muzycznych (pudła rezonansowe).

Stosunkowo słabo miododajny (słabiej niż klon pospolity (Acer platanoides)).

Wymaga gleb żyźniejszych i wilgotniejszych niż klon pospolity (Acer platanoides), optymalne są gleby ± zasadowe i świeże. Preferuje także większą wilgotność powietrza. Szczególnie dobrze rośnie w wilgotniejszym klimacie, w terenach podgórskich i na Pomorzu. Jest odporny na działanie silnych wiatrów, może być uszkadzany przez bardzo silne mrozy. Warunki miejskie są dla niego mało sprzyjające.

Podkładki tego gatunku są używane do szczepienie odmian innych gatunków (także spoza sekcji Acer).